Marriage Obstacles that Differ in Islamic Family Law and Turkish Civil Code

Yıl 2024, Cilt: 12 Sayı: 2, 340 - 363, 30.11.2024

Hüseyin Karayaka

https://doi.org/10.33931/dergiabant.1512177

Öz

“Family” is a social reality that exists in every society. For this reason, great importance has been attached to the institution of the family, which forms the basis of society in all ancient religions and nations, and a number of rules have been introduced for its establishment and continuity. As in the previous Turkish-Islamic states, Islamic family law was applied in the Ottoman state. However, in 1926, the Turkish Civil Code was quoted from the Swiss Civil Code in Turkey. Thus, a radical change was made in family law, which Turks used for more than a thousand years after they became Muslims. Although there are areas where both family legal systems overlap, it is obvious that there are many differences. Both legal systems have determined the limits of who the people who will get married can and cannot marry. While there are marriage obstacles on which they agree, there are also issues on which they differ. In this study, it is aimed to examine the marriage obstacles that differ in both legal systems.

Anahtar Kelimeler

Islamic Law, Islamic Family Law, Turkish Civil Code, Marriage Obstacles, Superstitious Marriages

İslam Aile Hukuku ve Türk Medeni Kanununda Farklılık Arz Eden Evlenme Engelleri

Öz

Aile her toplumda var olan sosyal bir gerçekliktir. Bu sebepledir ki kadim tüm dinlerde ve milletlerde toplumun temelini oluşturan aile kurumuna büyük önem atfedilmiş, kurulması ve devamlılığı için birtakım kurallar getirilmiştir. Önceki Türk İslam devletlerinde olduğu gibi Osmanlı Devleti’nde de İslam aile hukuku uygulanmıştır. Ancak Türkiye’de 1926’da Türk Medeni Kanunu, İsviçre Medeni Kanunu’ndan iktibas edilmiştir. Böylece Türklerin Müslüman olduktan sonra bin yılı aşkın bir süredir kullandıkları aile hukukunda köklü bir değişikliğe gidilmiştir. Her iki aile hukuk sisteminde örtüşen alanlar mevcut olmakla birlikte birçok farklılığın olduğu da aşikârdır. Her iki hukuk sistemi de kişilerin, kimlerle evlenip evlenemeyeceğinin sınırlarını belirlemiştir. İttifak ettikleri evlilik engelleri olduğu gibi bu noktada ayrıldıkları hususlar da mevcuttur. Bu çalışmada her iki hukuk sisteminde farklılık arz eden evlilik engellerinin neler olduğunun incelenmesi hedeflenmiştir.

Anahtar Kelimeler

İslam Hukuku, İslam Aile Hukuku, Türk Medeni Kanunu, Evlenme Engelleri, Batıl Evlilikler

