AN EXEGETE: QADI SANAULLAH PANIPETI

Yıl 2016, Cilt: 4 Sayı: 8, 69 - 85, 10.12.2016

Şaban Karasakal

Öz

In the personality formation of a human who is a social creature, the environment where he lives has a great importance. Qâdî Sanâullah Pânipetî called “Bayhaqi of the day” and Tahawi of the day” by his contemporaries was raised in an intellectual family. Pânipat city, Qâdî Sanâullah was born, is a wellknown historical settlement where three battles having effect in the history of India occured, awliyas (saints), scholars and conquerors passed through. Qâdî Sanâullah was educated in the Madrasa of Rahîmiyye where Shah Abdurrahim, father of Shah Waliyyullah Dihlawi, has built and played very important role in intellectual, ethical and religious education and outlook on life of the Indian Muslims, and he has written different studies in many fields such as exegesis (tafsir), hadis, fıqh, tasawwuf (sufism). In this article, mentioning about the period Qâdî Sanâullah lived, we would like to give information about life, intellectual personality, lecturers and studies of Qâdî Senâullah. Thus, we try to contribute to the introduction of one of the Indian sub-continent exegetes we do not enough knowledge about.

Anahtar Kelimeler

Qâdî Sanâullah, India, Pânipet, tafsir (exegesis), exegete

Hindistan’da Bir Müfessir: Kâdî Senâullâh Pânipetî

Öz

Toplumsal bir varlık olan insanın şahsiyetinin şekillenmesinde, yaşadığı çevrenin büyük etkisi vardır. Muasırları tarafından “Zamanının Beyhakî’si” ve “Zamanının Tahâvî’si” diye anılan Kâdî Senâullah Pânipetî, ilim ehli bir aileden gelmektedir. Kâdî Senâullah’ın doğduğu Hindistan’ın Pânipet şehri, Hindistan tarihinde etkili olan üç savaşın yaşandığı, evliya, ulema ve fâtihlerin uğradığı, velîlerin türbeleriyle meşhur tarihi bir yerleşim yeridir. Şah Veliyyullah Dihlevî'nin babası Şah Abdürrahîm'in idaresinde kurulan ve Hindistan Müslümanlarının entelektüel, ahlâkî ve dinî eğitiminde, hayata bakışlarında çok önemli rol oynayan Rahîmiyye Medresesinde eğitim gören Kâdî Senâullah, tefsir, hadis, fıkıh, tasavvuf gibi çeşitli sahalarda değişik eserler te’lif etmiştir. Biz bu çalışmamızda öncelikle Kâdî Senâullah’ın yaşadığı dönemi, dönemin kültürel ve sosyal olaylarını değerlendireceğiz. Daha sonra da Kâdî Senâullah’ın hayatı, ilmî şahsiyeti, hocaları ve eserleri üzerinde durarak hakkında çok fazla bilgiye sahip olmadığımız Hind Alt Kıtası müfessirlerinden birisinin tanıtımına katkı sağlayacağız. 

