Örfî İstisnanın (İnşallah) Bazı İbadet ve Akitlerdeki İzdüşümü

Yıl 2020, Cilt: 8 Sayı: 1, 145 - 169, 31.05.2020

Murat Polat

https://doi.org/10.33931/abuifd.714934

Öz

Usûl-i fıkıh, genel olarak hükümlerin teorik boyutunu, fürû-i fıkıh ise pratik boyutunu ele alır. Fıkıh tarihi boyunca usûl-i fıkıh şemsiyesi altında pek çok kavram fürû-i fıkıhta pratik hale gelmiştir. Bu kavramlardan birisi de örfî istisnadır. Örfî istisna (inşallah) şâri’in müslüman her bireyden hayatının bazı alanlarında kullanmasını istediği dini bir emirdir. Onunla arzu edilen her iş hedefine ulaşmakta, onsuz başlanan her bir iş ise akîm kalmanın yanında ilâhî emre karşı gelme ve isyan içermektedir. Bu sebeple müslüman bir birey için vazgeçilmez olan örfî istisnanın incelenip güncelleşmesi ve tartışmaya açılması son derece önem arz etmektedir. Bu araştırmada daha önce herhangi müstakil bir fıkhî çalışmaya konu olmamış örfî istisna usûl ve fürû-i fıkıh açılarından değerlendirmeye tabi tutulmuş, bazı önemli ve güncel fürû-i fıkıh meselelerinde örfî istisnanın önemi vurgulanmak amaçlanmıştır. Bu amaç etrafında mezhep ve fakihlerin daha çok dikkat çeken görüş ve düşünceleri tipsel metotla sergilenmiş, örfî istisnanın bir müslüman için ne kadar önemli olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Meşîet, Örfî istisna, İnşallah, İbadet, Akit

The Project of the Customary Exception (God Willing) in Some Worships and Contracts

Öz

Usūl-i fiqh generally deals with the theoretical dimension of the provisions and furū-i fiqh deals with the practical dimension. Throughout the history of fiqh, many concepts have practiced under the umbrella of usūl-i fiqh. One of these concepts is the customary exception. Customary exception (God willing) is an ordered ritual, in which the poet asks every Muslim individual to use in some areas of his life. With it, every desired job achieves its goal, and every job that begins without it is inconclusive, as opposed to divine command and rebellion. For this reason, it is an utmost importance that the customary exception, which is essential for a Muslim individual is examined and updated and opened for discussion. In this study, the customary exception, which has not been subject to any independent jurisprudence before, has been evaluated in terms of usūl and fürū-i fiqh, and it is aimed to emphasize the importance of customary exception in some important and current fürū-i fiqh issues. Around this purpose, the views and thoughts of the sects and the jurists were exhibited in a typical way and it was concluded that the importance of the customary exception for a Muslim.

