The Method of Interpreting the Verses of the Qurʾān in Works of Ethics and Morality Genre: An Analysis of Kitāb al-Adab al-Dunyā w'al-Dīn by al-Māwardī

Yıl 2022, Cilt: 10 Sayı: 1, 237 - 265, 31.05.2022

Fatih Kanca

https://doi.org/10.33931/dergiabant.1089214

Cited By: 1

Öz

Kitāb al-Adab al-Dunyā wa al-Dīn is a work written by an 11th century Baṣran scholar, al-Māwardī. This work was not originally written in tafsīr genre but contains so many opinions that fall into the field of tafsīr. That is the reason why it has been chosen as the subject of our study. This book examines theoretical and practical moral issues systematically and with a rich content, and supports almost all topics in the light of the Qurʾānic verses. In his work, the author tries to understand any particular subject in the Qurʾānby giving priority to the interpreting a verse through other verses or ḥadīth but not neglecting the comments of the companions, followers or later scholars, and this constitutes the main aspect of his tafsīr methodology. This work reflects the author's original views and preferences, and aims to demonstrate that how the Qurʾānand the Sunnah determine the general boundaries of the individual and social morality. In this work, the author follows the similar tafsīr method in his work titled al Nukat wa al ‘Uyūn. Although he takes the narrations as the prime reference, he does not neglect to resort the method of dirāyah tafsīr. The main purpose of this study is to determine the way in which the verses are interpreted in the works of akhlāq and adab with special reference to al- Māwardī’s Kitāb al-Adab al-Dunyā wa al-Dīn. It seems that such studies, which can be considered as examples of thematic tafsīr, were also accepted as references for later works in terms of tafsīr methodology.

Anahtar Kelimeler

Qurʾān, Tafsīr, Adab (Ethics), Akhlāq (Morality), al-Māwardī, Adab al-Dunyā w

Edeb-Ahlâk Türü Eserlerde Âyetlerin Yorumlanma Biçimi: Mâverdî’nin Edebü’d-dünyâ ve’d-dîn’i Özelinde

Öz

Edebü’d-dünyâ ve’d-dîn, 11. yüzyılda yaşayan Basralı âlim Mâverdî’nin kaleme aldığı bir eserdir. Özelde bir tefsir çalışması olmayan bu eser tefsire dair görüşler içermesi itibarıyla çalışmamıza konu olmuştur. Teorik ve pratik ahlâk konularının sistematik bir şekilde ve zengin bir muhteva ile ele alandığı bu kitapta, neredeyse tüm konuların âyetler çerçevesinde işlendiği görülmektedir. Eserde, âyetin âyetle ya da hadislerle izahına öncelik verilmesinin yanı sıra, sahâbe, tâbiûn ya da sonraki âlimlerden aktarılan yorumlar eşliğinde Kur’ân’da bir konuyu anlama çabası, tefsir metodolojisinin ana çizgisini oluşturmaktadır. Müellifin değerlendirme ve tercihlerinin de yansıdığı bu eser, bireysel ve toplumsal ahlâkın genel çerçevesinin Kur’ân ve sünnet kriterleriyle çizildiğini göstermeyi hedeflemektedir. Mâverdî’ye göre dünya ve ahiret kazanımları için gerekli olan, birey ve toplumdan ayırt edilemez erdemlerin temel belirleyicileri, Kur’ân ve Hz. Peygamber’in sözleridir. Müellif, âyetlerin yorumlanmasında en-Nüket ve’l-‘uyûn adlı eserindeki tefsir yöntemini bu eserinde de tekrarlamıştır. O, rivâyetleri temel referans kabul etse de dirâyet tefsir metodunu kullanmayı da ihmal etmemiştir. Bu çalışmadaki temel amaç müellifin Edebü’d-dünyâ ve’d-dîn adlı eseri özelinde edeb-ahlak türü eserlerde âyetlerin ele alınış biçimini tespit etmektir. Konulu tefsir örneği olarak görülebilecek bu tür çalışmalar, tefsir tekniği bakımından sonraki dönem eserleri için de referans kabul edilmiştir. 

Anahtar Kelimeler

Kur’ân, Tefsir, Edeb, Ahlâk, Mâverdî, Edebü’d-dünyâ ve’d-dîn.

