Klasik Nahiv Öğretiminde Didaktik Bir Öğe Olarak “Elğâz”

Yıl 2019, Cilt: 7 Sayı: 14, 533 - 548, 30.11.2019

Ethem Demir

https://doi.org/10.33931/abuifd.573270

Öz

Ders
materyali olarak kullanılan nahiv kitaplarının çoğunlukla ezber gerektiren
teorik bilgiler içermesi, bu ilmin kimi zaman öğrenciler nezdinde anlaşılmaz ve
sıkıcı görülmesine yol açmıştır. Bu nedenle nahiv ile ilgili konuların kolay ve
eğlenceli bir şekilde sunumu için Arap edebiyatçıları, birçok teknik
geliştirmiştir. Söz konusu tekniklerden biri de eğitim biliminde problem çözme
tekniği olarak ifade edilen luğaz sanatıdır. Kaleme alınan bu akademik makalede
tarihî süreç içerisinde bu anlamda oluşan literatür incelenmiş ve nahiv ile
ilgili luğazlar farklı açılardan detaylı olarak analiz edilmiştir. Nahvî
luğazların teorik yapısına ve biçimsel özelliklerine etraflıca yer veren bu
makale, söz konusu luğazların pedagojik değerlerine ise farklı bir hassasiyetle
yaklaşmıştır. Öte yandan bu luğazların nahiv öğretiminde kullanıldığında
psikolojik, sosyolojik ve kültürel anlamda öğrenciye ne tür katkılar
sağlayabileceği ile ilgili makalede interdisipliner bir yaklaşımla analizlere
yer verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Arap Dili ve Belagatı, Nahiv İlmi, Nahiv Eğitimi, Luğaz Sanatı

Use Riddles to Teach Classical Grammar as an Educational Element

Öz

The fact that
the nahiv books, which are used as a course material, contain theoretical
information that mostly requires memorization has sometimes led to the
discovery of this scholar in the face of students. For this reason, Arab
literation has developed many techniques for the easy and fun presentation of
the subjects of nahiv. One of the techniques in question is the riddle art
which is expressed as problem solving technique in educational science. In this
scholarly article, it has been studied in the historical process and nahiv
riddle has been analyzed in detail from different perspectives. Nahiv riddles
theoretical structure and formal features of the article in question, the
pedagogical values ​​are approached with a different sensitivity. On the other
hand, in the article about how these riddles can be used in psychological,
sociological and cultural terms when they are used in nahiv teaching, the
article gives analyzes with an interdisciplinary approach.

Anahtar Kelimeler

Arabic Language and Rhetoric, Nahiv Science, Teaching Nahiv, the Art of Riddle, the Pedagogical Value of Riddles