Anahtar Kelimeler

Volition, Customary Exception, God willing, Worship, Convention

Kaynakça

• Abdü’l-Mün’im, Mahmûd Abdurrahmân. Mu‘cemü’l-mustalahât. 3 cilt. b.y.: Dâru’l-fazîle, ts.
• Âmidî, Ebü'l-Hasan Seyfeddin Ali b. Muhammed. el-İhkâm fî usûli'l-ahkâm. thk. Abdürrezzâk Afîfî. 4 cilt. Beyrut: el-Mektebü'l-islâmî, ts.
• Askerî, Ebû Hilal Hasan b. Abdullah b. Sehl. Mu‘cemü'l-furûk. thk. Şeyh Beytullah Bayat. b.y.: Müessesetü'n-Neşri'l-İslâmî, 1412/1991.
• Berhâmî, Yâsir b. Hüseyn. el-Furkān beyne ulemâi’r-Rahmân. thk. Abdurrahmân b. Abdilkerîm. b.y: Dâru’l-Minhâc, 1428/2007.
• Buhârî, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmail. el-Câmiu’s-Sahîh. 9 cilt. b.y.: y.y., 1422.
• Buhûtî, Mansûr b. Yûnus b. Salâhuddîn. Keşşâfü’l-ḳınâ’. 6 cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütüb, ts.
• Cessâs, Ahmed b. Ali Ebû Bekr er-Râzî. el-Fusûl fi'l-usûl. 4 cilt. Kuveyt: Vizâratü'l-evkāf, 1414/1994.
• Cüveynî, İmâmü'l-Haremeyn Ebü'l-Meâlî Rüknüddin b. Yusuf. et-Telhîs fî usûli'l-fıkh. thk. Abdullah Nebâlî. 3 cilt. Beyrut: Dâru'l-Beşâir, ts.
• Dilthey, Wilhelm. Hermeneutik ve Tin Bilimleri. çev. Doğan Özlem. İstanbul: Notos Kitap, 2012.
• Durmuş, İsmail. "İstînâf". Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 23/ 367-368. Ankara: TDV Yayınları, 2001.
• Düsûkī, Şemseddin Muhammed. Hâşiyetü'd-Düsûkī alâş-şerhi'l-kebîr. b.y: Dâru'l-Fikr, ts.
• Ebû Ceyb, Sa‘dî. el-Kāmûsu'l-fıkhî. Suriye: Dâru'l-Fikr, 1413/1993.
• Ebû Dâvûd, Süleyman b. el-Eş’as es-Sicistanî el-Ezdî. Sünen-i Ebî Dâvûd. thk. Muhammed Muhyiddin Abdülhamid. 4 cilt. Beyrut: y.y., ts.
• Ebû Hubeyb, Sa‘dî. el-Kāmûsu’l-fıkhî. Dımaşk: Dâru’l-Fikr, 1408/1988.
• Gazzâlî, Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed. el-Mustasfâ. thk. Muhammed Abdüsselâm. Beyrut: Dâru'l-Kütüb, 1413/1993.
• Hafâcî, Şihâbüddin Ahmed b. Muhammed. Hâşiyetü'ş-şihâb alâ tefsîri'l-Beydâvî. 8 cilt. Beyrut: Daru Sâdır, ts.
• İbn Âbidîn, Muhammed Alâuddîn. Reddü’l-Muhtâr ale’d-Dürri’l-Muhtâr. 6 cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1412/1992.
• İbn Âşur, Muhammed Tâhir. Tahrîrul’-ma‘nâ’s-sedîd. 30 cilt. Tunus: Dâru’t-Tunusî, 1404/1984.
• İbn Bâz, Abdülaziz b. Abdullah. Mecmûu Fetâvâ. 30 cilt. b.y.: y.y., ts.
• İbn Cevzî, Ebü'l-Ferec Abdurrahman b. Ali. Nüzhetü'l-a‘yüni'n-nezâir. thk. Muhammed Abdülkerim. Beyrut: Müessesetü'r-Risâle, 1404/1984.
• İbn Hazm, Ali b. Ahmed b. Said. el-İhkâm fî usûli'l-ahkâm. thk. Ahmed Şakir. 8 cilt. Beyrut: Dâru'l-Âfâk, ts.
• İbn Kayyim el-Cevziyye, Ebû Abdillah Muhammed b. Ebû Bekr. İ‘lâmü’l-muvakkıîn. 7 cilt. Suudi Arabistan: Dâru İbni’l-Cevziyye, 1423/2002.
• İbn Kudâme, Muvaffakuddîn Abdullah b. Ahmed. el-Muğnî. 10 cilt. b.y.: Mektebetü Kahire, 1387/1968.
• İbn Kudâme, Muvaffakuddîn Abdullah b. Ahmed. Ravzatü’n-nâzır ve cünnetü’l-münâzır. 2 cilt. b.y.: Müessesetü’r-Reyyân, 1423/2002.
• İbn Mâce, Ebû Abdillah Muhammed b. Yezid. Sünen-i İbni Mâce, thk. M. Fuad Abdülbaki. 2 cilt. b.y.: Dâru İhyâi’l-Kütübi’l-Arabî, ts.
• İbn Mâze, Ebü’l-Meâlî Burhânüddin Abdülazîz. el-Muhîtü’l-burhânî. thk. Abdülkerim Sâmî. 9 cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütüb, 1424/2004.
• İbnü’l-Hümâm, Kemâlüddin Muhammed. Fethü'l-kadîr. 10 cilt. b.y.: Dâru'l-Fikr, ts.
• İsfehânî, Ebü’l-Kāsım Hüseyin b. Muhammed. el-Müfredât fî Garîbi’l-Kur’ân. thk. Safvân Dâvudî. Beyrut: Dâru’l-kalem, 1412/1991.
• İsnevî, Abdürrahim b. Ali. el-Kevkebü'd-dürriyye. thk. Hasan Avvâd. Amman: Dâru Ammâr, 1405/1984.
• Karâfî, Ebu'l-Abbas Ahmed b. İdrîs b. Abdurrahmân. el-Furûk. 4 cilt. b.y.: Âlemü'l-Kütüb, ts.
• Karâfî, Ebu'l-Abbas Ahmed b. İdrîs b. Abdurrahmân. ez-Zehîre fi'l-fıkh. thk. Muhammed Hacî. 14 cilt. Beyrut: Daru'l-Garb, 1414/1994.
