Analysis of Postgraduate Theses in the Department of Arabic Language and Rhetoric in Terms of Theme, Gender, University and Type of Education

Yıl 2024, Cilt: 12 Sayı: 1, 237 - 258, 31.05.2024

Ramazan Kılıç

https://doi.org/10.33931/dergiabant.1402301

Öz

The Arabic language has been a subject of research for people from many nations, both religiously and culturally, since the birth of Islam. There has been a significant increase in the number of postgraduate theses conducted in our country in recent years. It is important to reveal the position and status of Arabic within theology, which is also available in other faculties and departments. For this reason, the necessary data was obtained by using the web pages of the National Thesis Center, which is the official thesis data system of the Council of Higher Education, and the Islamic Research Center managed by the Turkish Religious Foundation. Thesis studies were examined in terms of theme, gender, year, language, university and graduate level. Relevant data were interpreted using the document analysis technique. Arabic Translation and Interpretation program, Division of Arabic Language Education, Arabic Language and Literature department, which are fields related to the Arabic language, are excluded from the scope of this research. The main reason why only theology faculties are taken into account is that it is not possible to handle numerical data that will cover all years according to their themes within the limits of the article format. Thesis studies completed in the field of Arabic language and rhetoric attract attention with some aspects. The first of these is the situation of theses written in Arabic language. Arabic theses, the number of which has increased rapidly in recent years, need to be evaluated in terms of content and structure. In addition, the fact that faculty members from a department other than Arabic language and rhetoric in the department of basic Islamic sciences (like Qur’anic exegesis) or faculty members working in other departments (like department of Islamic philosophy) undertake consultancy duties is another issue that will be criticized.

Anahtar Kelimeler

Arabic Language and Rhetoric, Graduate Thesis, Theme, University, Data Analysis

Arap Dili ve Belâgati Anabilim Dalındaki Lisansüstü Tezlerin Tema, Cinsiyet, Üniversite ve Öğrenim Türü Bakımından Analizi

Öz

Arap dili, İslamiyet’in doğuşundan bu yana gerek dînî gerekse kültürel bakımdan pek çok araştırmaya konu edilmiştir. Ülkemizde son yıllarda yürütülen lisansüstü tez sayılarında ciddi bir artış yaşandığı gözlenmektedir. İlâhiyat dışında bazı fakülte ve bölümlerde de araştırma konusu olan Arapçanın ilâhiyat bünyesindeki konumu ve durumunu ortaya koymak önem arz etmektedir. Bu sebeple Yüksek Öğretim Kurulu’nun resmi tez veri sistemi olan Ulusal Tez Merkezi ve Türkiye Diyanet Vakfı İslam Araştırmaları Merkezi’nin web sayfalarından yararlanılmış, ilgili veriler doküman analizi tekniği kullanılarak yorumlanmıştır. Tez çalışmaları tema, cinsiyet, yıl, dil, üniversite ve lisansüstü düzey bakımından incelenmiştir. Arap diline dair Arapça Mütercimlik-Tercümanlık, Arap dili eğitimi, Arap dili ve edebiyatı gibi diğer dal/programlar bu araştırmanın kapsamı dışında tutulmuştur. Yalnızca ilâhiyat fakültelerinin incelenmesinin temel sebebi tüm yılları temalarına göre kapsayacak sayısal verilerin, makale sınırları içerisinde ele alınmasının mümkün olmayışından kaynaklıdır. Arap dili ve belâgati alanında yapılmış tez çalışmalarının bazı açılardan dikkat çektiği görülmüştür. Bunlardan en dikkat çekeni yazı dili Arapça olan tez çalışmalarıdır. Son yıllarda sayıları hızla arttığı gözlemlenen bu tezler içerik ve yapı bakımından kimi olumsuz durumları barındırmaktadır. Araştırmada tez danışmanlıkları meselesine de değinilmiştir. Nitekim Arap dili ve belâgati alanındaki bazı tezlerin Temel İslâm Bilimleri (tefsir gibi) kürsüsü dışında diğer bölümlerde (din felsefesi gibi) görev yapan öğretim üyelerinin de danışmanlık yaptığı tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Arap Dili ve Belagati, Lisansüstü Tezler, Tema, Üniversite, Veri Analizi

