Arap Edebiyatında Vasiyet Türleri: Sadrü’l-İslâm Dönemi

Yıl 2021, Cilt: 9 Sayı: 2, 766 - 782, 30.11.2021

Ebubekir Matpan

https://doi.org/10.33931/dergiabant.986732

Öz

Vasiyetin tarihi insanlık tarihi kadar eskidir, insanoğlu var olduğu günden beri vasiyet de edebiyattaki yerini almıştır. Kur’an’ı Kerim de bazı peygamberlerin çocuklarına vasiyetlerde bulunduğunu aktarır. Vasiyet sanatı, kaliteli şekil ve üslubuyla öne çıkan bir edebiyat türüdür. Vasiyette kişi yaşamı boyunca kazandığı tecrübe ve birikimlerini başkasına aktarır. Câhiliye döneminde de vasiyet bilinen bir edebi türdü. İslâm devletinin kurulup genişlemesinden sonra ortaya çıkan yeni durumlar neticesinde vasiyet türlerinde artış meydana gelmiş, önceden var olmayan birtakım konular eklenerek genişlemiştir. Bu çalışmada önceden var olan bu edebiyat türüyle beraber ortaya çıkan yeni vasiyet türleri de ele alınmıştır. Bu zaman dilimindeki vasiyetler, Hz. Muhammed’in (sav) önderliğinde yeni bir boyut kazanmış ve Müslümanların hayatını içine alan bir tür olarak yoluna devam etmiştir. Hz. Muhammed’den (sav) sonra da İslâm coğrafyası genişlemiş, râşit halifeler vasiyeti hayatın tüm alanlarına yayarak Sadrü’l İslâm döneminin en güzel örneklerini vermelerini sağlamıştır. Yapılan araştırmalar neticesinde Sadrü’l İslâm döneminde vasiyet türlerini müstakil olarak ele alan bir çalışmanın bulunmaması, elimizdeki makalenin ortaya çıkmasını sağlamıştır. Bu çalışmada bahsi geçen dönem ile ilgili vasiyet türlerinin tespiti yapılmıştır. Makalede öncelikle Sadrü’l İslâm döneminin hangi zaman dilimini kapsadığı, daha sonra vasiyetin sözlük ve terim anlamı verilmiştir. Sonrasında Sadrü’l İslâm dönemi vasiyet çeşitleri ele alınmış, vasiyetin genel özellikleri de kısaca anlatıldıktan sonra sonuç kısmıyla çalışma tamamlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Edebiyat, Arap Dili ve Belagatı, Sadrü’l-İslâm, Nesir, Vasiyet

Testaments in Arab Literature: Ṣadr al-Islam (The Golden Age of Islam) Period

Öz

The history of the testament is as old as the history of humanity, the testament has existed since the day human beings existed. The Qurʾān states that some prophets made bequests to their children from time to time. Testament art is a type of literature that stands out with its quality form and style. In a testament, the person transfers the experience and knowledge he has gained throughout his life to someone else. Testament was a well-known literary genre in the period of ignorance of the Arabs before Islam. In the period of Ṣadr al-Islam, the testament experienced its brightest period as a result of new situations that emerged after the expansion of the Islamic state. The testaments have gained a new format under the leadership of the Prophet Muḥammad (pbuh). After the Prophet Muḥammad (pbuh), the Islamic geography expanded, and the Rāshidūn caliphs spread the testament to all areas of life, this has enabled them to give the best examples of the Ṣadr al-Islam period. As a result of the researches, the absence of a study dealing with the types of testaments in the period of Ṣadr al-Islam has led to the emergence of this article in our hands. In this article, the types of wills of the Ṣadr al-Islam period were discussed, the general characteristics of the testament were briefly explained, and the study is completed with the conclusion part.