• Kâsânî, Alâüddin el-. Bedâiu’s-sanâi‘. 7 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi'l-İlmiyye, 1406/1986.
• Kefevî, Ebü’l-Bekā Eyyüb b. Musa. Külliyyât. thk. Adnan Derviş. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, ts.
• Kur’ân-ı Kerîm Meâli. çev. Halil Altuntaş - Muzaffer Şahin. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 3. Basım, 2009.
• Kurtubî, Ebû Abdillah Muhammed b. Ahmed. el-Câmi‘ li Ahkâmi’l-Kur’an. thk. Ahmed Berdûnî. 20 cilt. Kahire: Dâru’l-Kütübi’l-Mısriyye, 1383/1964.
• Mâverdi, Ebü’l-Hasan Ali b. Muhammed Habib. el-Hâvi’l-kebîr. thk. Ali Ma’vez. 19 cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütüb, 1419/1999.
• Münazzametü’l-arabiyye. "Vsl". Mu‘cemü’l-arabiyyi’l-esâsî. b.y.: Durûs, 1419/1999.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc. el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ. thk. Muhammed Fuâd Abdülbâkī. 5 cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, ts.
• Nesâî, Ebû Abdirrahman Ahmed b. Şuayb b. Ali. es-Sünenü’l-kübrâ. thk. Hasan Çelebi. 10 cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1421/2001.
• Nesâî, Ebû Abdirrahman Ahmed b. Şuayb b. Ali. Sünen. thk. Abdülfettah Ebû Gudde. 8 cilt. Halep: Mektebü’l-Matbûâti’l-İslâmiyye, 1406/1986.
• Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref b. Mürî. Ravzatü’t-tâlibîn. thk. Züheyr Şâvîş. 12 cilt. Beyrut: Mektebetü’l-İslâmî, 1411/1991.
• Pala, Ali İhsan. İslâm Hukuk Metodolojisinde Emir ve Yasakların Yorumu. Ankara: Fecr Yayınları, 2009.
• Râzî, Ebû Abdillah Fahrüddîn Muhammed b. Ömer. et-Tefsîru’l-kebîr. 32 cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâs, 1420/1999.
• Râzî, Ebû Bekr b. Abdilkadir er-. Muhtâru’s-sihâh. thk. Yusuf Şeyh Muhammed. Beyrut: Mektebetü’l-Asriyye, 1419/1999.
• Remlî, Muhammed b. Ahmed b. Hamza Şihâbüddîn. Şerhu Sünen-i Ebî Dâvûd. thk. Hâlid Rıbâd. 20 cilt. Mısır: Dâru’l-Felâh, 1437/2016.
• Sahnûn, Ebû Saîd Abdüsselâm. el-Müdevvene. 4 cilt. Beyrut: Dâru'l-Kütüb, 1414/1994.
• Semerkandî, Ebû Bekr Alâuddin. Tuhfetü’l-fukahâ. 3 cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütüb, 1414/1994.
• Serahsî, Ebû Bekr Şemsü'l-eimme Muhammed. el-Mebsût. 30 cilt. Beyrut: Dâru’l-Mârife, 1414/1993.
• Serahsî, Ebû Bekr Şemsü'l-eimme Muhammed. Usûlü's-Serahsî. 2 cilt. Beyrut: Dâru'l-Marife, ts.
• Suyûtî, Celâlüdddîn. el-Eşbâh ve'n-nezâir. Beyrut: Dâru'l-Kütüb, 1410/1990.
• Şa‘bân, Zekiyyüddîn. İslâm Hukuk İlminin Esasları. çev. İbrahim Kâfi Dönmez. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1999.
• Şirbînî, Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed el-Hatîb. Muğni’l-muhtâc. 6 cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütüb, 1414/1994.
• Teftâzânî, Sa‘duddin Mes'ûd b. Ömer. Şerhu't-Telvîh ale't-Tavzîh. 2 cilt. Mısır: Mektebetü Sabîh, ts.
• Tirmizî, Ebû İsa Muhammed b. İsa. Sünenü’t-Tirmizî. thk. Ahmed Muhammed Şâkir. 5 cilt. Mısır: 1395/1975.
• Vizâratü’l-evkāf ve’ş-şüûni’l-islâmiyye. "İkrâr". Mevsûatü’l-fıkhiyye. Kuveyt: Dâru’s-Selâsil, 1427/2006.
• Vizâratü’l-evkāf ve’ş-şüûni’l-islâmiyye. "İstisna". Mevsûatü’l-fıkhiyye. Kuveyt: Dâru’s-Selâsil, 1427/2006.
• Vizâratü’l-evkāf ve’ş-şüûni’l-islâmiyye. "Meşîet". Mevsûatü’l-fıkhiyye. Kuveyt: Dâru’s-Selâsil, 1427/2006.
• Vizâratü’l-evkāf ve’ş-şüûni’l-islâmiyye. "Nikâh". Mevsûatü’l-fıkhiyye. Kuveyt: Dâru’s-Selâsil, 1427/2006.
• Vizâratü’l-evkāf ve’ş-şüûni’l-islâmiyye. "Vudû". Mevsûatü’l-fıkhiyye. Kuveyt: Dâru’s-Selâsil, 1427/2006.
• Zebîdî, Muhammed b. Muhammed Ebü’l-Feyz. "Sny", Tâcu’l-arûs. thk. Mecmûa mine’l-muhakkıkîn. 37: 295. b.y.: Dâru’l-Hidâye, ts.
• Zerkeşî, Ebû Abdillah Bedruddin b. Bahadır. el-Bahru'l-muhît. 8 cilt. Beyrut: Dâru'l-Kütüb, 1414/1994.