Anahtar Kelimeler

Kâdî Senâullah, Hindistan, Pânipet, tefsir, müfessir

Kaynakça

• Algar, Hamid, “Mahzar Cân-ı Cânân”, TDV İslâm Ansiklopedisi (DİA), XXVIII, 195-196.
• Ateş, Süleyman, İşârî Tefsir Okulu, İstanbul: Yeni Ufuklar Neşriyat, 1998.
• Bilmen, Ömer Nasuhi, Tabakâtu’l-Müfessirîn Büyük Tefsir Tarihi, İstanbul: Bilmen Yayınevi, 1974.
• Birışık, Abdülhamit, "Hindistan-Din", TDV İslâm Ansiklopedisi (DİA), XVIII, 96-97.
• Daudî, Halid Zaferullah, Pakistan ve Hindistan’da Şah Veliyyullah ed-Dehlevi’den Günümüze Kadar Hadis Çalışmaları, İstanbul: İnsan Yayınları, 1995.
• Erdoğan, Mehmet, “Şah Veliyyullah Dihlevî Hayatı ve Eserleri”, Şah Veliyyullah Dihlevî, Hüccetullahi’l-Bâliğa, (çev. Mehmet Erdoğan), İstanbul: İz Yayıncılık, 1994.
• Faruk Muhammed Ârif Hasan “İmam Muhammed Senâullah el-Osmânî el-Müceddidî ve Tefsîru’l-Mazharî’sinde Metodu” (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ürdün: Külliye Dirâse el-Fıkhiyye, Âli Beyt Üniversitesi, 1998.
• Fığlalı, Ethem Ruhi, “XIX. Yüzyıl Sonlarında Hindistan (Mezhepler Tarihi Açısından Bir Bakış), Dokuz Eylül Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi 1, (1983).
• Hasenî, Şerif Abdülhay b. Fahreddin, Nüzhetü’l-Havâtır ve Behcetü’l-Mesâmi’ ve’n-Nevâzır –el-I’lâm an fî Târîhi’l-Hind mine’l-A’lâm,- Dâru İbn Hazm, 1420/1999.
• Heyet, “Senâullah-i PâniPütî”, İslam Âlimleri Ansiklopedisi, İstanbul: Türkiye Gazetesi Yayınları, 1992.
• Karaman, Hayrettin, “Şah Veliyyullah, Hayatı ve Eserleri”, İctihad, Taklîd ve Telfîk Üzerine Dört Risâle, İstanbul: İz Yayıncılık, 2000.
• Karaman, Hayrettin, İslam Hukukunda İctihad, İstanbul: M.Ü. İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 1996.
• Kavak, Özgür, “Zor Zamanda Âlim Olmak: Şah Veliyyullah Dihlevî’nin Kendi Kaleminden Hayatı” Dîvân İlmî Araştırmalar Dergisi, 17/2 (2004).
• Keskioğlu, Osman, Nüzulünden İtibaren Kur’ân-ı Kerim Bilgileri(Ulûm-ı Kur’ân). Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1993.
• Konukçu, Enver “Babürlüler”, TDV İslâm Ansiklopedisi (DİA), IV, 402-403.
• Meriç, Cemil, Hint Edebiyatı, Dönem Yayınları, İstanbul tarihsiz.
• Nedvî, Ebu’l-Hasan Ali, İslâm Önderleri Tarihi, (çev. Yusuf Karaca) İstanbul: 1992.
• Nizami, Khaliq Ahmed, “Hindistan:Din”, TDV İslâm Ansiklopedisi (DİA), XVIII, 85-95.
• Özcan, Azmi, “Hindistan:Tarih”, TDV İslâm Ansiklopedisi (DİA), XVIII, 75-81.
• Özdemir, Cemalettin, Şah Veliyyullah Ahmed İbn Abdirrahim ed-Dehlevi Hayatı, Eserleri ve Fikirleri, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara: A.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü, 1989.
• Özen, Şükrü, “Şah Veliyyullah, Hayatı, Mücadelesi ve Eserleri”, Mezheplerin Doğuşu ve İçtihad Tartışması, İstanbul: Pınar Yayınları, 1992.
• Pakdemirli, M.Nuri- Birışık, Abdülhamit, “Hint Altkıtası Geleneksel Öğretim Kurumlarında Yürütülen Din Eğitimi”, Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 13/2 (2013).
• Siyalkutî, Muhammed Beşir, eş-Şah Veliyyullah: Hayâtuhû ve Da’vâhu, İslamabad tarihsiz.
• Talal, Yusuf Ali, “The Life and Works of Qâdî Thanâ Allah of Panipat”, (çev. Mehmet Eren), Selçuk Ünv. İlahiyat Fakültesi Dergisi, 6, (1996).
• Topaloğlu, Bekir, “Hüccetullahi’l-Bâliğa”, TDV İslâm Ansiklopedisi (DİA), XIX, 453.
• Tosun, Necdet, “Senâullah Pânipetî”, TDV İslâm Ansiklopedisi (DİA), XXXVI, 506.
• Zâkir, Mahmud Hasan Arif, Tezkire Kâdî Muhammed Senâullah Pânîpetî, Lahor: Sekâfe İslâmiyye, 1995.