A Study on the Virtue of Cities: The Case of Ascalon

Yıl 2025, Cilt: 13 Sayı: 1, 140 - 159, 31.05.2025

Hasan Küçükosman

https://doi.org/10.33931/dergiabant.1629685

Öz

In the context of contemporary developments related to the Palestinian issue, the identification of the glad tidings given by the Prophet Muhammad (peace be upon him) concerning the region of Greater Syria (Bilād al-Shām) has become increasingly essential. During the Prophet’s era, this region, which also encompassed present-day Palestine, included significant cities mentioned in various narrations, most notably Jerusalem, Ascalon, and Gaza. According to reports, the Prophet (pbuh) referred to Ascalon and Gaza as "the two brides" and conveyed glad tidings for their inhabitants. Additionally, he is reported to have stated that the most virtuous form of ribāt (frontier defense) would take place in Ascalon. However, the presence of numerous fabricated reports concerning Ascalon has led some scholars to generalize these narrations. Nevertheless, among the reports on the virtues of Ascalon, there exist both authentic (ṣaḥīḥ) chains of transmission as well as weak narrations that are corroborated by stronger ones. This suggests that the issue has a historical basis. Indeed, notable scholars such as Ibn Ḥajar and Imām al-Suyūṭī have expressed similar views. Despite this, the reports regarding Ascalon’s virtues have not gained as much recognition in the Islamic world as the narrations foretelling the conquest of Constantinople. The primary reason for this discrepancy is that the Ascalon region was incorporated into Muslim territories at an early stage, preventing the emergence of a long-term anticipation of conquest.

Anahtar Kelimeler

Hadith , City , Palestine , Ascalon , Gaza

Şehirlerin Fazileti Üzerine Bir İnceleme: Askalân Örneği

Öz

Günümüzde Filistin meselesi çerçevesinde yaşanan gelişmeler, Hz. Peygamber’in (s.a.v.) Şam bölgesine dair müjdelerinin tespit edilmesini ve bu alanda yapılan akademik çalışmaların artırılmasını zorunlu kılmaktadır. Hz. Peygamber döneminde Bilâdü’ş-Şâm olarak bilinen ve bugünkü Filistin’i de içine alan bölgede, Kudüs başta olmak üzere, hakkında rivayet bulunan önemli şehirler arasında Askalân ve Gazze yer almaktadır. Rivayetlere göre, Hz. Peygamber’in bu iki şehir için “iki gelin” ifadesini kullandığı ve burada yaşayanları müjdelediği nakledilmiştir. Ayrıca, Hz. Peygamber en faziletli ribâtın Askalân’da yapılacağını haber vermiştir. Ancak, Askalân hakkında birçok uydurma rivayetin bulunması, bazı âlimlerin bu rivayetleri genellemesine neden olmuştur. Oysa Askalân’ın faziletine dair nakledilen rivayetler arasında senedi sahih olanların yanı sıra, zayıf olup sahih rivayetlerle desteklenenler de bulunmaktadır. Bu durum, konunun tamamen asılsız olmadığını göstermektedir. Nitekim İbn Hacer ve İmam Süyûtî gibi âlimlerin de bu doğrultuda görüş belirttiği bilinmektedir. Bununla birlikte, Askalân’ın faziletiyle ilgili rivayetler, İslâm dünyasında İstanbul’un fethini müjdeleyen rivayetler kadar geniş bir kabul görmemiştir. Bu durumun en önemli sebebi, Askalân bölgesinin erken dönemde Müslümanların hâkimiyetine girmesi ve dolayısıyla uzun vadeli bir fetih beklentisinin oluşmamasıdır.

Anahtar Kelimeler

Hadis , Şehir , Filistin , Askalân , Gazze

Etik Beyan

Bu makale, Uluslararası Geçmişten Günümüze Filistin Sempozyumu’nda sözlü olarak sunulan ve basılmayan “Şehirlerin Fazileti Hakkında Gelen Rivayetler Üzerine Bir İnceleme Askalân-Gazze-Filistin” adlı tebliğin içeriği geliştirilerek ve kısmen değiştirilerek üretilmiş halidir.

