The Story of Yusuf on the Axis of Truth-Lie

Yıl 2024, Cilt: 12 Sayı: 1, 169 - 181, 31.05.2024

Yahya Yaşar

https://doi.org/10.33931/dergiabant.1435126

Öz

In this article, the story of Joseph was discussed in detail on the axis of truth and lie. The story of Joseph is told in chronological order and in a comprehensive manner. Therefore, it can be handled from different dimensions. It is extremely rich and impressive in terms of themes, motifs, concepts, characters and paradigmatic elements. Although different aspects of this story are mentioned in academic studies, it has not been discussed on the axis of truth-lie. However, this is one of the basic messages that the stories want to give. In the story, there is a strong emphasis on the virtue of truthfulness, as well as data on the negative consequences of lying. Yusuf’s being described as “Ṣiddīq”, his brothers' inability to persevere in the truth. The words and actions of Zulaikha, the events that took place during the confrontation with their brothers, the dialogues that took place during the detention of Benjamin. The issues that indicate Yusuf’s faithfulness were analysed together with the process and its results. Every incident and phenomenon revolving around truth and lie in words and behaviour was processed with the sociological commentary method, and thus one of the basic messages of the story was made more concrete.

Anahtar Kelimeler

Tafsīr, Qurʾān, Prophet Yusuf, Truth, Lie

Doğruluk-Yalan Ekseninde Hz. Yûsuf Kıssası

Öz

Bu makalede, Yûsuf kıssası doğruluk-yalan ekseninde ayrıntılı bir şekilde işlenmiştir. Bu kıssa Kur’ân’da, kronolojik sıra gözetilerek ve geniş bir tarzda anlatılmıştır. Dolayısıyla farklı boyutlarla ele alınabilecek niteliktedir. Temalar, motifler, kavramlar, karakterler ve paradigmatik unsurlar bakımından son derece zengin ve etkileyicidir. Akademik çalışmalarda bu kıssanın farklı yönlerine değinilmesine rağmen doğruluk-yalan ekseninde yeterince ele alınmamıştır. Hâlbuki kıssanın vermek istediği temel mesajlardan biri budur. Kıssada doğruluk erdemine güçlü bir vurgu olduğu gibi yalan söylemenin olumsuz sonuçlarına dair veriler de vardır. Hz. Yûsuf’un “Sıddık” olarak nitelenme durumu, kardeşlerinin doğrulukta sebat edememe halleri, Züleyha’nın söz ve davranışları, Hz. Yûsuf’un kardeşleriyle yüzleşme sürecinde yaşanan hadiseler, Bünyâmin’in alıkonulması hilesinde yaşanan diyaloglar, Hz. Yûsuf’un sıdkına delalet eden tüm konular, süreç ve sonuçlarıyla beraber analiz edilmiştir. Söz ve davranış olarak doğruluk ve yalan etrafında dönen her hadise ve olgu sosyolojik tefsir yöntemiyle tahlil edilmiş ve böylece kıssanın temel mesajlarından biri daha somut hale getirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Kur’ân, Hz. Yûsuf, Doğruluk, Yalan

