Felsefe-Din İlişkisi Bağlamında Ebu Süleyman es-Sicistânî İle İbn Rüşd’ün Görüşlerinin Karşılaştırılması

Yıl 2020, Cilt: 8 Sayı: 2, 350 - 365, 30.11.2020

Fatih Aydın

https://doi.org/10.33931/abuifd.773017

Öz

Din ve felsefe arasındaki ilişki, hakikate ulaşma açısından birbirine göre konumu düşünce tarihinde temel tartışma alanlarından biridir. Bu makalede Sicistânî ve İbn Rüşd’ün eserlerinden hareketle din-felsefe ilişkisinde ortaya koyduğu görüşler ele alınması hedeflenmiştir. Sicistânî konu ve gayesi itibariyle din ile felsefenin farklı alanlar olduğunu ve dinin felsefî bilgiden üstün olduğunu belirtirken İbn Rüşd bu iki alanın konu ve gayelerinin ortak olduğunu ve aynı hakikati farklı yönleriyle ifade ettiklerini vurgulayarak birbirinden çok uzak kanaatler belirtmişlerdir. Sicistânî Kur’ân-ı Kerim’de düşünme ve akletmek gibi kavramları Kur’ân’ın aklı kullanmayı teşvik ettiği şeklinde yorumlamaktadır. İbn Rüşd ise felsefe yapmak manasında kabul etmekte, dolayısıyla dinin felsefeyi teşvik ettiği hatta emrettiği sonucunu çıkarmaktadır. Sicistânî din ile felsefenin konu ve kavramlarının farkına değinmekte dinin verili bilgisini felsefeden üstün görmektedir. İbn Rüşd ise dini metinler ile felsefî bilgi arasında çelişki görünse de aslında çelişki olmadığını belirtir. İki düşünür de uzlaşmazlık gibi görünen hususların din ve felsefe hakkında bilgi eksikliğinden kaynaklandığını düşünmektedir.

Anahtar Kelimeler

Felsefe, Sicistânî ve İbn Rüşd, Din-felsefe ilişkisi, Akıl, Peygamber

Comparison of Abu Suleyman al-Sijistani and Averroes in the Context of the Relationship Between Philosophy and Religion

Öz

The relationship between religion and philosophy, their position relative to each other in terms of reaching the truth, is one of the main areas of discussion in the history of thought. In this article, based on the works of al-Sijistani and Averroes, it is aimed to discuss the opinions put forward in the relationship between religion and philosophy. While al-Sijistani stated that religion and philosophy are different fields in terms of subject and purpose, and religion is superior to philosophical knowledge, Averroes stated very different opinions by emphasizing that the subjects and aims of these two fields are common and they express the same truth in different aspects. Al-Sijistani interprets the concepts such as thinking and reasoning in the Quran as the Qur'an encourages the use of reason. Averroes accepts in the sense of dealing with philosophy, and therefore draws the conclusion that religion encourages or even orders philosophy. Al-Sijistani addresses the difference between the subjects and concepts of religion and philosophy and he sees the given knowledge of religion above philosophy. Averroes, on the other hand, states that although there is a contradiction between religious texts and philosophical knowledge, there is no contradiction. Both thinkers think that what seems to be disagreement stems from a lack of knowledge about religion and philosophy.

Anahtar Kelimeler

Philosophy, al-Sijistani and Averroes, Religion-Philosophy Relationship, Reason, Prophet