Kaynakça

• Abdürrezzâk b. Hemmâm. el-Musannef. thk. Habiburrahman A’zami. 12 Cilt. Beyrut: el-Meclisü’l-İlmi, 2. Basım, 1983.
• Ahmed b. Hanbel. el-Müsned. thk. Ahmed Muhammed Şakir. 8 Cilt. Kahire: Dârü’l-Hadis, 1995.
• Ahmed b. Hanbel. Müsnedü’l-İmâm Ahmed b. Hanbel. thk. Şuayb el-Arnavut, Adil Mürşid. 50 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 2001.
• Algül, Hüseyin. “Mûte Savaşı”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 385/387. Ankara: TDV Yayınları, 2020.
• Ali el-Kârî. el-Esrârü’l-merfûʿa fi’l-aḫbâri’l-mevżûʿa. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, ts.
• Arı, Mehmet Salih. “Üsâme b. Zeyd”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 42/361-363. İstanbul: TDV Yayınları, 2012.
• Belâzürî, Ebü’l-Hasen. Fütûhu’l-büldân. Beyrut: Dârü ve Mektebetü’l-Hilal, 1988.
• Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. el-Hüseyin b. Alî. Şuabü’l-îmân. thk. Abdülali Abdülhamid Hamid. 14 Cilt. Riyad: Mektebetü’r-Ruşd, 2003.
• Bezzâr, Ebû Bekir Ahmed b. Amr b. Abdülhâlik. Müsnedü’l-Bezzâr el-Bahrü’z-zehhâr. thk. Mahfûzurrahman Zeynullah. 18 Cilt. Medine: Mektebetü’l-Ulum ve’l-Hikem, 1988.
• Bilge, Mustafa L. “Gazze”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 13/534-536. İstanbul: TDV Yayınları, 1996.
• Buhârî, Muhammed b. İsmâil. et-Târîhu’l-kebîr. 7 Cilt. Haydarabad: Dairetu’l-Maarifi’l-Osmaniyye, ty.
• Buhârî, Muhammed b. İsmâil. el-Câmiu’s-sahîh. 7 Cilt. Şam: Dâru İbn Kesir, 5. Basım, 1993.
• Buhârî, Muhammed b. İsmâil. el-Câmiʿu’s-sahîh. thk. Muhammed Züheyr b. Nâsır en-Nâsır. 9 Cilt. yy: Dâru Tavku’n-Necât, 2001.
• Bûsîrî, Ebü’l-Abbas Şehabeddin. İthâfü’l-hıyere bi-zevâʾidi’l-mesânîdi’l-ʿaşere. thk. Daru’l-Mişkat İlmî Araştırma Kurulu. 9 Cilt. Riyad: Darü’l-Vatan, 1999.
• Ebû Avâne, Ya‘kūb b. İshâk. Müstaḫrecü Ebî ʿAvâne. 5 Cilt. Beyrut: Darü’l-Mârife, 1998.
• Ebû Dâvud. es-Sünen. thk. Şuayb el-Arnavut. 7 Cilt. Dâru’r-Risâleti’l-Âlemîyye, 2009.
• Ebû Nuaym, Ahmed b. Abdillah el-İsfehânî. Hilyetü’l-evliyâʾ ve tabakâtü’l-asfiyâʾ. 10 Cilt. Kahire: Matbaatü’s-Saade, 1974.
• Ebû Ya’la el-Mevsılî, Ahmed b. Ali. Müsnedu Ebî Ya’la. thk. Said b. Muhammed. 10 Cilt. Kahire: Dârü’l-Hadis, 2013.
• Elbânî, Muhammed Nâsırüddin. Silsiletü’l-ehâdîsi’s-sahîha ve şeyʾün min fıkhihâ ve fevâʾidihâ. 6 Cilt. Beyrut: el-Mektebü’l-İslâmî, 1995.
• Elbânî, Muhammed Nâsırüddin. Silsiletü’l-ehâdîsi’z-zaʿîfe ve’l-mevzûʿa ve eseruhe’s-seyyiʾü fi’l-ümme. 14 Cilt. Riyad: Mektebetü’l-Maârif, 1992.
• Elbânî, Muhammed Nâsırüddin. Zaîfü Câmiʿi’s-sağîr. Mektebetü’l-İslami, 2006.
• Erkaya, Musa. “Kazvîn Şehrinin Faziletine Dair Bir Rivâyetin Senedi Üzerine Bir İnceleme”. Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 21/2 (2016), 129-170.
• Erkaya, Musa. “Mevzûât Kitaplarında Yer Alan Şehirlerin Faziletiyle İlgili Uydurma Hadisler - Kazvîn Örneği – I”. The Journal Of Academic Social Science Studies 74 (2019), 335-372.
