Kutrub’un “Me‘âni’l-Kur’ân ve tefsîru müşkili i‘râbih” Adlı Eseri Bağlamında Kur’ân’daki Edatların Anlamı

Yıl 2020, Cilt: 8 Sayı: 2, 379 - 400, 30.11.2020

Esat Özcan

https://doi.org/10.33931/abuifd.721248

Cited By: 1

Öz

Kur’ân’ın tefsir metotlarından biri, filolojik tefsir yöntemi denilen Kur’ân’ın dil ilimleri çerçevesinde tefsir edilmesidir. Bu kapsamda Kur’ân, lügat, iştikâk, sarf, nahiv, beyân, bedî‘ ve me‘ânî gibi dil ilimleri vasıtasıyla tefsir edilmektedir. Kutrub lakabıyla meşhur olan Ebû Ali Muhammed b. el-Müstenîr, ilk filolojik tefsir yazan âlimlerdendir. Kutrub, Me‘âni’l-Kur’ân ve tefsîru müşkili i‘râbih ismiyle kaleme aldığı eserinde sûrelerin tefsirini üç kısma ayırmaktadır. Önce sûrede farklı okunan kelimeleri ele almakta, söz konusu kelimeler hakkında rivayet edilen kıraatleri incelemekte ve mezkûr kıraatleri Arap sözü ve şiiriyle gerekçelendirmeye veya tenkit etmeye çalışmaktadır. Ardından sûrenin garip kelime ve ifadelerini araştırmakta ve yine Arap sözü ve şiiri ile bunların anlamlarını bulmaya çaba göstermektedir. Daha sonra i‘râbı müşkil olan âyetleri sarf ve nahiv ilimleri açısından değerlendirmektedir. Kutrub, Kur’ân’da geçen edatların özelliklerinden ve kelama olan tesirinden bahsetmekte, birbirlerinin yerine kullanılan ve birbirleriyle karıştırılan edatlara da dikkat çekmektedir. Bu çalışmada Kur’ân’da geçen ve Kutrub’un tefsirinde değerlendirilen edatlar hakkında genel bilgiler aktarılacak, ardından Kutrub’un söz konusu edatlar hakkındaki değerlendirmelerine yer verilecektir.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Kutrub, Filolojik Tefsir, Me‘âni’l-Kur’ân ve tefsîru müşkili i‘râbih, Edatlar

The Meaning of the Prepositions in the Qur’an in the Context of Kutrub’s Work “Me‘ani’l-Kur’an ve tefsiru müşkili i‘rabih”

Öz

One of the commentary methods of the Qur’an is the commentary of the Qur’an with respect to linguistics, which is called as the “Philological Commentary Method”. In this respect, the Qur’an is interpreted through linguistic sciences such as lugat, ishtikak, grammar, syntax, beyan, bedi‘and me‘ani. Abu Ali Muhammed b. el-Mustenir, also known as Kutrub, was one of the scholars who wrote the first philological commentaries. Kutrub divided the interpretation of the Surahs into three parts in his work, which he wrote under the name of Me‘ani’l-Kur’an ve tefsiru müşkili i‘rabih. Firstly, he discussed the words pronounced differently in the Surah, examined the recitations that were narrated about the words in question, and tried to justify or criticize the mentioned recitations with Arabic prose and poetry. He then examined the strange words and expressions of the Surah, and tried to find their meanings with Arabic prose and poetry. He also evaluated the Verses that were difficult to explain (i.e. i‘râbı müşkil) in terms of grammar and syntax. Kutrub also mentioned the characteristics of the prepositions in the Qur’an, and their effects on Kalam; and drew attention to the prepositions used instead of each other and were confused with each other. In this study, general information will be provided about the prepositions mentioned in the Qur’an, and evaluated in the commentary of Kutrub, and then the assessments of Kutrub regarding these prepositions will be dealt with.

Anahtar Kelimeler

Commentary, Kutrub, Philological Commentary, Me‘ani’l-Kur’an ve tefsiru müşkili i‘rabih, Prepositions

