Poetic Khalwatî Ushshâkî Silsilenâme (Genealogy) of Kuloğlu Shaykh Hajji Ilyas

Yıl 2022, Cilt: 10 Sayı: 1, 177 - 192, 31.05.2022

Faruk Sonmez

https://doi.org/10.33931/dergiabant.1080536

Cited By: 1

Öz

The works presenting the ordered list of shaykhs rewarding each other with a diploma and the masters of a profession continuing the same job and the persons coming from the same family and the sultans succeeding the throne successively are called genealogy. There are a great number of genealogies in our libraries of manuscript either in poetic or prose style. Great majority of these works consist of the ordered lists of religious order head shaykhs. One of the works giving the genealogy of religious order shaykhs is the poetic work called Silsilenâme (Genealogy) by Kuloğlu shaykh Hajji Ilyas. Kuloğlu is a Sûfî estimated to have lived in Gallipoli and nearby vicinity in 17 th century. More than 27500 couplets of the poet, who has six works in total, have been revealed through academic studies. In his Silsilenâme, Kuloğlu shaykh Hajji Ilyas mentioned the names of 34 Khalwatî Ushshâkî shaykhs. He mentioned the names of 34 sheiks genealogy poetically starting from Hasan Basrî until his time, whom he thought to be the spiritual religious order leaders. In this study, information about the life of Kuloğlu shaykh Hajji Ilyas, his personality and works has been given. Setting forth the transcripted text of his poetic work Silsilenâme (Genealogy), which makes the subject of the study, the language, form and content of the work have been investigated.

Anahtar Kelimeler

Turkish Islamic Literature, Kuloğlu, Silsilenâme (Genealogy), Mathnawî, Mysticism

Kuloğlu Şeyh Hacı İlyas’ın Manzum Halvetî Uşşâkî Silsile-nâme’si

Öz

Birbirine icazet veren şeyhlerin, bir meslek gurubunda peşi sıra işi devam ettiren ustaların, aynı soydan gelen kişilerin ve art arda tahta çıkan padişahların sıralı listesini veren eserlere silsile-nâme denir. Yazma eser kütüphanelerimizde manzum veya mensur çok sayıda silsile-nâme mevcuttur. Bu eserlerin ekseriyetini tarikat postnişinlerinin sıralı listelerini oluşturan silsile-nâmeler oluşturmaktadır. Tarikat şeyhlerinin silsilesini veren eserlerden biri de Kuloğlu Şeyh Hacı İlyas’ın Silsile-nâme adlı manzumesidir. Kuloğlu, 17. yüzyılda Gelibolu ve civarında yaşadığı tahmin edilen mutasavvıf bir şairdir. Altı eseri bulunan şairin akademik çalışmalar ile 27500’ün üzerinde beyiti ortaya konulmuştur. Kuloğlu Şeyh Hacı İlyas, Silsile-nâme’sinde 34 Halvetî Uşşâkî şeyhinin ismini zikretmiştir. Manevi tarikat lideri kabul ettiği Hasan Basrî’den başlayarak kendi devrine kadar gelen 34 şeyhin silsilesini manzum olarak sıralamıştır. Çalışmamızda, Kuloğlu Şeyh Hacı İlyas’ın hayatı, şahsiyeti ve eserleri hakkında bilgi verilmiştir. Esas konuyu oluşturan Silsile-nâme adlı manzumenin transkripsiyonlu metni ortaya konularak; eserin dil, şekil ve muhteva bakımından incelemesi yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Türk İslam Edebiyatı, Kuloğlu, Silsile-nâme, Mesnevi, Tasavvuf

Kaynakça

• Adıgüzel, Niyazi. “Kuloğlu Şeyh Hacı İlyas’ın Dîvân-ı Mesâbîh Adlı Eseri Üzerine Bir Değerlendirme”. Rumeli’de Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi 4 (2018), 247-250.
• Albayrak, Nurettin. “Kuloğlu Mustafa”. Türkiye Diyanet Vakfı Ansiklopedisi. 26/360/361. Ankara: TDV Yayınları, 2009.
• Bursalı Mehmed Tahir. Osmanlı Müellifleri. haz. M. A. Yekta Saraç. Ankara: Türkiye Bilimler Akademisi Yayınları, 2016.
• Devellioğlu, Ferit. Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lügat. Ankara: Aydın Kitapevi, 2007.
• Donuk, Suat. “Türk Edebiyatında Silsilenâme ve Seyyid Ahmed Cezbî’nin Câmi’u’s-Silsile Silsilenâmesi”, Journal of Turkish Language and Literature, 6/1 (2020), 18.
• Kocatürk, Vasfi Mahir. Türk Edebiyatı Tarihi. Ankara: Edebiyat Yayınevi, 1970.
• Köksal, Mehmet Fatih. Mevlid-nâme. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2011.
• Kuloğlu Şeyh Hacı İlyas. “Silsile-nâme” Manisa İl Halk Ktp., 45 HK 6266, vr. 309a-310a.
• Kuloğlu Şeyh Hacı İlyas. Bâğ-ı Behişt (2 cilt). haz. Bünyamin Taş. Ankara: Serüven Yayınevi, 2015.
• Kuloğlu Şeyh Hacı İlyas. Etvâr-Seb’a. haz. Necdet Şengün. Ankara: İlahiyat Yayınları, 2015.
• Osmân-zâde Hüseyin Vassâf, Sefîne-i Evliyâ, haz. Mehmet Akkuş-Ali Yılmaz. 4. Cilt. İstanbul: Kitabevi Yayınları, 2015.
• Özcan, Abdülkadir. “Silsiletü’l-Âsafiyye”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 37/207-208. İstanbul: TDV Yayınları, 2009.
• Öztoprak, Nihat-Özkat, Mustafa. “Hâfız Cemâlî’nin Silsile-nâme-i Tarîkat-ı Aliyye-i Uşşâkî Adlı Muvaşşah Manzumesi”, Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi 26 (2021), 456.
• Pakalın, Mehmet Zeki. Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1948.
• Pekolcay, Necla, Süleyman Çelebi Mevlid. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2005.
• Taş, Bünyamin. “Kuloğlu Şeyh Hacı İlyas ve Külliyatı”. Akademik Bakış Dergisi 35 (2013), 5.
• Taş, Bünyamin. Kuloğlu Şeyh Hacı İlyas Bâğ-ı Behişt (İnceleme-Tenkitli Metin). Edirne: Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2014.
• Tosun, Necdet. “Silsile”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 37/206-207. İstanbul: TDV Yayınları, 2009.
• Usta, Muhiddin. Tabibzâde Mehmed Şükrî Efendi ve Silsilenâme-i Sûfiyye İsimli Eseri. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2006.
• Uzun, Yunus Emre. “Giritli Dîvân Şairi Ahmed Meâbî Efendi ve Dîvânındaki Manzum Halvetî Silsile-nâmesi”, Ankara Uluslararası Bilimsel Araştırmalar Kongresi, ed. Fidan Gasımova-Dilrabo Abdazımova. 445-461. Ankara: Sosyal ve Beşeri Bilimler Tam Metin Kitabı, 2019.