Suddī's reliability in the Science of Ḥadīth

Yıl 2024, Cilt: 12 Sayı: 1, 1 - 19, 31.05.2024

Ufuk Dağlıoğlu

https://doi.org/10.33931/dergiabant.1433963

Öz

Suddī (d. 127/745) is one of the most widely mentioned figures in tafsīr. There are those who accept his competence in this field as well as those who believe that he was incompetent. He has been accused of Shī‘ı̄sm by some, while others consider him to be a Shī‘ı̄te figure. According to some narrations in the hadīth literature, al-Suddī is described as a kezzāb narrator, while in other narrations he is described as a trustworthy person. In this case, it is important to investigate al-Suddī's competence and reliability in the field of hadīth. In our research on al-Suddī, we have noticed that his connection with hadīth is not mentioned, and the reliability of the narrations is not emphasized by only including some of the narrations that critics have criticized him for. For this reason, his scholarly life and authenticity have been revealed by the records in the works of ṭabaqāt, rijāl and al-Jarh wa al-ta’dīl, and his narrations in the al-Kutub as-Sittah and other hadīth musannafāt have been investigated. The opinions that al-Suddī was a reliable narrator and the arguments of those who criticized him are given. In this way, it was tried to determine whether the accusations of tashayyu' and kizb, which were effective in his criticism, reflected the truth or not.

Anahtar Kelimeler

Ḥadīth, Rāwī, Suddī, Shī‘ı̄te, Kezzāb

Süddî’nin Hadis İlmindeki Mevsukiyeti

Öz

Süddî (ö. 127/745), tefsir dalında kendisinden çokça söz edilen şahsiyetlerdendir. Onun bu alandaki yetkinliğini kabul edenler yanında yetersiz olduğu kanaatini taşıyanlar da vardır. Kimileri tarafından o, Şiîlik’le itham edilmiş, bazılarına göre de Şîa’nın muteber kabul ettiği bir şahıs addedilmiştir. Hadis müellefâtında yer alan bazı rivayetlere göre Süddî, kezzâb râvi vasfıyla tavsif edilirken bazı rivayetlerde ise güvenilir biri olarak nitelendirilmiştir. Şu durumda Süddî’nin hadis alanındaki mevsukiyetinin araştırılması önem arz etmektedir. Süddî üzerine yaptığımız araştırmada onun hadisle irtibatına değinilmediği, münekkitlerce onu mecrûh kılan bazı rivayetlere yer verilmekle iktifa edilerek rivayetlerin güvenilirliği üzerinde durulmadığı fark edilmiştir. Bundan dolayıdır ki onun ilmî hayatı ve mevsukiyeti, tabakât, ricâl ve cerh – ta‘dîl eserlerinde yer alan kayıtlarla ortaya konularak Kütüb-i Sitte ve diğer hadis musannefâtında yer alan rivayetleri araştırılmıştır. Süddî’nin güvenilir bir râvi olduğuna dair görüşlerle onu tenkit edenlerin delillerine yer verilmiştir. Böylelikle onun cerhinde etkili olan teşeyyu‘ ve kizb ithamlarının gerçeği yansıtıp yansıtmadığı tespit edilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Hadis, Râvî, Süddî, Şiî, Kezzâb

Teşekkür

Makalemize ayıracağınız vakit için şimdiden teşekkür ederim.

