Civil Law and Islamic Law in the Context of Current Principles in Inheritance Law

Yıl 2021, Cilt: 9 Sayı: 1, 482 - 500, 30.05.2021

Nusret Dede

https://doi.org/10.33931/abuifd.902434

Öz

Human beings, who is a real person who are accepted in rights and duties, have the right to dispose of their goods as they wish by working and trying throughout their life. Except for the exceptions of the law, the use, consumption, dismissal of property, etc., with or without gratuity, throughout as he wishes. After his death, all his rights, especially the property right, which are called taraka, pass to his heirs. Each legal system has determined some rules on which values will be transferred to the estate and at what rate they will be shared among the inheritors. In the Islamic Inheritance Law, which is based on evidences such as the Qurʾān, circumcision and ijmāʿ, inheritors were determined by divine division and their shares from the inheritance were called farḍ. In the Turkish land law, provisions regarding inheritance are included in the Civil Code. The Civil Code was translated into our language in 1926 and Swiss Civil Code was enacted in the Turkish Grand National Assembly, and it was re-accepted in 2001 with amendments. Islamic Inheritance Law in many principles such as general succession, appointed heir, shares, usufruct rights, inheritance of parents, inheritance of children out of wedlock, inheritance of adoption, abduction from inheritance, renunciation of inheritance, denial of inheritance, return of inheritance, joint responsibilities of heirs with their own assets in paying the depts of the inheritor. There are differences between Turkish legal inheritance law. The study examines these principal differences.

Anahtar Kelimeler

Islamic Law, Civil Law, Inheritance, Farāʾiḍ, Principle

Miras Hukukunda Cari İlkeler Bağlamında Türk Mer’i Hukuku ve İslam Hukuku

Öz

Haklara ve ödevlere ehil kabul edilen gerçek kişilik olan insan, hayatı boyunca çalışıp didinerek elde ettiği mal üzerinde, hayattayken dilediği gibi tasarrufta bulunmaya hak sahibidir. Hukukun istisna ettikleri dışında, hayatı boyunca malında kullanma, tüketme, ivazlı veya ivazsız olarak mülkiyetinden çıkarma vb. şekillerde dilediği gibi tasarruf edebilir. Ölümüyle de mülkiyet hakkı başta olmak üzere tereke adı verilen tüm hakları varislerine geçmektedir. Her hukuk sistemi hangi değerlerin terekeye intikal edeceği ve bunların varisler arasında hangi oranda paylaşılacağına dair birtakım kurallar belirlemiştir. Kur’an, sünnet, icma gibi delillere dayanan İslam Miras hukukunda mirasçılar ilahi teşri ile belirlenmiş ve mirastan alacakları paylarına farz adı verilmiştir. Türk mer’i hukukunda ise miras ile ilgili hükümler Medeni Kanun’da yer almaktadır. Medeni Kanun 1926’da İsviçre Medeni Kanun’u dilimize çevrilerek TBMM’de yasalaşmış, 2001’de yapılan değişikliklerle yeniden kabul edilmiştir. Külli halefiyet, mansup mirasçılık, paylar, intifa hakkı, anne babanın mirasçılığı, evlilik dışı çocuğun mirasçılığı, evlatlığın mirasçılığı, mirastan ıskat, mirastan feragat, mirası ret, iade, mirasçıların miras bırakanın borçlarını ödemekte kendi mal varlıklarıyla müteselsilen sorumlulukları gibi birçok ilkede, İslam Miras Hukuku ile Türk mer’i miras hukukunun farkları bulunmaktadır. Çalışma bu ilkesel farkları incelemektedir.