Kaynakça

• Abdulkadir, Mel‘ab, “Menâhicu tedrisi mâddeti’l-lugati’l-Arabiyyeti fi’t-ta‘lîm’l-mutavasati’l-kavâ‘idi’n-nahviyyeti inmûzecen”, (yüksek lisans tezi, Cezayir Ebû Bekir Belkâyed Üniversitesi, 2016).
• Abîken, Musa Abdüsselam Mustafa, “el-Elğâzu’n-nahviyye ve hulûluha fi’l-makâmeti’l-katî‘îyyeti li’l-Harîrî”, Mecelletü’d-Dirâsâti’l-Luğaviyye, 16/1 (2014): 225-240.
• Balta, Elif Emine, “Bilmecelerin Dil-Düşünme Bağlamında Eğitimdeki Yeri ve Önemi”, Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic 8/1 (2013): 891-899.
• Cum‘a, Zeyneb, “el-Elğâzu’n-nahviyye dirâseten tehlîliyye”, Mecelletü’l-Külliyeti’l-Adâb, 103 (2013):160-177.
• Çiftçi, Mehmet Faruk, “Klasik Arap Şiirinde Luğaz”, Nusha Dergisi 3 (2001): 97-110.
• Endülüsî, Muhammed b. Abdullah b. Mâlik, Metnü elfiyyeti İbn Mâlik fi’n-nahvi ve’s-sarf, Beyrut: Mektebetü’ş-Şa‘biyye, ts.
• Fârukî, Ebû Nasır el-Hasan b. Esed, el-İfsâh fî şerhi ebyâti müşkileti’l-i‘râb (nşr. Saîd el-Afgânî), Bingâzî: Bingâzi Üniversitesi, 1974.
• Fetlâvî, Refâh Abdulhuseyin Muhdî, “el-İ‘râb ‘ale’l-hikâye”, Mecelletü’l-Kâdisiyye li’l-‘ulûm’i-l-insâniyyeti 12/4 (2009): 87-105.
• Galâyînî, eş-Şeyh Mustafa, Câmi‘u’d-durûsu’l-Arabiyye, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2009. İbn ‘Akîl, Bahâuddin, el-Musâ‘id ‘alâ teshîli’l-fevâid (nşr. Muhammed Kâmil Berakât), Cidde: Dâru’l-Medenî, 1984.
• İbn Hişâm el-Ensârî, Cemaluddin Ebû Muhammed Abdullah, Elğâzu İbn Hişâm fi’n-nahvi (nşr. Es‘ad Hudeyr), Beyrut: Muessesetü’r-Risâle, ts.
• İbn Hişâm el-Ensârî, Cemaluddin Ebû Muhammed Abdullah, Muğni’l-lebîb ‘an kütübi’l-e‘ârîb, (nşr. Muhammed Muhyiddin Abdulhamîd), Beyrut: el-Mektebetü’l-‘Asriyye, 1991.
• İbn Hişâm el-Ensârî, Cemaluddin Ebû Muhammed Abdullah, Şerhu katri’n-nedâ ve bellu’s-sadâ, 4. Baskı. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2004. İbn Îsâ, Ebu’l-Hasan Nûruddin Ali b. Muhammed, Şerhu’l-eşmûnî ‘alâ elfiyeti İbn Mâlik (nşr. Hasan Hamed), Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyyeti, ts.
• İbn Vehbân, Emînuddin Ebû Muhammed Abdulvahhâb Ahmed, Ahâsinu’l-ahbâr fî mehâsini seb‘ati’l-ahyâr eimmeti’l-hamseti’l-emsâr, Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, ts. İsfrâyînî, Molla ‘İsâm, Şerhu manzûmeti’l-elğâzi’n-nahviyye (nşr. Ali Huseyin el-Bevvâb), Kahire, Mektebetü’s-Sakâfeti’n-Diniyye, 2000.
• İskenderî, Tâcuddin Ömer b. Ali b. Sâlim el-Fâkihânî el-Leğmî, el-İşâratü fi’n-nehvî ve şerhihâ ‘telhîsu’l-ibâre fi şerhi’l-işâra’ (nşr. Mahmûd Muhammed el-‘Âmûdî), Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, ts.
• Karademir, Fevzi, “Halk Bilmecelerinin Oluşum ve Biçimlenmesindeki Etkenler Üzerine”, Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler E-Dergisi 14 (2008):1-18.
• Matar, Semâsim Bisyûnî Abdulazîz, “el-Elğâzu’n-nahviyye tabî‘atuhâ ve kîmetuhâ fi’turâsi’n-nahvî”, Havliyyetü külliyeti’l-lugati’l-Arabiyyeti bi’l-Menûfiyye, 32 (2017):749-842.
• Muhammed, Abdulhuseyin Tâhir – Visâk, Abdulvâhid Halef, “ed-Dersu’n-nahvî fî elğâzi’n-nuhât ve Ahâcîhim”, Mecelletü Mîsân li’l-Dirâsâti’l-Akâdîmiyye 10/8 (2011): 1-21.
• Mûsılî, Alî b. ‘Adlân, el-İntihâb li keşfi’l-ebyâti’l-müşkileti’l-i‘râb (nşr. Hâtem Sâlih ed-Dâmin), Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1985.
• Özdemir. Cafer - Kısa, Merve, “Türkçe Öğretimi Bağlamında Bilmecelerin Eğitimsel İşlevleri”, 1. Uluslararası Dil ve Dil Eğitimi Konferansı (Samsun: Ondokuz Mayıs Üniversitesi, 22-23 Eylül 2017). Suyûtî, Celâluddin Abdurrahman Ebû Bekir, et-Tırâz fi’l-elğâz (nşr. Tâhâ Abdurrauf Saad), Kahire: el-Mektebetü’l-Ezheriyye, 2003.
• Şureyşî, Ebu’l-‘Abbâs Ahmed b. el-Mümin el-Kaysî, Şerhu makâmât’l-Harîrî el-Basrî, Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1992.
• Toker, Mehmet Mustafa, “Aktif Öğrenme”, Mevzuat Dergisi 6 (Ocak 2003), https://www.mevzuatdergisi.com/, (erişim: 10 Mayıs 2019).
• Usta, İbrahim, “Arap Literatüründe “Luğaz/Elğâz “ Kültürü”, The Journal Of Academic Social Science Studies Jasss 2 (2009): 89-99.
• Zemahşerî, Cârullah Ebu’l-Kâsım Mahmud, b. Ömer b. Muhammed b. Ahmed, el-Muhâcât bi’l-mesâil’n-nahviyye (nşr. Behîce Bâkır el-Husnâ), Bağdat: Matbaatu Esat, 1973.