Kaynakça

• Abdürrezzâk, Ebû Bekr Abdürrezzâk b. Hemmâm b. Nâfi‘ es-San‘ânî. el-Muṣannef. thk. Habîbu’r-Rahmân el-A’zamî. 11 Cilt. Beyrut: el-Mektebetu’l-İslâmî, 2. Basım, 1403.
• Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillâh Ahmed b. Muhammed b. Hanbel eş-Şeybânî. el-Müsned. thk. Şuayb el-Arnaût. 50 Cilt. Kahire: er-Risâle, 1. Basım, 1421.
• Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillâh Ahmed b. Muhammed b. Hanbel eş-Şeybânî. Kitâbü Feżâʾili’ṣ-ṣaḥâbe. 2 Cilt. Beyrut: er-Risâle, 1. Basım, 1403.
• Âşıkkutlu, Emin. “Cerh ve Ta’dîl”. 7/394-401. İstanbul: TDV Yayınları, 1993.
• Atâ Yûsuf, Muhammed. Tefsîru’s-Suddî el-Kebîr. 1 Cilt. Dâru’l-Vefâ, 1. Basım, 1414.
• Aydınlı, Abdullah. Hadis ıstılahları sözlüğü. 1 Cilt. İstanbul: M. Ü. İlâhiyat Fakültesi Vakfı yayınları, 8. Basım, 2015.
• Aynî, Bedrüddîn Mahmûd b. Ahmed b. Mûsâ b. Ahmed. Meġāni’l-aḫyâr fî ricâli Meʿâni’l-âs̱âr. thk. Muhammed Hasan İsmâil. 3 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ilmiyye, 1. Basım, 1427.
• Begavî, Ebû Muhammed el-Hüseyn b. Mes‘ûd b. Muhammed el-Ferrâ’. Şerḥu’s-sünne. thk. Şuayb el-Arnaût. 15 Cilt. Beyrut: el-Mektebetu’l-İslâmî, 2. Basım, 1403.
• Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. el-Hüseyn b. Alî. es-Sünenü’l-kübrâ. thk. Muhammed Abdülkâdir Atâ. 11 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 3. Basım, 1424.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm el-Cu‘fî. et-Târîhu’l-evsat. thk. Mahmûd İbrahim Zâyid. Kahire: Dâru’t-Turâs, 1. Basım, 1397.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm el-Cu‘fî. et-Târîḫu’l-kebîr. 8 Cilt. Haydarâbâd: Dâiratu’l-Meârifi’l-Usmâniyye, ts.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm el-Cu‘fî. Kitâbü’ḍ-Ḍuʿafâʾi’ṣ-ṣaġīr. thk. Ebû Abdullah Ahmed b. İbrahim. 1 Cilt. Mektebetu İbn Abbâs, 1. Basım, 1426.
• Cerrahoğlu, İsmail. “Süddî”. İstanbul: TDV Yayınları, 2010.
• Cûzcânî, Ebû İshâk İbrâhîm b. Ya‘kûb b. İshâk. Ahvâlu’r-ricâl. thk. Abdulalîm Abdulazîm. 1 Cilt. Faysalâbâd: Hadîsu Akademî, ts.
• Dârekutnî, Ebü’l-Hasen Alî b. Ömer b. Ahmed. el-Müʾtelif ve’l-muhtelif. thk. Muvaffık b. Abdullah. 5 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, 1. Basım, 1406.
• Dârekutnî, Ebü’l-Hasen Alî b. Ömer b. Ahmed. Ta’liḳâtu’d-Dâreḳuṭnî ʿala’l-mecrûḥîn li’bni Ḥibbân. thk. Halil b. Muhammed. 1 Cilt. Kahire: Dâru’l-Kitâbi’l-İslâmî, 1. Basım, 1414.
• Dârekutnî, Ebü’l-Hasen Alî b. Ömer b. Ahmed. es-Sünen. thk. Şuayb el-Arnaût. 5 Cilt. Beyrut: er-Risâle, 1. Basım, 1424.
• Denizer, Nurullah. “Bir Müfessir Olarak Süddî el-Kebîr”. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 17/1 (2017), 357/388.
• Ebû Dâvud, Süleymân b. el-Eş‘as b. İshâk es-Sicistânî. es-Sünen. thk. Muhammed Muhyiddin Abdulhamid. 4 Cilt. Beyrut: el-Mektebetü’l-Asriyye, ts.
• Ebû Nuaym, Ahmed b. Abdillâh b. İshâk el-İsfahânî. el-Müsnedü’l-müstaḫrec ʿalâ Ṣaḥîḥi Müslim. thk. Muhammed Hasan İsmâil. 4 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’l-kütübi’l-ilmiyye, 1. Basım, 1417.
