THE MISTAKEN VIEWS OF MUHAMMED B. MUTARRIF AL-DABBI AL-ASTARABADI IN RELATION TO ASHARI AND THEIR CORRECTNESS BY IBN FURAK

Yıl 2018, Cilt: 6 Sayı: 11, 91 - 118, 29.06.2018

Hikmet Yağlı Mavil

Öz

Ibn Fûrak, a second-generation student of Ash'arî, examined some mistaken views which had been attributed to Ash’arî as a separate title in the last chapter of his work named Mujarrad Makalat al-Sheikh Abu al-Hasan al-Ash'ari, which he collected from thirty books of his teacher. In this chapter, while Ibn Fûrak explains in what aspects misconceptions attributed to Imam Ash'arî by Mutarrif al-Dabbî are mistaken, he also explains the correct views of Ash’ari on the subject. These views are mostly related with the detailed matters of Kalam which are not included in the works of Ash’ari have reached today. Therefore, it is possible to be learned most matters of Kalam which are not included in Ash’ari Works through Ibn Fûrak trying to correct these mistaken views. In this article, these faulty views which Dabbi attributed to Ash'ari and Ibn Fûrak’s views on these matters are addressed. In this article, these erroneous opinions which Dabbi attributed on Ash'ari and Ibn Fûrak’s views are addressed. 

Anahtar Kelimeler

Ash’ari, Ibn Fûrak, Muhammad b. Mutarrif al-Dabbî, kalam, faulty view

MUHAMMED B. MUTARRİF ED-DABBÎ EL-ESTERÂBÂDÎ’NİN EŞ‘ARÎ’YE NİSPET ETTİĞİ HATALI GÖRÜŞLER VE İBN FÛREK’İN BUNLARI TASHÎHİ

Öz

Eş‘arî’nin ikinci tabakadan talebesi olan İbn Fûrek, hocasının toplam otuz kitabından derleyip kaleme aldığı Mücerredü Makâlâti’ş-Şeyh Ebi’l-Hasan el-Eş‘arî isimli eserinin son bölümünde, Muhammed b. Mutarrif ed-Dabbî el-Esterâbâdî’nin Eş‘arî’ye nispet ettiği bazı hatalı görüşleri, müstakil başlık halinde ele almıştır. İbn Fûrek bu bölümde bir taraftan Muhammed b. Mutarrif ed-Dabbî’nin İmam Eş‘arî’ye atfettiği yanlış görüşlerin hangi yönlerden hatalı olduğunu izah ederken diğer taraftan da okuyucuya Eş‘arî’nin konu hakkındaki gerçek görüşlerini açıklamaktadır. Bu görüşler çoğunlukla Eş‘arî’nin günümüze ulaşmış eserlerinde yer almayan kelâm ilminin ayrıntılı meseleleriyle ilgilidir. Dolayısıyla Eş‘arî’nin kendi eserlerinde ele almadığı pek çok kelamî meseleyi, bu hatalı görüşleri düzeltmeye çaba harcayan İbn Fûrek sayesinde öğrenmek mümkün olmaktadır. Bu makalede Dabbî’nin Eş‘arî’ye nispet ettiği söz konusu hatalı görüşler ve İbn Fûrek’in bu görüşleri tashihi ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Eş‘arî, İbn Fûrek, Muhammad b. Mutarrif ed-Dabbî, sıfat, bilgi