Kaynakça

• Abduh, Muhammed. Rıza, Reşid. Tefsiru’l- menâr. Kahire: Matbaatu Menar, 1353/1934.
• el-Begavî, Ferrâ. Meʿâlimu’t-tenzîl fī tefsîri’l-Kurʾân, thk. Muḥammed ʿAbdullâh en-Nemir. Riyad: Dâru Ṭaybe, 1411.
• Bardakçı, Mehmet Necmettin. “Yûsuf Kıssasına Metaforik Bir Yaklaşım. Arayışlar” -İnsan Bilimleri Araştırmaları-. 7/9-10 (2003), 71-90.
• Batar, Yûsuf. “Kur’ân Kıssalarının Amaçlarıyla İlgili Kavramların Eğitim Öğretim Açısından Tahlîli”. İslâmî İlimler Dergisi. 9/1 (2014), 155-183.
• Batar, Yûsuf. “Kur’ân Kıssalarıın Bazı Eğitsel Özellikleri”, İnönü Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi [Mesned İlahiyat Araştırmaları Dergisi = Journal of Mesned Divinity Researches]. 7/1 (2016), 81-103.
• Buhârî, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmail. el-Camiu's-sahîh. Dımaşk: Dâr-u İbn Kesir, ts.
• Cevherî, Ebû Nasr İsmâil. es-Sıhâh tâcu’l-luga ve sıhâhu’l-‘arabiyye, thk. Ahmed Abdulğafûr Attâr. Beyrut: Dâru’l-ilm li’l-Melâyîn, 1408 / 1987.
• Çağrıcı, Mustafa. “Yalan” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 43/297-300. İstanbul: TDV Yayınları, 2013.
• Çakın, Mehmet Burak. Çağdaş şia müfessirlerinden Âyetullâhi'l-Uzmâ Nâsır Mekârim Şîrâzî'nin Tefsîr-i Nümûne adlı eserinde psikolojik tahliller (Yûsuf sûresi örneği). Malatya: İnönü Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2016.
• Ebû Dâvûd, Süleyman İbn el-Eş’as es-Sicistânî el-Ezdî. Sünenü Ebi Dâvud. Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, 1421 / 2001.
• Endelüsî, Muhammed b. Yûsuf Ebu Hayyân. el-Bahru'l-muhît fi't-tefsîr. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1413 / 1993.
• İbrahim Fidan, Kur’ân Kıssalarındaki Motiflerin Arap şiirinde Kullanımı Bağlamında “Yûsuf’un (a.s.) Üç Gömleği”, Turkish Studies = Türkoloji Araştırmaları: International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 11/17 (2016), 335-356.
• Görgün, Tahsin. İlahi Sözün Gücü. İstanbul: Külliyat Yay., 2013.
• Heyet, (Karaman, Hayrettin. Çağrıcı, Mustafa. Dönmez, İbrahim Kâfi. Gümüş Sadrettin). Kur’ân Yolu. Ankara: DİB Yay., 2017.
• Hicazi, Muhammed Mahmud. Furkan Tefsiri, Çev: Mehmet Keskin. İstanbul: İlim Yayınları, t.y.
• İbn Arabi, İbn Ebu Bekr Muhammed b. Abdullah. Ahkamu’l-Kur’an. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, ts.
• İbn ‘Âşûr, Muhammed Tahir. Et-Tahrîr ve’t-tenvîr. Tunus: Dâru't-Tunisiyye, 1984.
• İbn Manzûr, Ebü’l-Fazl Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem. Lisânu’l-Arab. Beyrut: Dâru Sadr, 1414 /1993.
• İbn-i Atıyye, Ebu Muhammed Abdülhakk el-endelûsi. el-Muharrerü’l-vecîz fi tefsîri’l-Kitâbi’l-azîz. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1421 / 2001.
• İsfehânî, Râġıb. el-Müfredât fī garîbi’l-Kurʾân. thk. Muḥammed Seyyid Keylânî. Beyrut: Dâru’l-maʿrife, ts.
• Kara, Mustafa – Kösetürk, Canan. “Hz. Yûsuf Kıssasında Yer Alan Ahkâma Dair Bazı Âyetler ve İlişkili Olduğu Hükümler”. Tefsir Araştırmaları Dergisi, 3/1 (2019), 121-139.
• Kazancı, Ahmet Lütfi. Peygamberler Tarihi. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2015
• Kurtûbî, Abdullah Muhammed b. Ahmed b. Ebu Bekîr. el-Câmiʿ li-Ahkâmi’l-Kurʾân, thk. ʿAbdullâh b. ʿAbdulmuhsîn et-Turkî. Beyrut: Müessesetu’r-Risâle, 1426 / 2006.
• Kutub, Seyyid. fi Zilali’l-Kur’ân. Beyrut: Daru’ş-Şuruk, 1982.
• Mâturîdî, Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed b. Mahmud. Te’vîlâtu’l-Kur’ân Beyrut: Müessesetü’r-Risale, 1422 / 2004.
• Mevdûdî, Ebu’l Al’a. Tefhîmu’l-Kur’ân. İstanbul: İnsan Yayınları., 1986.
• Mir, Mustansir. “Kur’ân’da Yûsuf Kıssası: Taslak, Temalar ve Karakterler”, çeviren: Ali Akay, Dicle Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 7/2. (2005), 183-200
• Mukatil b. Süleyman, Tefsîr’u Mukâtil, tahkîk: Ahmed Ferîd. Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrut 1423 / 2003.
• Mustafa, İbrahim v.d.. el-Mu'cemü'l-vasît. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1990.
• Müslim, Ebu'l-Hüseyin Müslim b. el-Haccac. el- Câmiu's-sahih. Riyad: Dâr-u Taybe, 1426 / 2006.
• Nesefî, Abdullah b. Ahmed. Medârikü't-tenzîl. Beyrut: Dâru’l-Kelimi’t-Tayyib, 1418/1998.
• Sümertaş, Burhan. Kur'ân-ı Kerim'de Sıdk Kavramı. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2009.
• Şevkânî, Muhammed b. Ali. Fethu’l-kadîr. Mısır: Dâru’l-Vefa, ts.
• Taberî, Ebû Ca’fer Muhammed b. Cerîr. Câmiu’l-beyân an te’vîli’l-Kur’ân. Kahire: Dâr-u Hicr, 2001.
• Yaşar. Yahya. Kur’ân’ın Bütünlüğü Bağlamında Kur’ân Kıssalarında Peygamberlerin İsmeti. Ankara: Fecr Yayınları, 2020.
• Yazır, Elmalılı Muhammed Hamdi. Hak Dini Kur’ân Dili. İstanbul: Azim Yayınları, 2020.
• Zebîdî, Murtaza. Tâcu'l-arûs. y.y. Daru’l-Hidaye., ts.
• Zemahşerî, Cârullah Mahmûd b. Ömer. el-Keşşâf an hakâikı't-tenzîl. Riyâd: Mektebetü'l-'Ubeykan, 1418 / 1998.