Kaynakça

• Abdülazîz, Musa Amir. el-Ahvâlü’ş-şahsiyye fi’ş-şeriati’l-İslâmiyye fıkhen ve kazaen: Zevac. Kahire: Dârü’l-Fikri’l-Arabi, 1984.
• Abdülhamid, Muhammed Muhiddin. el-Ahvâlü’ş-şahsiyye. Mısır: Matbaatü’s-Saadet, 3. Baskı., 1966.
• Abdürrezzak, Ebu Bekir b. Hemmam. el- Musannef. ed. Habibürrahman el-Azamî. Beyrut: el-Meclisü’l İlmi, 2. Basım, 1983.
• Acar, Halil İbrahim. Aile ve Miras. Bursa: Emin Yayınları, 2022.
• Acar, Halil İbrahim. “Evlenme Engeli Olarak Din Farkı”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 17 (2002), 27-52.
• Acar, Halil İbrahim. “İddet”. 21/466-471. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
• Acar, Halil İbrahim. İslam aile hukuku. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2022.
• Acar, Halil İbrahim. “Poligami Konusunda Bazı Mülahazalar”. Ekev Akademi Dergisi 1/2 (1998), 89-220.
• Acar, Halil İbrahim. “Talak”. TDV İslam Ansiklopedisi. 39/496-500. İstanbul: TDV Yayınları, 2010.
• Açar, Selahttin. İslam Aile Hukukunda Müslümanlarla Gayrimüslimler Arasında Nikah Akdi. Sakarya: Sakarya Ü. Sos. Bil. Ens. Y. Lisan Tezi, 2000.
• Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillâh Ahmed b. Muhammed b. Hanbel eş-Şeybânî. el-Müsned. nşr. Ebû Hâcir Muhammed Saîd Besyûnî. Beyrut: y.y., 1405/1985.
• Akıntürk, Turgut. Türk medeni hukuku : aile hukuku. İstanbul: Beta, 10. Basım, 2006.
• Akıntürk, Turgut. Türk medeni hukuku : aile hukuku. İstanbul: Beta Basım Yayım, 10. Basım, 2006.
• Aktan, Hamza. “Sıhriyet”. TDV İslam Ansiklopedisi. 37/111-112. İstanbul: TDV Yayınları, 2009.
• Ali Davud, Ahmed Muhammed. el-Ahvalü’ş-şahsiyye. 4 Cilt. Amman: Darü’s-Sekafe, 2009.
• Aras, Mehmet Özgü. “İslâm’a Göre Çok Evlilik”. Selçuk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 24 (2007), 183-188.
• Arsal, Sadri Maksudi. Umumi Hukuk Tarihi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları, 3. Basım, 1948.
• Arsebük, A. Esat. Medeni Hukuk II Aile Hukuku. Ankara: Recep Ulusoğlu Basımevi, 1940.
• Aslan, Mehmet Selim. İslam aile hukuku. Bursa: Emin Yayınları, 2015.
• Atar, Fahreddin. “Muharremât”. TDV İslam Ansiklopedisi. 31/6-8. Ankara: TDV Yayınları, 2020.
• Atar, Fahreddin. “Nikâh”. TDV İslam Ansiklopedisi. 33/112-117. İstanbul: TDV Yayınları, 2007.
• Atay, Hüseyin. Kur’an’a Göre Araştırmalar I. Ankara: Detay, 11. Basım, 2020.
• Attâr, Abdünnasır Tevfik. Teaddüdü’z-zevcat fi’ş-şeriati’l-İslâmiyye. Kahire: Müessesetü’l-Bustani, 5. Basım, ts.
• Aydın, Mehmet Akif. “Aile”. TDV İslam Ansiklopedisi. 2/196-200. İstanbul: TDV Yayınları, 1989.
• Aydın, Mehmet Akif. “Evlat Edinme”. TDV İslam Ansiklopedisi. 11/527-529. İstanbul: TDV Yayınları, 1995.
• Aydın, Mehmet Akif. İslam- Osmanlı Aile Hukuku. İstanbul: İfav Yayınları, 1985.