Kaynakça

• Alper, Ömer Mahir. İslâm Felsefesinde Akıl-Vahiy Felsefe-Din İlişkisi. İstanbul: Ayışığı Kitapları, 2000.
• Arberry, Arthur John. Revelation and Reason in Islam. London: Routledge, 3. Basım, 1971.
• Aydın, Hasan. “Sicistânî ve Harirî’nin Eleştirileri Işığında İhvân-ı Safâ’da Din-Felsefe İlişkisi”, Kelam Araştırmaları 7/1 (2009), 57-74.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmail. el-Câmi’u’s-sahîh. nşr. Muhammed Züheyr b. Nasr. 8 Cilt. b.y.: Dâru Tavki’n-Necât, 2. Basım, 1422/2001.
• Çetinkaya, Bayram Ali. “İbn Rüşd’ün Projesi: Felsefe-Din Uzlaşımı”. Diyanet İlmi Dergi, 48/3 (2012), 119-140.
• Çetinkaya, Bayram Ali. “İbn Rüşd’ün Projesi: Felsefe-Din Uzlaşımı”. Doğu-Batı İlişkisinin Entelektüel Boyutunu Yeniden Düşünmek. 1/129-150. Sivas: Asitan Yayıncılık, 2009.
• Fârâbî, Ebu Nasr Muhammed b. Tarhan. Kitâbü’l-Mille. thk. Muhsin Mehdî. Beyrut: Dârü’l-Meşrık, 2. Basım, 1991.
• İbn Rüşd, Ebü'l-Velid Muhammed b. Ahmed. el-Keşf an menâhici’l-edille. haz. Süleyman Uludağ. İstanbul: Dergah Yayınları, 1985.
• İbn Rüşd, Ebü'l-Velid Muhammed b. Ahmed. Faslu’l-makâl: Felsefe-Din İlişkisi. çev. Bekir Karlığa. İstanbul: İşaret Yayınları, 1992.
• İbn Rüşd, Ebü'l-Velid Muhammed b. Ahmed. Tehâfütü’t-tehâfüti’l-felâsife. thk. Süleyman Dünya. 2 cilt. Kahire: Dâru’l-Maârif, 3. Basım, 1980.
• Karlığa, Bekir. “İbn Rüşd’de Din-Felsefe İlişkisi”. İbn Rüşd, Faslu’l-makâl. İstanbul: İşaret Yayınları, 1992.
• Kaya, Mahmut. "Sicistânî, Ebû Süleyman". Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 37/141-144. İstanbul: TDV Yayınları, 2009.
• Kaya, Mahmut. İslâm Filozoflarından Felsefe Metinleri. İstanbul: Klasik Yayınları, 2003.
• Kindî, Yakub b. İshak. Felsefî Risaleler. haz. Mahmut Kaya. İstanbul: İz Yayınları, 1994.
• Kramer, Joel L. Philosophy in the renaissance of Islam: Abu Suleyman Al-Sijistani and His Circle. Leiden: E. J. Brill, 1986.
• Kur’ân-ı Kerim Meâli, çev. Halil Altuntaş – Muzaffer Şahin. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 3. Basım, 2009.
• Sarıoğlu, Hüseyin. İbn Rüşd Felsefesi. İstanbul: Klasik Yayınları, 2003.
• Şekeroğlu, Sami. Ebû Süleyman el-Mantıkî es-Sicistânî ve İslâm Felsefesindeki Yeri. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 1997.
• Taş, İsmail. “Ebu Süleyman es-Sicistânî ve İbn Rüşd’ün Düşünesinde Felsefe-Din Münasebeti”, Doğu-Batı İlişkisinin Entelektüel Boyutunu Yeniden Düşünmek. 1/163-190. Sivas: Asitan Yayıncılık, 2009.
• Taş, İsmail. Ebu Süleyman es-Sicistânî ve Felsefesi. İstanbul: Kömen Yayınları, 2006.
• Terkan, Fehrullah. Çatışmanın Dinamikleri: Din ve Felsefe Uzlaşmazlığı Üzerine. Ankara: Elis Yayınları, 2007.
• Tevhîdî, Ebu Hayyan. el-İmta’ ve'l Mua‘nese. thk. Ahmed Emin – Ahmed ez-Zeyn. Beyrut: el-Mektebetü’l-Asriyye, 1953.
• Tevhîdî, Ebu Hayyan. el-Mukâbasât. thk. Hasan es Sendubî. Mısır: el-Matbaatü'r Ruhâniyye, 1929.
• Türker Küyel, Mübahat. Üç Tehâfüt Bakımından Felsefe ve Din Münasebeti (Ankara: AÜDTCF Yayınları, 1956).