Anahtar Kelimeler

İslam Hukuku, Medeni Hukuk, Miras, Feraiz, İlke

Kaynakça

• Akgündüz, Said Nuri. “Hikmet-i Teşrîʿ Açısından Miras Paylarıyla İlgili Bazı Hükümlerin Yorumlanması”. Katre Uluslararası İnsan Araştırmaları Dergisi 10 (31 Aralık 2020), 183-201.
• Alkış, Alpaslan. “İslam Miras Hukuku İle Türk Medeni Kanun Miras Sisteminin Varisler Yönüyle Karşılaştırılması”. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (ÇÜİFD) 19/1 (26 Haziran 2019), 60-79. https://doi.org/10.30627/cuilah.541225
• Altuntaş, Halil - Şahin, Muzaffer. Kur’an-ı Kerim Meâli. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 22. Basım, 2012.
• Atay, Ender Ethem vd. Temel Hukuk Bilgisi. ed. Hüseyin Özcan. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi, 2020.
• Ayiter, Nûşin - Kılıçoğlu, Ahmet M. Miras Hukuku. Yetkin, 1989.
• Bardakoğlu, Ali. “Ferâiz”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 12/362-363. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1995.
• Berki, Ali Himmet. İslam Hukukunda Feraiz ve İntikal. İstanbul: Güzel İstanbul Matbaası.
• Berki, Ali Himmet. İslam Hukukunda Feraiz ve İntikal. Ankara: Emel Matbaacılık, 3. Basım.
• Berki, Şakir. “Türk Miras Hukukunun Esasları”. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 11/3 (01 Mayıs 1954), 0-0. https://doi.org/10.1501/Hukfak_0000001234
• Berrâc Cum’a Muhammed Muhammed, Cum’a Muhammed Muhammed. Ahkâmü’l-Mevârîs fi’ş-Şerî’ati’l-İslâmiyye. Amman: Dâru’l-Fikr, 1. Basım, 1981.
• Bilmen, Ömer Nasuhi. Hukuk-ı İslamiyye ve Istılahat-ı Fıkhiyye Kamusu. 8 Cilt. İstanbul: Bilmen Basımevi, 1969.
• Buhârî, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmail. Sahîh. 9 Cilt. Dâru Tavkı’n-Necât, 1. Basım, 1422.
• Cerah, Zeynep. “Gözetilen Hikmetler Açısından Fıkıh’ta Kadınların Mirası”, 295.
• Cübbûrî, Ebü’l-Yakzân Atıyye el-. Hükmü’l-Mîrâs fi’ş-Şerî’ati’l-İslâmiyye. Bağdat: Dâru’n-Nezîr, 1. Basım, 1969.
• Cündî, Muhammed eş-Şehhât el-. el-Mîrâs fi’ş-Şerî’ati’l-İslâmiyye. Kahire: Dâru’l-Fikri’l-Arabî, ts.
• Çolak, Abdullah. İslam Aile Hukuku. İstanbul: Ensar, 1. Basım, 2018.
• Çuçak, Muhammed. “İslam Miras Hukukunda Asabe Ve Bu Yolla Mirasçı Olmak”. Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 45 (31 Aralık 2020), 25-43.
• Dârimi, Ebû Muhammed Abdullah b. Abdurrahman. Sünen. Suudi Arabistan: Dâru’l-Muğnî, 1. Basım, 1412.
• Derâdeke, Yasin Ahmed İbrahim. el-Mîrâs fi’ş-Şerî’ati’l-İslâmiyye. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 2. Basım, 1983.
• Doğan, D. Mehmet. Büyük Türkçe Sözlük. İstanbul: İz Yayıncılık, 11. Basım, 1996.
• Dursunüst, Elif. “Kabul Edilme Sürecinde Türk Kanun-ı Medenîsi”. Usul İslam Araştırmaları 34/34 (31 Ekim 2020), 159-170.
• Erdoğan, Mehmet. Fıkıh ve Hukuk Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Ensar Yayınları, 5. Basım, 2015.
• Gökmenoğlu, Hüseyin Tekin. “İslam Miras Hukukunda ‘Halefiyet’, ‘Dede Yetimi’ ve ‘Vacip Vasiyet’”. Dini Araştırmalar 1/3 (01 Haziran 1999).
• Hatarâvî, Muhammed el-’Iyd el-. er-Râid fî ’İlmi’l-Ferâiz. Medîne-i Münevvere: Mektebetü Dâri’t-Türâs, 4. Basım, ts.
• İmre, Zahit - Erman, Hasan. Miras Hukuku. Beta, 1989.
• İnan, Ali Naim vd. İnan Türk Medeni Hukuku Miras Hukuku. Ankara: Seçkin, 7. Basım, 2008.
• Kaneti, Selim. “Türk Miras Hukukunun Anayasal Temelleri”. Journal of Istanbul University Law Faculty 54/1-4 (12 Temmuz 2011), 237-244.
• Karaman, Hayreddin. Mukayesei İslâm Hukuku. İstanbul: Nesil Yayınları, 5. Basım, 1996.
• Karaman, Hayreddin. Yeni Gelişmeler Karşısında İslâm Hukuku. İstanbul: İz Yayıncılık, 6. Basım, 2011.