• Aydın, Mehmet Akif. “Lian”. TDV İslam Ansiklopedisi. 27/172-173. Ankara: TDV Yayınları, 2003.
• Bayındır, Abdülaziz. “Din Farkının Evliliğe Etkisi”. Https://Www.Suleymaniyevakfi.Org/Bulten/Din-Farkinin-Evlilige-Etkisi.Html, 06 Haziran 2024.
• Berkes, Niyazi. Türkiye’de çağdaşlaşma. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 21. Basım, 2015.
• Bilmen, Ömer Nasuhi. Hukuk-ı İslamiyye ve Istılahat-ı Fıkhiyye Kamusu. 8 Cilt. İstanbul: Bilmen Basım ve Yayınevi, ts.
• Birsen, Kemaleddin. Medeni hukuk dersleri. İstanbul: İstanbul Üniversitesi yayınları, 5. Basım, 1959.
• Buhârî, Muhammed b. İsmâil. Ṣaḥîḥ-i Buḫârî. 9 Cilt. Bulak: Sultaniyye Matbatu’l Kubra el-Emiriyye, 1311.
• Carullah, Musa. Hatun. ed. Mehmet Görmez. Ankara: Kitâbiyât Yayınları, 1999.
• Cessas, Ahmed b. Ali. Aḥkâmü’l-Ḳurʾân. ed. Muhammed Sadık Kamhâvî. Beyrut: Daru İhyai’t Türasi’l Arabî, 1405.
• Cezeri, Abdurrahman b. Muhammed. Fıkh ale’l Mezahibi’l erbea. 5 Cilt. Beyrut: Daru’l-Kutübi’l-İlmiyye, 2. Basım, 2003.
• Cin, Halil. İslam Ve Osmanlı Hukukunda Evlenme. Konya: Selçuk Üni. Yayınları, 1988.
• Çeker, Orhan. “İslam Hukukunda Süt Akrabalığı”. İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi 34 (2019), 341-358.
• Çeker, Orhan. Osmanlı Hukuk-ı Aile Kararnâmesi. Konya: Mehir Vakfı Yayınları, 7. Baskı., 2021.
• Çınar, Fatih. “İslam Fıkhına Göre İhramlı Halde Evlilik”. Şırnak Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 11/24 (Haziran 2020), 187-205.
• Çiğdem, Recep. Mukayeseli Medeni Hukuk. Şanlıurfa: Şanlıurfa İlahiyat Vakfı Yayınları, 3. Basım, 2020.
• Dağcı, Şamil. “İslam Aile Hukukunda Evlenme Engelleri-I”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 39/1 (1999), 175-238.
• Dağcı, Şamil. “İslam Aile Hukukunda Evlenme Engelleri-II”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 41 (ts.), 137-194.
• Döndüren, Hamdi. Delilleriyle Aİle İlmihali. İstanbul: Altınoluk, 1995.
• Döndüren, Hamdi. Delilleriyle İslam hukuku. İstanbul: İslam Hukuku Külliyatı, 1983.
• Dumlu, Emrullah. “Hürmet-i Müsâhere ve İlgili Bazı Meseleler”. İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi 29 (2017), 185-219.
• Dursun, Akif. “Aile Kavramı, İslâm Hukukunda ve Türk Hukukunda Ailenin Tanımı Ve Kapsamı”. İstanbul Medeniyet Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 7/13 (2022), 407-448.
• Dursunüst, Elif. “Kabul Edilme Sürecinde Türk Kanun-ı Medenisi”. Usûl İslam Araştırmaları 12 (Aralık 2009), 159-170.
• Ebû Dâvûd, Süleyman b. Eş’as. Sünen-i Ebû Dâvûd. thk. Muhammed Muhyiddin Abdulhamid. 4 Cilt. Beyrut: el-Mektebetü’l Asriyye, ts.
• Ebû Zehre, Muhammed. el-Ahvâlü’ş-şahsiyye. Kahire: Dârü’l-Fikri’l-Arabi, 3. Basım, 1957.
• Ekşi, Ahmet. İslam hukuku bakımından evlat edinme (tebenni). İstanbul: Ensar Neşriyat, 2019.