• Ebû Nuaym, Ahmed b. Abdillâh b. İshâk el-İsfahânî. Maʿrifetü’ṣ-ṣaḥâbe. thk. Âdil b. Yûsuf el-Azâzî. Riyâd: Dâru’l-vatan, 1419.
• Ebû Nuaym, Ahmed b. Abdillâh b. İshâk el-İsfahânî. Târîḫu İṣbahân. thk. Seyyid Küsrevî Hasen. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ilmiyye, 1. Basım, 1410.
• Elbânî, Nâsırüddin. Silsiletü’l-eḥâdîs̱i’ż-żaʿîfe ve’l-mevżûʿa ve es̱eruhe’s-seyyiʾü fi’l-ümme. 14 Cilt. Riyâd: Dâru’l-Meârif, 1. Basım, 1412.
• Emin, Muhsin el-. Aʿyânü’ş-Şîʿa. thk. Hasan el-Emin. Beyrut: Dâru’t-Teâruf, 1403.
• Fâlûcî, Ekrem b. Ziyâd. el-Mu’cemu’s-sağîr lirvâti’l-imâm İbn Cerîr et-Taberânî. 2 Cilt. Ürdün: ed-Dâru’l-Eseriyye, ts.
• İbn Abdilberr, Ebû Ömer Cemâlüddîn Yûsuf b. Abdillâh b. Muhammed b. Abdilberr en-Nemerî. el-İstîʿâb fî maʿrifeti’l-aṣḥâb. thk. Ali Muhammed el-Becâvî. Beyrut: Dâru’l-Ceyl, ts.
• İbn Adî, Ebû Ahmed Abdullāh b. Adî b. Abdillâh el-Cürcânî. el-Kâmil fî ḍuʿafâʾi’r-ricâl. thk. Âdil Ahmed Abdulmevcûd. 9 Cilt. Beyrut: el-Kütübü’l-İlmiyye, 1. Basım, 1418.
• İbn Ebû Hâtim, Ebû Muhammed Abdurrahmân b. Muhammed b. İdrîs er-Râzî. el-Cerḥ ve’t-taʿdîl. Beyrut: Dâru İhyâi’t-turâsi’l-arabî, 1. Basım, 1271.
• İbn Ebû Şeybe, Ebû Bekr Abdullāh b. Muhammed el-Absî. el-Muṣannef. thk. Adil b. Yusuf. 2 Cilt. Riyâd: Dâru’l-vatan, 1. Basım, 1997.
• İbn Ebû Şeybe, Ebû Bekr Abdullāh b. Muhammed b el-Absî. Müsnedu İbn Ebî Şeybe. thk. Âdil b. Yûsuf el-Azâzî. 2 Cilt. Riyâd: Dâru’l-Vatan, 1997.
• İbn el-Ca’d, Ebü’l-Hasen Alî b. el-Ca‘d el-Cevherî. Müsned. thk. Âmir Ahmed Haydar. Beyrut: Müessesetü Nâdir, 1. Basım, 1410.
• İbn Hacer, Ebü’l-Fazl Ahmed b. Alî b. Muhammed el-Askalânî. Taḳrîbü’t-Tehẕîb. thk. Muhammed Avvâme. 1 Cilt. Suriye: Dâru’r-Rüşd, 1. Basım, 1406.
• İbn Hacer, Ebü’l-Fazl Ahmed b. Alî b. Muhammed el-Askalânî. Taʿrîfü ehlü’t-taḳdîs bi-merâtibi’l-mevṣûfîne bi’t-tedlîs. thk. Âsım b. Abdullah. 1 Cilt. Ammân: Mektebtu’l-Menâr, 1. Basım, 1403.
• İbn Hacer, Ebü’l-Fazl Ahmed b. Alî b. Muhammed el-Askalânî. Tehẕîbü’t-Tehẕîb. 12 Cilt. Hindistan: Matbaatü Dâirati’l-Meârifi’n-Nizâmiyye, 1. Basım, 1326.
• İbn Hibbân, Ebû Hâtim Muhammed b. Hibbân el-Büstî. Meşâhîru ʿulemâʾi’l-emṣâr ve aʿlâmü ʿulemâʾi’l-aḳṭâr. thk. Merzûk Ali İbrahim. 1 Cilt. Dâru’l-Vefâ, 1411.
• İbn Hibbân, Ebû Hâtim Muhammed b. Hibbân el-Büstî. Kitâbu’s-Sikât. 9 Cilt. Haydarâbâd: Dâiratu’l-Meârifi’l-Usmâniyye, 1. Basım, 1393.
• İbn Hibbân, Ebû Hâtim Muhammed b. Hibbân el-Büstî. Kitâbü’l-mecrûḥîn mine’l-muḥaddis̱în ve’ḍ-ḍuʿafâʾ ve’l-metrûkîn. thk. Mahmud İbrahim Zâyid. 3 Cilt. Haleb: Dâru’l-Va’y, 1396.
• İbn Kuteybe, Ebû Muhammed Abdullāh b. Müslim ed-Dîneverî. el-Meârif. thk. Servet Ukkâşe. 1 Cilt. Kahire: el-Heyetü’l-mısriyyetü’l-âmmetü li’l-kitâb, 2. Basım, 1992.
• İbn Mâce, Ebû Abdillâh Muhammed b. Yezîd Mâce el-Kazvînî. es-Sünen. thk. Muhammed Fuad Abdülbâkî. 2 Cilt. Kahire: Dâru İhyâi’l-kütübi’l-arabîyye, ts.