• Keskioğlu, Osman. Fıkıh Tarihi ve İslam Hukuku. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı, 5. Basım, 1999.
• Kılıçoğlu, Ahmet. Medeni Kanunumuzu Nasıl Değiştirdik. 3 Cilt. Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, 2016.
• Kişkî, Muhammed Abdürrahim el-. el-Mîrâsü’l-Mukâran. Bağdat: Dâru’n-Nezîr, 3. Basım, 1969.
• Kuduri, Ebu’l-Huseyn Ahmed b. Ebubekir Muhammed b. Ahmed. Muhtasaru’l-Kudûrî. ed. Faik Akcaoğlu. İstanbul: Beka Yayıncılık, 2018.
• Mahlûf, Haseneyn Muhammed. el-Mevârîs fi’ş-Şerî’ati’l-İslâmiyye. Mısır: Dâru’l-Kitâbi’l-’Arabî, 2. Basım, 1954.
• Müslim, Mustafa. Mebâhis fî ’İlmi’l-Mevârîs. Cidde: Dâru’l-Menâra, 5. Basım, 2004.
• Müslim, Müslim b. Haccâc Ebü’l-Hasen el-Kuşeyrî en-Nîsâbûrî. Sahîh. 5 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, ts.
• Okur, Kaşif Hamdi. “İslam Hukukunda Miras Engeli Olarak Müslüman Ve Gayrimüslim Arasındaki Din Ayrılığı”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 7/2 (01 Nisan 2007), 95-120.
• Özay, Hilal. “İslam Miras Hukukunun Özellikleri”. İslam Medeniyeti Araştırmaları Dergisi 3/2 (31 Aralık 2018), 203-224. https://doi.org/10.20486/imad.475629
• Özdirek, Recep - Çavuşoğlu, Ali Hakan. “Süfyân es-Sevrî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 38/23-28. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2010.
• Özel, Ahmet. Hanefi Fıkıh Alimleri ve Diğer Mezheplerin Meşhurları. Ankara: TDV, 4. Basım, 2014.
• Öztrak, İlhan. Miras Hukuku (Giriş-Kanundan Doğan Mirasçılık-Ölüme Bağlı Tasarruflar). Ankara.
• Sâbûnî, Muhammed Ali es-. el-Mevârîs fi’ş-Şerî’ati’l-İslâmiyye fî Dav’i’l-Kitâbi ve’s-Sünne. Mekke-i Mükerreme: Dâru’l-Hadîs, ts.
• Serahsî, Şemsüleimme es-. el-Mebsût. XXX Cilt. Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, 1993.
• Şerbasi, Ahmet. İslam Fıkhı. çev. Mustafa Özcan vd. 8 Cilt. İstanbul: Özgü Yayınları, 2. Basım, 2011.
• Taş, Erhan. “Kabul Sürecinde Türk Medeni Kanunu’na Yönelik Bazı Eleştiriler”. Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 8/16 (2018), 649-670. https://doi.org/10.29029/busbed.422925
• Tirmizi, Muhammed b. İsa b. Sevra b. Musa b. Dahhâk. Sünen. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Ğarbi’l-İslami, 1998.
• Topuz, Murat vd. Medeni Hukuk Bilgisi. ed. Hayriye Şen Doğramacı. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi, 2020.
• Useymîn, Muhammed b. Sâlih el-. Telhîsu Fıkhi’l-Ferâiz. Riyad: Medâru’l-Vatan, 1423.
• Yazıcı, Abdurrahman. “Fıkıhta Meşhur Bir Miras Meselesi Olarak Ömeriyyeteyn: Kaynağı, Ortaya Çıktığı Haller ve Çözümü”. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 35/35 (01 Eylül 2013), 223-244. https://doi.org/10.17120/omuifd.71818
• Yazıcı, Abdurrahman. İslam Hukukunda Asabe Yoluyla Mirasçılık. İstanbul, Dr, 2011.
• Yazıcı, Abdurrahman. “İslam Miras Hukuku İle Türk Medeni Kanunu Miras Sisteminin Mukayesesi”. Ekev Akademi Dergisi, 14.
• Yazıcı, Abdurrahman. “Üç Ferâiz Metni Çerçevesinde Gelişen Müteahhirîn Dönemi Ferâiz Literatürü”. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi 11/22 (2013), 147-192.
• Mecelle, Mecelle-i Ahkam-ı Adliye (ts.).
• Osmanlı Hukuk-ı Aile Kararnamesi. Konya: Mehir Vakfı Yayınları, 5. Basım, 2017.
• TBK, Türk Borçlar Kanunu. Resmi Gazete 6098 (11 Ocak 2011).
• TMK, Türk Medeni Kanunu. Resmi Gazete 4721 (22 Kasım 2001).
• TMK (Eski), Türk Medeni Kanunu (Eski). Resmi Gazete 743 (17 Şubat 1926).
• Türkiye Cumhuriyeti Anayasası, Türkiye Cumhuriyeti Anayasası. 2709 (18 Ekim 1982).