Poets on al-Muqaddima al-Ājurrūmiyya: The Example of Emir Burhaneddin's Poem Named al-Durrah al-Burhāniyya fī Nazm al-Ājurrūmiyya

Yıl 2023, Cilt: 11 Sayı: 2, 400 - 421, 30.11.2023

Mehmet Emin Güzel

https://doi.org/10.33931/dergiabant.1358478

Öz

Ibn Ājurrūm's (d. 723/1323) work called al-Muqaddima al-Ājurrūmiyya comes first among the prose text written in the science of naḥw. As a matter of fact, Ājurrūmiyya, which is among the most popular texts in the field of naḥw and on which many studies have been made since the day it was written, was poetized by many linguists. In this study, the poetic named al-Durrah al-Burhāniyya fī Nazm al-Ājurrūmiyya, written by Emir Burhaneddin (d. 960/1553), one of the scholars of the tenth century Hijri, who came to the fore with his literary personality, was examined. In this context, first of all, the writing of verse work in the science of naḥw and the verse works written on the Ājurrūmiyya text have been touched upon. Then, the author and his work were introduced, and after the content analysis of the manuscript in the manuscript, the publication of the work was included. The transcription of the work is based on the only surviving copy of the thirteenth-century Hijri. In the work, which consists of one hundred and fifty-eight couplets, there are thirty subject headings in addition to the introduction and the result. In these headings, word types, i'rāb, i'rāb signs, and various forms of mu'rab words have been addressed. As the author stated in the introduction, he has made some additions and omissions in the verse form, albeit to a small extent, compared to Ājurrūmiyya.

Anahtar Kelimeler

Arabic Language and Literature, Naḥw, Emir Burhaneddin, Poetry, Ājurrūmiyya

El-Âcurrûmiyye Üzerine Nazım Çalışmaları: Emir Burhaneddîn’in ed-Dürretü’l-Burhaniyye fî nazmi’l-Âcurrûmiyye Adlı Manzumesi Örneği

Öz

İbn Âcurrûm’un (ö. 723/1323) el-Mukaddimetü’l-Âcurrûmiyye adlı eseri, birçok dilci tarafından nazmedilmiştir. Bu çalışmada Âcurrûmiyye nâzımlarından Emîr Burhaneddin’in (ö. 960/1553) ed-Dürretü’l-burhâniye fî nazmi’l-Âcurrûmiyye adlı manzumesi incelenmiştir. Hicrî onuncu yüzyıla ait olan bu eser, günümüze ulaşabilen erken dönem Âcurrûmiye nazım örneklerinden olması hasebiyle önemi haizdir. Çalışmada öncelikle nahiv ilminde nazım geleneği ve Âcurrûmiyye metni üzerine yazılan manzum eserler hakkında kısaca bilgi verilmiş, ardından müellif ve eseri tanıtılmıştır. Manzumeye ait el yazmanın fiziksel özellikleri ve içerik analizi yapıldıktan sonra metnine yer verilmiştir. Eserin neşrinde günümüze ulaşan hicrî on üçüncü yüzyıla ait tek nüsha esas alınmıştır. Eserin, didaktik manzumelerde yaygın olduğu gibi recez bahrinin urcuze formunda nazmedildiği görülmüştür. Yüz elli sekiz beyitten oluşan eserde, mukaddime ve hatimenin yanı sıra otuz konu başlığı yer almaktadır. Bu başlıklarda kelime türleri, i’râb, i’râb alametleri ve mu’reb çeşitleri ele alınmıştır. Müellif, mukaddimede belirttiği üzere Âcurrumiyye’den farklı olarak az da olsa manzumede bazı ilave ve eksiltmeler yapmıştır.