Kaynakça

• Bağdadî, Ahmed b. Ali el-Hatîb. Târihu Bağdad. thk. Beşşâr ‘Avvâd Ma‘rûf. 16 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Garbi’l-İslamî, 2002.
• Cezûlî, İsa b. Abdülaziz. el-Mukaddimetü’l-Cezûliyye fi’n-nahv. thk. Şaban Abdülvehhab Muhammed. Mekke: Matbaatü Ümmülkurâ, 2003.
• Çelebi, Muharrem. “Kutrub”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 26/494-495. Ankara: TDV Yayınları, 2002.
• Ebû Hayyân, Muhammed b. Yusuf. el-Bahrü’l-muhît. thk. Sıtkî Muhammed Cemil. 10 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Fikr, 1420.
• Edirnevî, Ahmed b. Muhammed. Tabakâtü’l-müfessirîn. thk. Salih b. Muhammed el-Huzzî. Medine: Mektebetü’l-‘Ulûm ve’l-Hikem, 1997.
• Enbârî, Abdurrahman b. Muhammed. Nüzhetü’l-elibbâ fî tabakâti’l-üdebâ. thk. İbrahim es-Sâmerrâî. Zerka: Mektebetü’l-Menâr, 3. Basım, 1985.
• Eşmûnî, Ali b. Muhammed. Şerhu’l-Eşmûnî ‘alâ Elfiyyeti İbn Mâlik. 4 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1998.
• Hacımüftüoğlu, Nasrullah. “Kur’an’ı Yorumlamada Dilin Gücü: Dil, Edebiyat ve Edatlar Bağlamında Bazı Ayetlerin Hermenötik Analizi”. EKEV Akademi Dergisi 3/2 (Güz 2001), 7-31.
• Hamevî, Yakût b. Abdullah. Mu‘cemü’l-üdebâ. thk. İhsan Abbas. 7 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Garbi’l-İslamî, 1993.
• İbn ‘Acîbe, Ahmed b. Muhammed. el-Bahrü’l-medîd fî tefsîri’l-Kur’âni’l-mecîd. 8 Cilt. b.y.: Dârü’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 2. Basım, 2002.
• İbn ‘Akîl, Abdullah b. Abdurrahman. Şerhu İbn ‘Akîl ‘alâ Elfiyyeti İbn Mâlik. thk. Muhammed Muhyiddin Abdülhamid. 4 Cilt. Kahire: Dârü’t-Türâs, 20. Basım, 1980.
• İbn Cinnî, Ebü’l-Feth Osman. el-Lüma‘ fi’l-‘Arabiyye. thk. Fâiz Fâris. Kuveyt: Dârü’l-Kütübi’s-Sekâfiyye, ts.
• İbn Hallikân, Ahmed b. Muhammed. Vefeyâtü’l-a‘yân. thk. İhsan Abbas. 7 Cilt. Beyrut: Dâru Sâdir, 1990.
• İbn Hişâm, Abdullah b. Yusuf. Evdahu’l-mesâlik ilâ Elfiyyeti İbn Mâlik. 4 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Cîl, 5. Basım, 1979.
• İbn Hişâm, Abdullah b. Yusuf. Muğni’l-lebîb ‘an kütübi’l-e‘ârîb. thk. Mâzin el-Mübârek - Muhammed Ali Hamdullah. Dımaşk: Dârü’l-Fikr, 1985.
• İbn Mâlik, Muhammed b. Abdullah. Şerhu Teshîli’l-Fevâ’id. thk. Abdurrahman es-Seyyid - Muhammed Bedevî el-Mahtûn. 4 Cilt. Beyrut: Dâru Hecer, 1990.
• İbn Mâlik, Muhammed b. Abdullah. Şerhu’l-Kâfiyeti’ş-Şâfiye. thk. Abdülmün‘im Ahmed Herîdî. 5 Cilt. Mekke: Câmiatü Ümmülkurâ, 1982.
• İbn Manzûr, Muhammed b. Mükerrem. Lisânü’l-‘Arab. 15 Cilt. Beyrut: Dâru Sâdir, 3. Basım, 1414/1993-1994.
• İbnü’l-‘İmâd, Abdülhay b. Ahmed. Şezerâtü’z-zeheb fî ahbâri men zeheb. thk. Abdülkadir el-Arnâût - Mahmud el-Arnâût. 11 Cilt. Beyrut: Dâru İbn Kesîr, 1986.
• İbnü’l-Kıftî, Ali b. Yusuf. İnbâhü’r-ruvât ‘alâ enbâhi’n-nuhât. 4 Cilt. Kahire: Dârü’l-Fikr, 1982.
• Kannevcî, Muhammed Sıddik Han. el-Bülga ilâ usûli’l-lüga. Tikrit: Câmiatü Tikrit, ts.
• Karâfî, Ahmed b. İdris. el-İstiğnâ fi’l-istisnâ. thk. Muhammed Abdülkadir ‘Atâ. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1985.