• Emre, Mehmet. İslam’da kadın ve aile. İstanbul: Bedir Yayınevi, 1974.
• Erdoğan, Mehmet. Fıkıh ve Hukuk Terimleri Sözlülüğü. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2. Basım, 2005.
• Eşkan, Selma. İslam aile hukukunda evlilik engeli olarak din farkı problemi. Erzurum: A.Ü. Sos. Bil. Ens. Doktora Tezi, 2007.
• Evlendirme Yönetmeliği (07 Kasım 1985).
• Feyzioğlu, F. Necmeddin. Aile Hukuku. İstanbul: Fakülteler Matbaası, 3. Basım, 1979.
• Fındıkoğlu, Z. Fahri. “İslam - Türk Hukukunda Eksogami”. İstanbul Ün. Hukuk Fakültesi Mecmuası 13/2 (1947), 684-696.
• Görgülü, Ülfet. “Taşıyıcı Annelik- Fıkhi Bir Bakış”. İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi 15 (2010), 197-208.
• Günay, Mehmet. “İslam Hukukunda Hükümsüzlük Teorisi" Ve Şüphe Doktrini Bağlamında Evlenme Engelleri”. İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi 3 (2004), 67-192.
• Güneğilmez, Ömer Faruk. “Mecelleden Türk Medeni Kanunu’na Çok Eşlilik Tartışmaları”. Atatürk Dergisi 12/1 (Haziran 2023), 25-30.
• Hallaf, Abdülvehhâb. Ahkâmü’l-ahvâli’ş-şahsiyye fi’ş-şeriati’l-İslâmiyye. Kahire: Daru’l-Kutübü’l-Mısrıyye, 2. Baskı., 1938.
• Hatemi, Hüseyin. “İsviçre’den Medeni Kanun Alınırken Yapılan Değişiklikler”. 1926’dan Günümüze Türk İsviçre Medeni Hukuku. ed. Şebnem Akipek Öcal. Ankara: Yetkin Yayınları, 2017.
• Hatemi, Hüseyin - Serozan, Rona. Aile Hukuku. İstanbul: Filiz Kitabevi, 1993.
• İbn Hazm, Ebû Muhammed b. Ali. el-Muhallâ bi’l-âsâr. ed. Abdülgaffâr Süleyman el-Bendârî. 12 Cilt. Beyrut: Daru’l Fikir, ts.
• İbn Kudâme, Abdullah b. Ahmed. el-Muğnî. ed. Abdullah et-Türkî. 15 Cilt. Riyad: Dâru Alemi’l Kütüp, 1997.
• İbn Mâce, Muhammed b. Yezîd. Sünenü İbn Mâce. ed. Şuayb el-Arnavud. 5 Cilt. Daru’r Risale el Alemiyye, 2009.
• İbn Manzûr, Muhammed b. Mükerrem. Lisânü’l-Arab. 15 Cilt. Beyrut: Daru Sadır, 3. Baskı., 1414.
• İbn Rüşd, Ebü’l-Velid Muhammed b. Ahmed. Bidâyetü’l-müctehid. 4 Cilt. Kahire: Daru’l-Hadis, 2004.
• İbnü’l-Hümâm, Kemâleddin. Fetḥu’l-ḳadîr. 10 Cilt. Mısır: Şeriketü Mustafa el-Bâbî el-Halabî, 1970.
• İmam Mâlik, Mâlik b. Enes. el-Muvaṭṭaʾ. ed. Beşşar Avvad Ma’ruf, Mahmûd Muhammed Halil. nşr. Abdüvehhâb Abdüllatîf. 2 Cilt. Beyrut: Müessetü’r-Risale, 1382/1962.
• İncegül, Sümeyye. Tanzimat’tan Günümüze Çok Evlilik Tartışmaları. Erciyes Üniversitesi Temel İslâm Bilimleri Anabilim Dalı İslâm Hukuku Bilim Dalı Y. Lisanas Tezi, 2008.
• Kahveci, Nuri - Bilginer, Yahya. “Medeni Hukukla Mukayeseli Olarak İslam Hukukunda Evlenmenin Geçici Engelleri”. Bingöl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 17 (Haziran 2021), 125-139.
• Karabulut, İlhami. Kültür bağlamında Kur’ân’da çok evlilik. Ankara Üniversitesi Felsefe ve Din Bilimleri Anabilim Dalı, Y. Lisans Tezi, 2006.