Kaynakça

• Bağdâdî, Abdülkâhir, Usûlü’d-dîn, Beyrut: Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye, 2002.
• Bulğen, Mehmet, Kelâm Atomculuğu ve Modern Kozmoloji, Ankara: TDV Yayınları, 2015.
• Bulut, Zübeyir, Haberi Sıfatlar: Anlama Yöntemleri ve Yorumları, Ankara: Fecr Yayınları, 2017.
• Burkân, İbrâhim, “Eş‘arî’nin İki Kitabı el-Lüma‘ ve el-İbâne’nin Te’lîf Zamanı Problemi” (çev. Hikmet Yağlı Mavil), Kelâm Araştırmaları Dergisi, 14/2 (2008), 583-609.
• Cüveynî, Ebü’l-Meâlî İmâmü’l-Haremeyn Rükneddin Abdülmelik, Kitâbü’l-İrşâd ilâ kavâtıi’l-edille fî usûli’l-i‘tikâd (çev. Adnan Bülent Baloğlu v.dğr.) İstanbul: TDV Yayınları, 2016. Eş‘arî, Ebü’l-Hasan Ali b. İsmâil b. Ebû Bişr, el-Lüma‘ fi’r-red alâ Ehli’z-zeyğ ve’l-bida‘: Eş‘arî Kelâmı (çev. Kılıç Aslan Mavil - Hikmet Yağlı Mavil), İstanbul: İz Yayıncılık, 2016.
• Eş‘arî, Ebü’l-Hasan Ali b. İsmâil b. Ebû Bişr, Makālâtü’l-İslâmiyyîn ve ihtilâfü’l-musallîn (nşr. Hellmut Ritter), Wiesbaden: en-Neşretü’l-İslâmiyye,1400/1980, I-II.
• Eş‘arî, Ebü’l-Hasan Ali b. İsmâil b. Ebû Bişr, Usûlü Ehli’s-sünne ve’l-cemâa (nşr. Muhammed Seyyid el-Celyend), Kahire: Külliyyetü Dâri’l-ulûm, 1987.
• Eş‘arî, Ebü’l-Hasan Ali b. İsmâil b. Ebû Bişr, el-İbâne an usûli’d-diyâne (nşr. Abbas Sabbâğ), Beyrut: Dârü’n-nefâis, 1414/1994.
• Fahreddin er-Râzî, Ebû Abdullah Fahreddin Muhammed b. Ömer b. Hasan, Meâlimü usûli’d-dîn: İslam İnancının Ana Konuları (çev. Nadim Macit), Erzurum: İhtar Yayıncılık, 1996.
• İbn Asâkir, Ebü’l-Kâsım Ali b. Hasan b. Hibetullah, Tebyînü kezibi’l-müfterî fî mâ nüsibe ile’l-İmâm Ebi’l-Hasan el-Eş‘arî (nşr. Ahmed Hicâzî es-Sekkâ), Beyrut: Dârü’l-cîl, 1995.
• İbn Fûrek, Ebû Bekir Muhammed b. Hasan, Mücerredü Makâlâti’ş-Şeyh Ebi’l-Hasan el-Eş‘arî (nşr. Daniel Gimaret), Beyrut: Dârü’l-meşrik, 1987.
• Mâtüridî, Ebû Mansûr, Kitâbu’t-Tevhîd Tercümesi (çev. Bekir Topaloğlu), Ankara: İSAM Yayınları, 2002.
• Mavil, Kılıç Aslan, Mâtürîdiyye Kelâmında Tevil, İstanbul: İSAM Yayınları, 2017.
• Nesefî, Ebü’l-Muîn Meymûn b. Muhammed b. Muhammed b. Mekhûl, Tebsıratü’l-edille (nşr. Hüseyin Atay), Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 1993, 2003, I.
• Pezdevî, Ebü’l-Yüsr Muhammed b. Muhammed, Ehl-i Sünnet Akâidi (çev. Şerafeddin Gölcük), İstanbul: Kayıhan Yayınları, 1994.
• Rabih, İsa Emîn Ahmed, el-Kelâmu’l-İlâhi beyne’l-kıdem ve’l-hudûs, Beyrut: Dârü’l-kütübü’l-ilmiyye, 1971.
• Rudolph, Ulrich, Mâturîdî ve Semerkant’ta Ehl-i Sünnet Kelâmı (çev. Özcan Taşcı), İstanbul: Litera Yayıncılık, 2017.
• Sinanoğlu, Mustafa, “Ta‘dîl ve Tecvîr”, TDV İslam Ansiklopedisi (DİA), XXXIX, 366-368.
• Şehristânî, Ebü’l-Feth Muhammed b. Abdülkerîm, el-Milel ve’n-nihal (nşr. Ahmed Fehmî Muhammed), Beyrut: Dârü’l-kütübü’l-ilmiyye, 2009.
• Taşcı, Özcan, “Muhkem-Müteşabih”, Kelam El Kitabı (edt. Ş. Ali Düzgün), Ankara: Grafiker Yayınları, 2017, 373-375.
• Teftazânî, Sa‘deddin Mes‘ûd b. Ömer b. Abdullah, Şerhu’l-Akâid: Kelâm İlmi ve İslâm Akaidi (nşr. ve çev. Süleyman Uludağ), İstanbul: Dergâh Yayınları, 1991.
• Topaloğlu, Bekir - Çelebi, İlyas, Kelâm Terimleri Sözlüğü, İstanbul: İSAM Yayınları, 2010.
• Yavuz, Yusuf Şevki, İslam Akaidinin Üç Şahsiyeti: Ahmed b. Hanbel, İbn Furek, Kadı Beyzavi, İstanbul: Kültür Matbaacılık, 1989.
• Yavuz, Yusuf Şevki, “Araz”, TDV İslam Ansiklopedisi (DİA), III, 337-342.
• Yavuz, Yusuf Şevki, “İbn Fûrek”, TDV İslam Ansiklopedisi (DİA), XIX, 495-498.
• Yavuz, Yusuf Şevki, “Vücud”, TDV İslam Ansiklopedisi (DİA), XLIII, 136-137.
• Yazıcı, Tahsin, “Esterâbâd”, TDV İslam Ansiklopedisi (DİA), XI, 437-438.
• Yurdagür, Metin, “Beka”, TDV İslam Ansiklopedisi (DİA), V, 359-360.