Kaynakça

• Acar, Ömer – Özçelik, Ayten. “Başlangıçtan Günümüze İlahiyat Fakültelerinde Arapça Öğretimi”. Cumhuriyetin 100. Yılında Türkiye’de İlahiyat Eğitimi. ed. İrfan Aycan, Esra Gözeler, Nurullah Yazar. 497-534. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi, 2023.
• Arslan, İclal. “2018-2022 Yılları Arası Arap Dili Eğitimiyle Alakalı Yapılmış Lisansüstü Tezler”, RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi 29 (Ağustos 2022), 771-804.
• Aydın, Muhammed Şevki. “İlahiyat Lisans Programının Amaç Sorunu”. Türkiye’de Yüksek Din Eğitiminin Sorunları, Yeniden Yapılanması ve Geleceği Sempozyumu. ed. Ekrem Sarıkçıoğlu. 19-25. Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Baskı Merkezi, 2004.
• Aydın, Muhammet Şevki. “İlahiyat Eğitiminde Geleceğe Yönelik Öneriler”. Cumhuriyetin 100. Yılında Türkiye’de İlahiyat Eğitimi. ed. İrfan Aycan vd. 191-214. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi, 2023.
• Ayhan, Halis. “İlâhiyat Fakültesi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 22/70-72. Ankara: TDV Yayınları, 2000.
• Bahçekapılı, Mehmet. Avrupa’da Din Eğitimi. İstanbul: Önder Yayıncılık, 2012.
• Bedeva, Abdullah. “Şark Medreselerinde Arapça Öğretim Yöntemlerinden Biri Olarak ‘Şiir’in Yeri ve Önemi”. Medrese ve İlahiyat Kavşağında İslâmî İlimler (Uluslararası Sempozyum). ed. İsmail Narin. 1/667-674. Bingöl: Bingöl Üniversitesi Yayınları, 2012.
• Beken, Ahmet – Muhammed Türkmen. “Nizâmiye ve Müstansıriyye Medreselerinde Arap Dili Öğretimi” ATEBE Dergisi 9 (Haziran 2022), 145-175.
• Eliaçık, Muhittin. “Osmanlı Medreselerinde Öğretilen Belâgat Kitapları”. Ulakbilge 2/4 (2014), 31-39.
• Ergin, Osman. Türkiye Maarif Tarihi. İstanbul: Eser Matbaası, 1977.
• Fazlıoğlu, Şükran – Fazlıoğlu, İhsan. “Varlık, Bilgi ve Değer Birliği Olarak Osmanlı Medrese Müfredatının Yapısal Tahlili”, Osmanlı Medreseleri: Eğitim, Yönetim ve Finans. ed. Fuat Aydın vd. 15-30. İstanbul: Mahya Yayıncılık, 2019.
• Harmancı, Hasan. Türkiye'de Arap Dili, Edebiyatı ve Belagatı Alanında Yayımlanan Türkçe Eserler Dizini 1928-2018. İstanbul: Çizgi Kitabevi, 2020.
• Hızlı, Mefail. “Kuruluşundan Osmanlılara Kadar Medreseler”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi 2/2 (1987), 273-281.
• Hızlı, Mefail. “Osmanlı Medreselerinde Okutulan Dersler ve Eserler”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 17/1 (Ocak 2008), 25-46.
• İbnü’s-Serrâc, Ebû Bekr Muhammed. el-Usûl fi’n-Nahvi. thk. Abdulhüseyn, Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, ts.
• İSAM, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Araştırmaları Merkezi. “İlâhiyat Fakülteleri (1953-2023) Tezler Kataloğu Veri Tabanı”. Erişim 10 Ekim 2023. http://ktp.isam.org.tr/?url=tezilh/findrecords.php
• Kılınçkaya, Abdullah. “Türkiye’de Arap Dili Alanında yapılan Yüksek Lisans ve Doktora Tezleri-III (2004-2013)”. NÜSHA Şarkiyat Araştırmaları Dergisi 2/27 (Bahar 2005), 95-130.
• Kütükoğlu, Mübahat. “Dârü’l-Hilâfeti’l-Aliyye Medresesi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 8/507-508. Ankara: TDV Yayınları, 1993.
• Terkan, Fahrullah. “Yüksek Din Tedrisatında Uluslararası Uygulamalar ve ‘İlahiyat’ın Disipliner Kimliği, Tanıtım ve Mülahazalar”. Cumhuriyetin 100. Yılında Türkiye’de İlahiyat Eğitimi. ed. İrfan Aycan, Esra Gözeler, Nurullah Yazar. 15-149. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi, 2023.
• Tosun, Cemal. “Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi’nde Akademik Yapılanma ve Öğretim Programları Gelişimi (1949-2019)”. Türkiye’nin İlahiyat Birikimi Ankara İlahiyat’ın 70 Yılı (1949-2019). 73-150. ed. Eyüp Baş vd. Ankara: Ankara Üniversitesi Yayınları, 2019.
• Uzunoğlu, M. Vecih. “Türkiye’de Arap Dili Dili Alanında Yapılan Yüksek Lisans ve Doktora Tezleri-II (1956-2004)”, NÜSHA Şarkiyat Araştırmaları Dergisi 5/17 (Bahar 2005), 7-36.
• YK, Yüksek Öğretim Kanunu. Resmi Gazete 30425 (18 Mayıs 2018), Erişim 29 Eylül 2023. https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2018/05/20180518-3.pdf
• YÖK, Yüksek Öğretim Kurulu, “Ulusal Tez Merkezi”. Erişim 1 Ekim 2023. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• YÖK, Yüksek Öğretim Kurulu, “YÖK Akademik”. Erişim 18 Ekim 2023. https://akademik.yok.gov.tr/AkademikArama/
• YÖK, Yüksek Öğretim Kurulu, “Yükseköğretim Program Atlası”, Erişim 08 Şubat 2024. https://yokatlas.yok.gov.tr/