• Karaman, Hayreddin. Mukayeseli İslam Hukuku. 3 Cilt. İstanbul: Nesil yayınları, 5. Baskı., 1996.
• Kanunu Ahvali’ş Şahsiyye, Kanunu Ahvali’ş Şahsiyye. Irak Medeni Kanunu 188 (1959).
• Kanunu’l Ahvali’ş Şahsiyye, Kanunu’l Ahvali’ş Şahsiyye. Yemen Medeni Kanunu 20 (1992).
• Kanunu’l Ahvali’ş Şaşiyye, Kanunu’l Ahvali’ş Şaşiyye. Ürdün Medeni Kanunu 15 (2019).
• Kâsânî, Alaeddin Ebû Bekr b. Mes’ud. Bedâʾiʿu’ṣ-ṣanâʾiʿ fî tertîbi’ş-şerâʾiʿ. 7 Cilt. Daru’l-Kutübü’l-İlmiyye, ts.
• Kevser, Kamil Ali - Öğüt, Salim. “Çok Evlilik”. TDV İslam Ansiklopedisi. 8/365-369. İstanbul: TDV Yayınları, 1993.
• Koşum, Adnan. “İslâm Aile Hukuku Normlarının Türk (Aile) Kültürüne Yansıması”. SDÜ. İlahiyat Fakültesi Dergisi 2/29 (Aralık 2012), 83-104.
• Köse, Murtaza. “Mukayeseli Hukukta Evlat Edinme Problemi”. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakütltesi Dergisi 15 (Haziran 2001), 267-306.
• Köse, Saffet. “Hülle”. TDV İslam Ansiklopedisi. 18/475-477. İstanbul: TDV Yayınları, 1998.
• Kumaş, Ali - Yılmaz, Muharrem. “Sıhriyetin Oluşmasında Zinanın Etkisi”. Gaziosmanpaşa Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 5/2 (2017), 51-67.
• Kurt, Abdurrahman. “Dini Kaynakların Çokeşliliğe İlişkin Görüşleri ve Osmanlılarda Çokeşlilik”. Uludağ Üni. İlahiyat Fak. Dergisi 8/1 (1999), 183-214.
• Kurtoğlu, Serda. Türk medeni hukuku dersleri. İstanbul: Filiz Kitabevi, 1977.
• Küçüktiryaki, Ahmet Yasin. “Osmanlı Devletinde Tanzimat Sonrası Aile Hukuku Alanındaki Gelişmeler ve Hukuk-ı Aile Kararnamesi”. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 13/26 (2014), 177-201.
• Maverdî, Ebu’l Hasan Ali b. Muhammed. el- Havi’l Kebir. ed. Ali Muhammed Muavvaz- Âdil Ahmed Abdulmevcûd. 19 Cilt. Beyrut: Daru’l-Kutübi’l-İlmiyye, 1999.
• Mecelletü’l Ahvali’ş Şahsiyye, Mecelletü’l Ahvali’ş Şahsiyye. Tunus Medeni Kanunu 13 (1956).
• Merginani, Burhaneddin Ali b. Ebî Bekr. el-Hidâye. ed. Talal Yusuf. 4 Cilt. Beyrut: Daru İhyai’t Türasi’l Arabî, ts.
• Meydânî, Abdülğanî el-. el-Lübab fi Şerhi’l Kitab. ed. Muhammed Muhyiddin. Beyrut: el-Mektebetü’l-İlmiyye, ts.
• Mugniyye, Muhammed Cevad. el-Fıkh ale’l-mezahibi’l-hamse, 1982.
• Mutlu, İsmail. Teaddüd-ü zevcat. Ankara: Gaye Matbaası, 1983.
• Müdevvetü’l Ahvaliş’şahsiyye, Müdevvetü’l Ahvaliş’şahsiyye. Moritanya Aile Kanunu 52 (2001).
• Müslim, Müslim b. el-Haccâc. el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ. nşr. Muhammed Fuâd Abdülbâkī. 5 Cilt. Kahire: Dâru İhyai’l Kutbi’l Arabiyye, 1374.
• Nizamü’l Ahvali’ş Şahsiyye, Nizamü’l Ahvali’ş Şahsiyye. Suudiarabistan Aile Kanunu (2022).
• Öztürk, Yaşar Nuri. Kur’an’daki İslam. İstanbul: Yeni Boyut, 21. Basım, 1997.
• Râzî, Fahreddin Muhammed b. Ömer. Tefsir-i kebir (Mefâtîḥu’l-ġayb). 32 Cilt. Beyrut: Dâru İhyai’t Türasi’l Arabiyyi, 3. Basım, 1420h.
