Vefat Etmiş Kimsenin Yerine Oruç Tutma Rivâyetlerinin İncelenmesi “Merfû Hadisler Özelinde”

Yıl 2019, Cilt: 7 Sayı: 14, 567 - 592, 30.11.2019

Sinan Erdim

https://doi.org/10.33931/abuifd.601409

Öz

Buhârî başta olmak üzere Kütüb-i Sitte müellifleri eserlerinde “Ölünün yerine oruç kazası” ve “Üzerinde nezr olduğu halde ölen kişi” meâlinde bâblar oluşturmuşlardır. Bu bâblarda, oruç borcu olduğu halde vefat etmiş bir kişinin yerine velisinin oruç tutmasını ifade eden merfû hadîsler nakledilmiştir. Bu rivâyetlerin bazısı Ramazân’ın kazası ve keffâreti ile sınırlandırılmadan mutlak bir ifade ile söylenmiştir. Bazısında ise bu orucun nezr olduğu geçmektedir. Bu rivâyetlere Hanefî Mezhebi’nin hicrî 2. asır İmâmları, İmâm Mâlik ve İmâm Şâfiî kitaplarında yer vermemişlerdir. Ahmed b. Hanbel ise bunları hem nakletmiş hem de hangi oruçlarda vefat edenin yerine tutulabileceğini beyân etmiştir. Bu çalışmamızda bu merfû hadîslerin nasıl ortaya çıktıkları ve sıhhat dereceleri incelenerek neden mezhep imâmlarının bu rivâyetleri delil olarak kullanmadıkları anlaşılmaya çalışılacaktır. 

Anahtar Kelimeler

Ölü, Hadîs, Merfû, Mezhep, Nezr.

Examination of the Narratives About Fasting in the Name of a Deceased Person “Specific to Marfu Hadiths”

Öz

Sections with the meaning of “law fasting on behalf of a decedent” and “deceased person with an unkept vow” was composed in Kutub al-Sittah, notably that of Bukhari. In these section marfu hadiths stating a parent’s fasting for a person having died with fasting obligation was transferred. Some of these narratives was expressed unconditionally with any restriction like jurispuridence or penance of the Ramadan. In others, this fasting is mentioned as an obligation. H. 2nd century Hanafi’s Imam, Malik and Shafi was not stated these narratives. As to Ahmed b. Hanbel, he has both transferred these narratives and expressed opinion about which fasting is possible to fast on behalf of a deceased person. In this study, how these marfu hadiths appeared and what their validity level is will be examined and the reason why sect imams have not used these narratives as evidence will be tried to be understood.   