• Kehhâle, Ömer Rıza. Mu‘cemü’l-müellifîn. 15 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâ’i’t-Türâsi’l-‘Arabî, ts.
• Kutrub, Muhammed b. el-Müstenîr. el-Ezmine ve telbiyetü’l-câhiliyye. thk. Hâtem Salih ed-Dâmin. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 2. Basım, 1985.
• Kutrub, Muhammed b. el-Müstenîr. el-Fark fi’l-lüga. thk. Halil İbrahim el-‘Atıyye - Ramazan Abdüttevvâb. b.y.: Mektebetü’s-Sekâfeti’d-Dîniyye, ts.
• Kutrub, Muhammed b. el-Müstenîr. Me‘âni’l-Kur’ân ve tefsîru müşkili i‘râbih. thk. Muhammed Lakrîz. Cezayir: y.y., 2016.
• Lakrîz, Muhammed. Me‘âni’l-Kur’an ve tefsîru müşkili i‘râbih dirâse ve tahkîk. Doktora Tezi, Batna Üniversitesi, 2016.
• Mekkî b. Ebû Tâlib. el-Hidâye ila bulûgi’n-nihâye. thk. Komisyon. 13 Cilt. b.y.: Mecmû‘atü Buhûsi’l-Kitâb ve’s-Sünne, 2008.
• Murâdî, Hasan b. Kasım. el-Cene’d-dânî fî hurûfi’l-me‘ânî. thk. Fahreddin Kabâve - Muhammed Nedîm Fâdıl. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1992.
• Mustafa, İbrahim vd. el-Mu‘cemü’l-vasît. 2 Cilt. b.y.: Dârü’d-Da‘ve, ts.
• Radî el-Esterâbâdî, Muhammed b. Hasan. Şerhu’r-Radî ‘ale’l-Kâfiye. thk. Yusuf Hasan Ömer. 4 Cilt. Libya: Câmiatü Kâr Yunus, 1975.
• Râgıb el-Isfehânî, Hüseyin b. Muhammed. el-Egânî. thk. Abdürrahim Mahmud. 20 Cilt. Kahire: Dârü’l-Kütübi’l-Mısriyye, 2. Basım, 1952.
• Râgıb el-Isfehânî, Hüseyin b. Muhammed. Muhâdarâtü’l-üdebâ. 2 Cilt. Beyrut: Şirketü Dârü’l-Erkam, 1420/1999-2000.
• Safedî, Selâhaddin Halil b. Aybek. el-Vâfî bi’l-vefeyât. thk. Ahmed el-Arnâût - Mustafa el-Arnâût. 29 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâ’i’t-Türâsi’l-‘Arabî, 2000.
• Sagîr, Ahmed Muhammed. el-Edevâtü’n-nahviyye fî kütübi’t-tefsîr. Dımaşk: Dârü’l-Fikr, 2001.
• Semîn el-Halebî, Ahmed b. Yusuf. ed-Dürrü’l-masûn fî ‘ulûmi’l-kitâbi’l-meknûn. thk. Ahmed Muhammed el-Harrât. 11 Cilt. Dımaşk: Dârü’l-Kalem, ts.
• Süheylî, Abdurrahman b. Abdullah. Netâ’icü’l-fikr fi’n-nahv. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1992.
• Süyûtî, Celâleddin Abdurrahman b. Ebû Bekir. Buğyetü’l-vu‘ât. thk. Muhammed Ebü’l-Fadl İbrahim. 2 Cilt. Sayda: el-Mektebetü’l-‘Asriyye, ts.
• Tenûhî, el-Müfeddal b. Muhammed. Târîhu’l-‘ulemâ’i’n-nahviyyîn mine’l-Basriyyîn ve’l-Kûfiyyîn ve gayrihim. thk. Abdülfettâh Muhammed el-Hulv. Kahire: Dâru Hecer, 3. Basım, 1992.
• ‘Ukberî, Abdullah b. Hüseyin. et-Tibyân fî i‘râbi’l-Kur’ân. thk. Ali Muhammed el-Becâvî. 2 Cilt. b.y.: y.y., ts.
• Yağmûrî, Yusuf b. Ahmed. Nûrü’l-kabes el-muhtasar mine’l-Muktebes. thk. Rudolf Zelhaim. Wiesbaden: Franz Baermann Steiner Yayın Evi, 1972.
• Zehebî, Muhammed b. Ahmed. Târîhu’l-İslâm ve vefeyâtü’l-meşâhîr ve’l-a‘lâm. thk. Ömer Abdüsselam et-Tedmürî. 52 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kitâbi’l-‘Arabî, 2000.
• Zemahşerî, Mahmud b. Ömer. el-Mufassal fî san‘ati’l-i‘râb. thk. Ali Bû Mülham. Beyrut: Mektebetü’l-Hilâl, 1993. Ziriklî, Hayrüddin b. Mahmud. el-A‘lâm. 8 Cilt. Beyrut: Dârü’l-‘İlm li’l-Melâyîn, 15. Basım, 2002.