• İbn Mahled, Ebû Ya‘kūb İshâk b. İbrâhîm el-Mervezî. el-Müsned. thk. Abdulgafûr b. Abdulhak Medine: Mektebetü’l-İmân, 1412.
• İbn Mübârek, Ebû Abdirrahmân Abdullāh b. el-Mübârek el-Hanzalî. ez-Zühd ve’r-reḳāʾik. thk. Habîburrahmân el-A’zamî. 1 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ilmiyye, ts.
• İbn Râhûye, Ebû Ya‘kūb İshâk b. İbrâhîm el-Mervezî. el-Müsned. thk. Abdulgafûr b. Abdulhak. 5 Cilt. Medine: Mektebetü’l-İmân, 1. Basım, 1412.
• İbn S’ad, Ebû Abdillâh Muhammed b. Sa‘d b. Menî‘ el-Kâtib el-Hâşimî el-Basrî el-Bağdâdî. eṭ-Ṭabaḳātü’l-kübrâ. thk. İhsan Abbâs. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’s-Sadr, 1. Basım, 1968.
• İbn Şâhin, Ebû Hafs Ömer b. Ahmed b. Osmân el-Bağdâdî. Târîḫu esmâʾi’s̱-s̱iḳāt. thk. es-Semrâî Subhî. Kuveyt: ed-Dâru’s-Selefiyye, 1404.
• İbnu’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec Cemâlüddîn Abdurrahmân b. Alî b. Muhammed el-Bağdâdî. ed-Duafâ ve’l-Metrûkûn, thk. Abdullah el-Kâdî 3 Cilt Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ilmiyye, 1. Basım, 1400.
• İclî, Ebü’l-Hasen Ahmed b. Abdillâh b. Sâlih el-. Târîḫu’s̱-s̱iḳāt. Dâru’l-Bâz, 1405.
• Karahan, Abdullah. Hadis râvilerinde güvenilirlik. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Vakfı Yayınları, 1. Basım, 2018.
• Mestûr, Abdulkerîm. Merviyyâtu's-Süddi'l-kebîr ve Akvâluhu fi't-tefsîr. Suûdi Arabistan: Câmiatü Ummu’l-Kurâ, 1410/1990.
• Mizzî, Ebü’l-Haccâc Yûsuf b. Abdirrahmân. Tehzîbü’l-Kemâl fî esmâʾi’r-ricâl. thk. Beşşâr Avvâd Ma’rûf. 35 Cilt. Beyrut: er-Risâle, 1400.
• Moğultay, Ebû Abdillâh Moğultay b. Kılıç el-Bekcerî el-Hikrî. İkmâlü Tehẕîbi’l-Kemâl fî Esmâi’r-Ricâl. thk. Ebû Abdurrahman Âdil b. Muhammed. 12 Cilt. el-Fârûku’l-Hadîsetü li’t-Tibâi ve’n-Neşr, 1. Basım, 1422.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc el-Kuşeyrî. el-Kunâ ve’l-Esmâ. thk. Abdurrahim Muhammed Ahmed. 2 Cilt. Medine: İmâdetu’l-bahsi’l-ilmî bi’l-Câmiati’l-İslâmiyye, 1. Basım, 1404.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc el-Kuşeyrî. el-Müsnedü’ṣ-ṣaḥîḥu’l-muhtasar. thk. Muhammed Fuad Abdülbâkî. 5 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-turâsi’l-arabî, ts.
• Nesâî, Ebû Abdirrahmân Ahmed b. Şuayb b. Alî. es-Sünen. 9 Cilt. Haleb: el-Matbûâtu’l-İslâmiyye, ts.
• Nesâî, Ebû Abdirrahmân Ahmed b. Şuayb b. Alî. es-Sünenü’l-kübrâ. thk. Şuayb el-Arnaût. 10 Cilt. Beyrut: er-Risâle, 1. Basım, 1421.
• Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref. Tehẕîbü’l-esmâʾ ve’l-luġāt. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ilmiyye, ts.
• Süyûtî, Ebü’l-Fazl Abdurrahmân b. Ebî Bekr. Tabakâtu’l-Huffâz. 1 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ilmiyye, 1403.
• Taberânî, Ebü’l-Kāsım Süleymân b. Ahmed. el-Muʿcemü’l-kebîr. thk. Hamdi İbn Abdülmecid. 25 Cilt. Kahire: Mektebetü İbn Teymiyye, 2. Basım, 1415.