Anahtar Kelimeler

Deceased, Hadith, Marfu, Sect, Vow

Kaynakça

• Abdurrezzâk b. Hemmâm, Ebû Bekr b. Nâfi’ el-Himyerî el-Yemenî, el-Musannef, (thk. Habiburrahman el-A’zamî), Beyrut: el-Mektebû’l-İslamî, 1403. I-XI.
• Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. el-Hüseyin, es-Sünenu’l kebîr, Mekke: Mektebetu Dâri’l-Bâz, 1994, I-X.
• Buhârî, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmâîl, el-Câmi’u’s-Sahîh, (thk. Mustafa Dîb el-Boğa), Beyrut: Dâru İbn Kesîr, 1987, I-VI.
• Buhârî, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmâîl, et-Târîhu’l-kebîr. Beyrut: Dâru’l-Fikr, ts., I-VIII.
• Cüveynî, Abdülmelik b. Abdullah b. Yusuf, Nihâyetü’l-matlab fi dirayeti’l-mezheb, Cidde: Dâru’l-Minhâc, 2007, I-XX.
• Ebû Dâvûd, Süleymân b. el-Eş’as es-Sicistânî. Sünen, Beyrut: Kahire: Dâru’l-Fikr, 1988, I-IV.Ebû Yusuf, Yakub b. İbrahim b. Habîb, el-Âsâr, Beyrut: Dâru’l-Kutübi’l-İlmiyye, ts.
• İbn Adiyy, Ebû Ahmed el-Cürcânî, el-Kâmil fi’d-duafâi’r-ricâl, Beyrut: el-Kütübü’l-İlmiyye, 1997, I-IX.
• İbn Ebî Şeybe, Ebû Bekr Abdullah b. Muhammed el-Kûfî, el-Kitâbu’l-musannef fi’l-ehâdîs ve’l-âsâr, (thk. Kemal Yusuf el-Hût) Riyâd: Mektebetu’r-Rüşd, 1409, I-VII.
• İbn Hacer, Şihâbüddîn Ebû’l-Fadl Ahmed b. Ali, Fethu'l-bârî fi şerhi’l- Câmi’i’s-Sahîh li’l-Buhârî, Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, 1379, I-XIII.
• İbn Hacer, Şihâbüddîn Ebû’l-Fadl Ahmed b. Ali, el-İsâbe fi temyîzi’s-sahâbe, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1415, I-VIII.
• İbn Hacer, Şihâbüddîn Ebû’l-Fadl Ahmed b. Ali, Tağlîku’t-ta’lîk alâ Sahîhi’l-Buhârî, Beyrut: el-Mektebu’l-İslâmî, 1405, I-V.
• İbn Hacer, Şihâbüddîn Ebû’l-Fadl Ahmed b. Ali, Takrîbu’t-tehzîb, Suriye: Dâru’r-Reşid, 1986.
• İbn Hacer, Şihâbüddîn Ebû’l-Fadl Ahmed b. Ali, Tehzîbu’t-tehzîb, Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1984, I-XIV.
• İbn Hanbel, Ebû Abdullah Ahmed b. Muhammed eş-Şeybânî, Mesâilu Ahmed b. Hanbel, Hind: Dârû’l-İlmiyye, ts.
• İbn Hanbel, Ahmed b. Muhammed eş-Şeybânî el-Mervezî, el-Müsned, (thk. Şuayb el-Arnavut), Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1421, XXXXV.
• İbn Hanbel, Ahmed b. Muhammed eş-Şeybânî el-Mervezî, Müsned, Kahire: Müessesetü Kurtuba, ts., I-VI.
• İbn Huzeyme, Ebû Bekr Muhammed b. İshâk es-Sülemî, Sahîh, Beyrut: el-Mektebü’l-İslâmi, 1970. I-IV.
• İbn Irâkî, Ebû Zur’a Ahmed b. Abdurrahim el-Huseyin, el-Müdellisîn, Mısır: Daru’l-Vefâ, 1995.
• İbn Mâce, Ebû Abdillah Muhammed b. Yezîd el-Kazvinî, Sünen, Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1987, I-II.
• İbn Râhuye, İshak b. İbrahim b. Mahled, Müsnedü İshâk b. Râhûye, Medine: Mektebetu’l-İmân, 1991, I-V.
• İbn Vehb, Ebû Muhammed Abdullah b. Vehb b. Müslim, el-Câmi’, Mısır: Dâru’l-Vefâ, 2005.
• Mâlik b. Enes, Ebû Abdullah, Muvatta’, (Muhammed b. el-Hasen eş-Şeybânî Nüshası), Dımeşk: Dâru’l-Kalem, 1991, I-III.
• Mâlik b. Enes, Ebû Abdullah. Muvatta’, (Yahyâ el-Leysî Nüshası), Mısır: Dâru İhyâi’t-Turâs, ts., I-II.
• Mâlik b. Enes, Ebû Abdullah, Müdevvene, Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1994, I-IV.
• Müslim, Ebû Huseyn Müslim b. el-Haccâc, el-Câmiu’s-Sahîh, Beyrut: Dâru İhyai’t-Turâs, ts., I-IV.
• Mizzî, Ebû’l-Haccâc Cemâlüddîn Yusuf b. Abdurrahman b. Yusuf, Tehzîbü’l-kemâl fî esmâi’r-ricâl, Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1980, XXXV.
• Nesâî, Ebû Abdurrahman Ahmed b. Şuayb. es-Sünenü’l-kübrâ, (thk. Abdulğaffâr Süleymân el-Bendârî), Beyrut: Dâru Kitâbi’l- İlmiyye, 1991, I-VIII.
• Nesâî, Ebû Abdurrahman Ahmed b. Şuayb, el-Mücteba mine’s-Sünen, (thk. Abdulfettâh Ebû Ğudde), Haleb: Mektebu’l-Matbûatu’l-İslamiyye, 1986, I-VIII.
• Nevevî, Ebû Zekeriyya Muhyiddin Yahya b. Şeref, el-Mecmû şerhu’l-mühezzeb, Kahire: Dâru’l-Fikr, ts. I-XX.
• Şâfiî, Ebû Abdullah Muhammed b. İdris, er-Risâle, Mısır: Mektebu’l-Halebî, 1940.
• Şâfiî, Ebû Abdullah Muhammed b. İdris, el-Umm, Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, 1990. I-VIII.
• Şeybânî, Ebû Abdullah Muhammed b. el-Hasen b. Ferkad, el-Asl, Karaçi: İdâretu’l-Kur’an, ts., I-V.
• Şeybânî, Ebû Abdullah Muhammed b. el-Hasen b. Ferkad, el-Hücce ala ehli’l-Medine, Beyrut: Alemu’l-Kütüb, 1403, I-IV.
• Şîrâzî, Ebû İshâk İbrahim b. Ali b. Yusuf, el-Mühezzeb fî fıkhi’l-imâm eş-Şâfiî, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, ts., I-III.
• Şuayb el-Arnavût - Beşşâr Avâd Ma’rûf, Tahrîru takrîbi’t-tehzîb lil hafız Ahmed b. Ali b. Hacer el-askalânî, Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1997, I-IV.
• Zehebi, Ebû Abdillah Şemsüddîn Muhammed b. Abdullah, Mizânu’l-i’tidâl fi nakdi’r-ricâl, Beyrut: Daru’l-Ma’rife, 1963, I-IV.
• Zehebi, Ebû Abdillah Şemsüddîn Muhammed b. Abdullah, el-Muğnî fi’d-duafâ, y.y., ts., I-II.