Kaynakça

• Ağırkaya, Güven. “Kur’an ve Sünnet Birbirinin Neyi Olur?”. Diyanet İlmi Dergi 57/4 (2021), 1048-1050.
• Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillâh Ahmed b. Muhammed b. Hanbel eş-Şeybânî. el-Müsned. nşr. Şuayb el-Arnavût. Kahire: Müessesetü Kurtuba, ty.
• Bağdâdî, Ebû Bekr Ahmed b. Ali el-Hatîb. Târîhu Bağdâd. 16 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Ğarbi’l-İslâmî, ts.
• Bağdadî, Ahmed Mübarek. “Mâverdî’nin Siyasi Düşüncesinde İnsan ve Toplum”. çev. Mustafa Sarıbıyık. Dicle Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 5/2 (2003), 77-99.
• Bağdâdî, İbn Ebî Ya‘lâ, Ebü’l-Hüseyn Muhammed b. Muhammed b. el-Hüseyn. Tabakâtü’l-Henâbile. Beyrut: Dârü’l-Ma‘rife, t.s.
• Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. el-Hüseyn b. Alî. es-Sünenü’l-Kübrâ. nşr. Abdülkadir Ahmed ’Atâ. Beyrut: Dâru İhyâi’l-Kütübi’l-’İlmiyye, 3. Baskı., ts.
• Çağrıcı, Mustafa. “Edebü’d-Dünya ve’d-Dîn”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 10/406-408. Ankara, 1994.
• Çağrıcı, Mustafa. “İslam Ahlakı’nın Temel Kaynakları”. Dinî Yayınlar Kongresi, 209-235.
• Çağrıcı, Mustafa. Kur’ân’ın Geliş Ortamında Ahlak ve İnsan İlişkileri. İstanbul: Kuramer, 2017.
• Çiftçi, Osman Zahit. “Mâverdî Düşüncesinde Din-Devlet İlişkisi”. Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 2 (2012), 81-99.
• Ebû Dâvûd, Süleymân b. el-Eş‘as b. İshâk es-Sicistânî el-Ezdî. Sünen. nşr. Muhammed Muhyiddîn Abdulhamîd. Beyrût: el-Mektebetü’l-Asriyye, ts.
• Ebû Nuaym el-İsfahânî, Ahmed b. Abdillâh b. İshâk. Hilyetü’l-evliyâ ve tabakâtü’l-esfiyâ. 10 Cilt. Mısır: es-Sa’âde, 1394.
• Gibb, Hamilton Alexander Rosskeen Gibb. Studies on the Civilization of İslâm. New Jursey: Princeton Üniversity Press, 1982.
• İbn Hacer el-'Askalânî, Ebü’l-Fadl Ahmed b. Alî. Lisânu’l-Mîzân. 7 Cilt. Muessesetu’l-E’lemî, 3. Basım, 1971.
• İbn Hallikân, Ebü’l-Abbâs Şemsüddîn Ahmed b. Muhammed b. İbrâhîm. Vefeyâtu’l-a‘yân ve enbâ’ü ebnâ’i’z-zamân. nşr. İhsân Abbâs. 7 Cilt. Dâru Sadr, ts.
• İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ’ İmâdüddîn İsmail b. Şihâbiddîn Ömer. Tabakâtü’l-fukahâi’ş-Şâfi‘iyyîn. Mektebetü’s-Sekâfeti’d-Dîniyye, ts.
• İbnu’s-Salâh, Ebû ‘Amr Takiyyuddîn Osmân b. Abdurrahmân. Tabakâtu’l-fukahâi’ş-Şâfi’iyye. nşr. Muhyiddîn Alî Necîb. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Bşiâiru’l-İslâmiyye, 1992.
• İmam Mâlik, Ebû Abdillâh b. Mâlik b. Ebî Âmir el-Asbahî el-Yemenî. el-Muvatta’. thk. Beşşâr ‘Avvâd - Mahmud Halîl, b.y.: Müessesetü’r-Risâle, 1412.
• İbn Mâce, Ebû Abdillâh Muhammed b. Yezîd el-Kazvînî. Sünen. nşr. Muhammed Fuâd Abdulbâkî. b.y: Dâru İhyâi’l-Kütübi’l-‘Arabî, ts.
• İlhan, İbrahim. Ebü’l-Hasen El-Mâverdî’nin El-Hâvi’l-Kebîr Adlı Eserinde Fıkıh Metodolojisi. Ankara: Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2021.
• Kallek, Cengiz. “Mâverdî’nin Ahlâkî, İçtimaî, Siyasî ve İktisadî Görüşleri”. Divan: Disiplinlerarası Çalışmalar Dergisi 17 (01 Aralık 2004), 219-265.
• Kattân, Mennâ‘ Halîl. Mebâhis fî ʿulûmi’l-Kurʾân. Mektebetü’l-Meârif, 3. Basım, 2000.
• Kehhâle, Ömer Rıza. Mu’cemu’l-müellifîn. 13 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-‘Arabî, ts.
• Mâverdî, Ebü’l-Hasen Alî b. Muhammed b. Habîb el-Basrî el. Edebü’d-dünyâ ve’d-dîn. thk. Mustafa es-Sekâ. Riyâd: Mektebetü’r-Riyâdi’l-Hadîse, ts.
• Mâverdî, Ebü’l-Hasen Alî b. Muhammed b. Habîb el-Basrî. en-Nüket ve’l-’uyûn. nşr. Abdü’l-Maksud bin Abdu’r-Rahim. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-’İlmiyye, ts.
• Oral, Murat. “el-Mâverdî’nin Mu’tezilîliği İthamının Değerlendirilmesi”. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (ÇÜİFD) 17/2 (29 Aralık 2017), 231-258.
• Oral, Murat. Mâverdî ve İbnü’l-Cevzî’nin Tefsir Yaklaşımlarının Mukayesesi. Gaziantep: Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2018.
• Özmen, Hüsnü. Ebü’l-Hasen el-Mâverdî’nin Hadis Anlayışı -Edebü’d-Dünyâ ve’d-Dîn İsimli Eseri Özelinde. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2006.
• Râzî, Ebû Abdillâh Fahrüddîn Muhammed b. Ömer b. Hüseyn et-Taberistânî. Mefâtîhü’l-ğayb Beyrût: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-‘Arabî, 1420.
• Rızâ, Muhammed Reşîd. el-Menâr. 12 Cilt. el-Heyetü’l-Mısrıyyetü’l-Âmmetü li’l-Kitâb, 1990.
• Sümertaş, Burhan. “Mâverdî ve en-Nüket ve’l-‘Uyûn Adlı Tefsiri”. Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 28 (2008), 31-64.
• Türcan, Selim. “Kınalızâde Ali Efendi’nin Ahlâk-ı Alâi’sindeki Ayetlere Yaklaşım Biçimi”. Bayburt Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 2/2 (2015), 123-137.
• Zehebî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed b. Osman. Siyeru a‘lâmi’n-nübelâ’. nşr. Şu‘ayb el-Arnaût – Hüseyin el-Esed. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1405/1985.
• Ziriklî, Ebû Ğays Hayruddîn Muhammed b. Mahmûd-. el-A’lâm. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l- ‘İlmi li’l-Melâyîn, 5. Basım, 2002.