Anahtar Kelimeler

Arap Dili ve Belâgatı, Nahiv, Emir Burhaneddîn, Nazm, Âcurrûmiye

Kaynakça

• Abdurrahman, Memduh. el-Manzûmetü’n-nahviye dirâse tahlîliyye. Mısır: Dârü’l-Maʿrife el-Câmiʿiye, 2000.
• Aydın, Tahirhan. “Arapçada Manzum Nahiv Geleneğinin Gramer Öğretimindeki Yeri ve Çoklu Zekâ Teorisi Açısından Değerlendirilmesi”. Oş Devlet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 16-17 (2012), 66-85.
• Bağdâdî, İsmail Paşa. Hediyetü’l-ârifîn esmâü’l-müellifîn ve âsârü’l-musannifîn. 2 Cilt. İstanbul: Müessesetü’t-Târîhi’l-Arabî, 1951.
• Endelusî, Muhammed b. Yusuf Ebû Hayyân. Tezkiretü’n-nuhât. thk. Afîf Abdurrahman. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1986.
• Guneymân, Hassan Abdullah el. el-Manzûmâtü’n-nahviye ve eseruhâ fî taʿlîmi’n-nahvi. yy: by.
• Habeşî, Abdullah Muhammed. Câmiʿü’ş-şurûh ve’l-hevâşî. 5 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Minhâc, 2017.
• İbn Âcurrûm, Ebû Abdillâh Muhammed b. Muhammed b. Dâvûd es-Sanhâcî. Metnü’l-Âcurrûmiye. Kahire: Dârü’s-Selam, 11. Basım, 2013.
• İbn Tolun, Şemsüddin Muhammed b. Ali. el-Ğurefü’l-ʿaliye fî terâcimi müte’ahhiri’l-hanefiye. İstanbul: Şehit Ali Paşa, 1924.
• İbnü’l-Hanbelî, Radiyyüddîn Muhammed b. İbrahim. Dürrü’l-habeb fî târîhi aʿyâni Haleb. thk. Mahmûd Hamd el-Fâhûrî. 2 Cilt. Dımaşk: Vİzâretü’s-Sekkâfe, 1972.
• İbnü’l-İmâd, Şihâbuddîn Ebû’l-Felâh. Şezerâtü’z-zeheb fî ahbâri men zeheb. thk. Mahmud el-Arnâvût. 10 Cilt. Beyrut: Dâru İbn Kesîr, 1414/1993.
• Kâtib Çelebi, Hâci Halife Mustafa b. Abdillah. Süllemü’l-vusû’l ilâ tabakâti’l-fuhûl. thk. Muhammed Abdulkadir el-Arnavût. 6 Cilt. İstanbul: Entegre Matbaacılık, 2010.
• Kâtib Çelebî, Mustafa b. Abdillah. Keşfü'z-zunûn ʿan esâmi’l-kütüb ve’l-fünûn. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî.
• Kılıç, Hulusi. “İbn Âcurrûm”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 19/295-296. İstanbul: TDV Yayınları, 1999.
• Kîfânî, Muhammed Tevfik b. Muhammed. ed-Dürretü’l-kifâniye fî şerhi nazmi ʿUbeydi rabbih li’l-Acrûmiye. Riyad: Dârü’s-Sumayʿî, 2011.
• Küçüksarı, Mücahit. “Dil Öğretimindeki Metodoloji ve Yaklaşım Farklılıkları Bakımından İbn Âcurrūm’un el-Mukaddimetü’l-Âcurrūmiyye’si ve Birgivî’nin el-ʿAvâmil’i üzerine bir inceleme”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 59/1 (2018), 221-50.
• Makdisî, İbrahim b. Velî b. Nasr Burhaneddîn. ed-Dürrertü’l-burhâniyye fî nazmi’l-Âcurrûmiyye. Suudi Arabistan: Mektebetu Camiʿati’l-İmam Muhammed b. Suʿûd, 757.
• Necmuddîn el-Ğazzî, Necmuddîn Muhammed b. Muhammed el-Ğazzî. el-Kevâkibu’s-sâʾire bi aʿyâni’l-mieti’l-ʿâşira. thk. Halîl el-Mansûr. 3 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-ʿİlmiyye, 1418/1997.
• Teberkân, Muhammed. ed-Delîl ilâ şürûhi’l-Acurrûmiyye. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-ʿİlmiyye, 2014.
• Topuzoğlu, Tevfik Rüştü. “Recez”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 34/509-510. İstanbul: TDV Yayınları, 2007.
• Yediyıldız, Fatih. Arapça Öğretiminde Nazım Geleneği ve İbn Muʿt'ı'nin Elfiyye'si. Samsun: On Dokuz Mayıs Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2020.
• Ziriklî, Ebû Gays Muhammed Hayrüddîn. el-Aʿlâm. Beyrut: Dârü'l-ʿİlm li'l-Melâyîn, 15. Basım, 2002.