• Savaş, Abdurrahman. İslam Hukuku Ve Türk Medeni Hukukunda Evlenmenin Hükümsüzlüğü Ve Hukuki Sonuçları. İstanbul: M.Ü. Sos. Bil. Ens. Y. Lisans Tezi, 2006.
• Savaş, Hatice. İslâm Aile Hukukunda Hürmet-i Musâhere. Konya: Necmeddin Erbakan Ün. Sos. Bil. Ens. Y. Lisan Tezi, 2022.
• Serahsî, Şemsü’l-eimme Muhammed b. Ahmed. el-Mebsûṭ. 30 Cilt. Beyrut: Daru’l Marife, 1431.
• Sibâî, Mustafa. el-Mer’e beyne’l-fıkh ve’l-kanun. Beyrut: el-Mektebü’l-İslâmî, 4. Basım, 1975.
• Sibâî, Mustafa. İslam ve Garblılara Göre Kadın. çev. İhsan Toksarı. İstanbul: Nida, 1969.
• Şafii, Ebû Abdullah Muhammed b. İdris b. Abbas. el-Üm. 8 Cilt. Beyrut: Daru’l Fikir, 2. Baskı., 1983.
• Şirbînî, Hatîb Muhammed b. Ahmed. Muğni’l-muhtac. ed. Ali Muhammed Muavviz. Beyrut: Daru’l-Kitabi’l-İlmiyye, 1994.
• Tehânevî, Muhammed b. A’la. Keşşâfü ıstılâhâti’l-fünûn. 2 Cilt. Beyrut: Mektebetü Lübnan, 1996.
• Tekinay, Selahattin Sulhi. Türk aile hukuku. İstanbul: Fakülteler Matbaası, 1966.
• Tirmizî, Ebû İsa Muhammed b. İsa. Sünenü’t-Tirmizî. thk. Ahmed Muhammed Şâkir. 5 Cilt. Mısır: Şeriketü Mustafa el-Bâbî el-Halabî, 1975.
• Topaloğlu, Bekir. İslâmda Kadın. İstanbul: Yağmur Yayınevi, 18. Basım, 1992.
• Topçuoğlu, Ali Aslan. “Yahudilik‐Hıristiyanlık ve İslâm Hukuku’na Göre Nikâh Akdine Etkisi Bakımından Din Farklılığı”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 10/2 (2010), 79-120.
• TMK, Türk Medeni Kanunu. 4721 (22 Kasım 2001).
• Türkiye Cumhuriyeti Anayasası, Türkiye Cumhuriyeti Anayasası. 2709 (18 Ekim 1982).
• Tüzüner, Özlem. “Türk ve İslâm Hukuku Bakış Açısından Evlenmenin Hukukî Niteliği Hakkında Bir İnceleme”. Ankara Barosu Dergisi 1 (2013), 127-148.
• Ulaş, Semra. “İslâm’da Çok Kadınla Evlilik”. İslâmî Araştırmalar 6/2 (1992), 52-63.
• Umumi Hıfzıssıhha Kanunu 1593 (24 Nisan 1930).
• Vahapoğlu Erol, Ayten. Karşılaştırmalı İslam milletlerarası özel hukuku : şahıs, aile, miras. İstanbul: İz Yayıncılık, 2013.
• Yalçın, İsmail. “Günümüz İslam Aile Hukuku Kanunlarında Çok Eşlilik Üzerindeki Sınırlandırmalar”. İnsan Ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi 6/3 (2017), 1707-1725.
• Yaman, Ahmet. İslam Aile Hukuku. M.Ü. İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2022.
• Yaman, Ahmet. “İslam Hukukuna Özgü Bir Kurum Süt Akrabalığı”. Selçuk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 13 (2002), 55-67.
• Yılmaz, İbrahim. “İslâm Hukukunda Çok Eşliliği Meşru Kılan Şartlar ve Buna Ruhsat Veren Özel Durumlar”. bilimname 37 (Ocak 2019), 559-591.
• Zuhaylî, Vehbe. el-Fıkhü’l-İslâmî ve edilletuhu. çev. Ahmet Efe vd. 10 Cilt. İstanbul: Risale Yayınevi, 1994.
• https://www.musawah.org/wp-content/uploads/2019/12/Positive-Developments-in-Muslim-family-laws-AR.pdf. (erişim: 12.09.2024.)