• Tay, Mesud. İsmail b. Abdurrahman es-Süddî’nin Tefsirciliği. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2022.
• Tayâlisî, Ebû Dâvûd Süleymân b. Dâvûd b. el-Cârûd. el-Müsned. thk. Muhammed b. Abdulmuhsin et-Türkî. 4 Cilt. Mısır: Dâru Hicr, 1. Basım, 1419.
• Tehanevî, Zafer Ahmed. Hadis usûlü. çev. Selman Keleş. thk. Abdulfettâh Ebû Gudde. Ankara: Takdim, 1. Basım, 2020.
• Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ b. Sevre. el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ. thk. Beşşâr Avvâd Ma’rûf. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, 1998.
• Topgül, Muhammed Enes. Hadis Râvilerinde Şiîlik Eğilimi. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2010.
• Topgül, Muhammed Enes. “Bir cerh sebebi olarak teşeyyu‘ kavramına tarihsel bir bakış”, M.Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi. 42/1 (Haziran 2012), 52-53.
• Tûsî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. el-Hasen b. Alî et-. el-Fihrist. 1 Cilt. Isfahan: el-Mektebe el-Murtazaiye li İhyâi’l-Âsâri’l-Ca’feriyye, ts.
• Ukaylî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Amr b. Mûsâ. eḍ-Ḍuʿafâʾü’l-kebîr. thk. Abdulmu’tî Kal’acî 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Mektebetü’l-İlmiyye, 1404/1984.
• Yolcu, Mehmet. “İlk Dönem Tefsir Kitapları ve Müellifleri”. İnönü Üniversitesi İlahiyat Dergisi 6/2 (Güz 2015), 54-107.
• Yücel, Ahmet. Hadis İlminde Tenkit Terimleri. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Vakfı Yayınları, 3. Basım, 2021.
• Zehebî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed b. Osmân et-Türkmânî. el-Kâşif fî maʿrifeti men lehû rivâye fi’l-Kütübi’s-sitte. thk. Muhammed Avvâme. Dâru’l-Kıble li’s-Sekâfeti’l-İslâmiyye, 1. Basım, 1413.
• Zehebî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed b. Osmân et-Türkmânî. el-Muġnî fi’ḍ-ḍuʿafâʾ. thk. Nuruddîn Itır. 2 Cilt. Katar: İdâretu İhyâi’t-Turâsi’l-İslâmî, ts.
• Zehebî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed b. Osmân et-Türkmânî. el-Muʿîn fî ṭabaḳāti’l-muḥaddis̱în. thk. Hemmâm Abdurrahim Saîd. 1 Cilt. Ürdün: Dâru’l-Furkân, 1. Basım, 1404.
• Zehebî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed b. Osmân et-Türkmânî. Maʿrifetü’l-ḳurrâʾi’l-kibâr ʿale’ṭ-ṭabaḳāti ve’l-aʿṣâr. 1 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ilmiyye, 1417.
• Zehebî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed b. Osmân et-Türkmânî. Mîzânü’l-iʿtidâl fî naḳdi’r-ricâl. thk. Ali Muhammed el-Becâvî. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, 1. Basım, 1382.
• Zehebî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed b. Osmân et-Türkmânî. Siyeru aʿlâmi’n-nübelâʾ. 25 Cilt. Beyrut: er-Risâle, 3. Basım, 1405.
• Zehebî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed b. Osmân et-Türkmânî. Târîḫu’l-İslâm ve vefeyâtü’l-meşâhîr ve’l-aʿlâm. thk. Beşşâr Avvâd Ma’rûf. 15 Cilt. Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, 1. Basım, 2003.