Anahtar Kelimeler

Literature, Arabic Language and Rhetoric, Ṣadr al-Islam, Prose, Testament

Kaynakça

• Abdüllatîf, Abdüşşâfî Muhammed. Âsru’n-nübüvve ve’l-hilâfet’r-râşide. Kahire: Şerîketü’s-Sefîr, ts.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm el-Cu‘fî. el-Câmiʿu’s-sahîh. İstanbul: el-Mektebetü’l- İslamî, 1979.
• Câhiz, Ebû Osmân Amr b. Bahr b. Mahbûb el-Kinânî. el-Beyân ve’t-tebyîn. 4 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2009.
• Demirayak, Kenan. Arap Edebiyatı Tarihi-II, Sadru’l-İslâm Dönemi. Erzurum: Fenomen Yayınları, 2017.
• Düveydâr, Emîn. Sûverün min Hayati’r-Resûl. Kahire: Dârü’l-Meâ’rif, 1953.
• Dülemî, Muhammed Nâyıf. Cemheratu vesâya’l-Arab. 3 Cilt. Beyrut: Dârü’n-Nidâl, 1991.
• Ebû Dâvûd, Süleyman b el-Eş’as b İshak es-Sicistani el-Ezdi. es-Sünen. Beyrut: Dâr İhyâü’s-Sünneti’n-Nebeviyye, 1988.
• Ezherî, Muhammed b. Ahmed. Tehzîbü’l-luga. thk. Abdusselâm Muhammed Hârûn. 16 Cilt. Kahire: Mektebetü’l-Hâncî,1976.
• Ferrûh, Ömer. Târîhu’l-edebi’l-arabî. 6 Cilt. Beyrut: Dârü’l-İ’lm Lil’melâyîn, 4. Basım, 1981.
• Fığlalı, Ethem Ruhi. “Hâricîler”. 16/169-175. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1997.
• Fidan, İbrahim. Klasik Arap Edebiyatında öğütler. Ankara: Gece Kitaplığı, 2017.
• Fîrûzâbâdî, Muhammed b. Ya’kûb. el-Kâmûsü’l-muhît. thk. Yusûf el-Bîkâî. Beyrut: Dârü’l-Fikr, 1995.
• Hafâcî, Muhammed Abdulmun’im. el-Hayâtü’l-edebiyye baʿde zuhûri’l-İslâm. Beyrut: Dârü’l-Cîl, 1990.
• Hafâcî, Muhammed b. Abdilmün‘im. el-Hayâtü’l-Edebiyye fi’l-’Asri’l-Câhilî. Beyrut: Dârü’l-Cîl, 1992.
• Hudarî, Muhammed. İtmâmü’l-vefâʾ fî sîreti’l-hulefâ. Dımaşk: Dâr ibn kesîr, 2. Basım, 1997.
• İbn Münkız, Ebü’l-Hâris Necmüddîn Üsâme b. Mürşid b. Alî b. Mukalled b. Lübâbi’l-âdâb. Mısır: el-Matba’tü’r-Rahmâniyya, 1953.
• İpek, Muhammed Selim. Klasik Dönem Arap Edebiyatında Nesir. Gece Kitaplığı, 2015.
• İsfahânî, Ebü’l-Ferec Alî b. el-Hüseyn b. Muhammed b. Ahmed el-Kureşî el-. el-Eğâni. 25 Cilt. Kahire: Dâru İhyâü’t-Türâsi’l-Ârabî, 1963.
• Matpan, Ebubekir. “Arap Edebiyatında Tevkî’ât (Sadru’l-İslâm Dönemi)”. Mesned İlahiyat Araştırmaları Dergisi 12/1 (30 Haziran 2021), 75-92.
• Müberred, Ebu’l-Abbas Muhammed b. Yezid. el-Kâmil fi’l-edeb. 2 Cilt. Kahire: Dârü’l-Fikri’l-Ârabî, 1997.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc b. Müslim el-Kuşeyrî. el-Câmiʿu’s-sahîh. 5 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’l- Kütübi’l-Arabiyye, 1991.
• Temr, Ali Hüseyin Muhammed. “el-Vesâyâ fî asr sadri’l-İslâm”. Mecelltü câmiat Tikrît li’l-ulûm 20/1 (2012), 206-245.
• Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ b. Sevre. el-Câmiʿu’s-sahîh. Kahire: Dârü’l-Meâ’rif, 1975.
• Ürün, Ahmet Kâzım. Klasik Arap Edebiyatı. Konya: Çizgi Kitapevi, 2015.