• Erkaya, Musa - Ural, Cemal. “Mevzûât Kitaplarında Yer Alan Şehirlerin Faziletiyle İlgili Uydurma Hadisler - Kazvîn Örneği – II”. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi 6/35 (2019), 430-450.
• Fayda, Mustafa. “Abdullah b. Sa‘d b. Ebû Serh”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 1/130-131. İstanbul: TDV Yayınları, 1988.
• Görgülü, Ülfet. “Kudüs Ulvi Sevda, Yüce Bir Dava”. Kudüs Mukaddes Miras. ed. İşcan Abdulbaki. Ankara: DİB Yayınları, 2020.
• Hatîb el-Bağdâdî. Târîhu Bağdâd Medîneti’s-selâm. thk. Beşşar Avvad Ma’ruf. 16 Cilt. Beyrut: Darü’l-Garbi’l-İslami, 2002.
• Heysemî, Nureddin. Mecmaʿu’z-zevâʾid ve menbaʿu’l-fevâʾid. thk. Husameddîn el- Kudsî. 10 Cilt. Kahire: Mektebetü’l-Kudsî, 1994.
• İbn Abdilberr, Ebû Ömer. et-Temhîd limâ fi’l-Muvattaʾ mine’l-meʿânî ve’l-esânîd. thk. Mustafa b. Ahmed el-Alevi, Muhammed Abdülkebir el-Bekri. 24 Cilt. Tıtvan: Vizaretü’l-Evkaf ve’ş-Şuuni’l-İslâmiyye, 1967.
• İbn Adî, Ebû Ahmed. el-Kâmil fî duafâi’r-ricâl. thk. Adil Ahmed Abdülmevcud, Ali Muhammed Muavviz. 9 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1997.
• İbn Arrâk, Ebü’l-Hasen Nûruddîn. Tenzîhü’ş-şerîati’l-merfû’a ’ani’l-ahbâri’ş-şenî’ati’l-mevzû’a. thk. Abdülvehhâb Abdüllatîf, Abdullah Muhammed es-Sıddîk. 2 Cilt. Beyrut: Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2. Basım, 1981.
• İbn Asâkir, Ebü’l-Kāsım. Târîhu medîneti Dımaşk. 80 Cilt. Dımaşk: Dârü’l-fikr li’t-tıbâati ve’n-neşr, 1995.
• İbn Ebî Hâtim, Ebû Muhammed. Âdâbü’ş-Şâfiî ve menâkıbüh. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2003.
• İbn Ebî Hâtim, Ebû Muhammed. el-Cerh ve’t-taʿdîl. 9 Cilt. Beyrut: Dâru İhyai’t-Türasi’l-Arabi, 1952.
• İbn Ebî Şeybe, Ebû Bekr Abdullah b. Muhammed. el-Kitâbü’l-musannef fi’l-ehâdîs ve’l-asar. thk. Kemâl Yûsuf el-Hût. 7 Cilt. Riyad: Mektebetü’r-Ruşd, 1989.
• İbn Hacer el-Askalânî. Fethu’l-bârî bi-şerhi Sahîhi’l-Buhârî. thk. Muhammed Fuâd Abdülbâkî, Muhibbüddin el-Hatîb. 13 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Ma’rife, 1960.
• İbn Hacer el-Askalânî. el-Ḳavlü’l-müsedded fi’ẕ-ẕebbi ʿan Müsnedi Aḥmed fi’z-zebbi ʿan Müsnedi Ahmed. Kahire: Mektebetü İbn Teymiye, 2. Basım, 1981.
• İbn Hacer el-Askalânî. el-İsâbe fî temyîzi’s-sahâbe. thk. Adil Ahmed Abdülmevcud, Ali Muhammed Muavvaz. 8 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1995.
• İbn Hacer el-Askalânî. Tehzîbü’t-Tehzîb. 12 Cilt. Haydarabad: Matbatü’l-Meclisi Dâireti’l-Maarifi’n-Nizamiyye, 1908.
• İbn Hibbân el-Büstî, Ebû Hâtim. Sahîhu İbn Hibbân bi tertibi İbn Balabân. 18 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1988.
• İbn Hibbân el-Büstî, Ebû Hâtim. el-Mecrûhîn mine’l-muhaddisîn ve’d-du’afâ’ ve’l-metrûkîn. thk. Mahmûd İbrâhim Zayed. 3 Cilt. Haleb: Dârü’l-Va’y, 1976.
• İbn Hibbân el-Büstî, Ebû Hâtim. el-Müsnedü’s-sahîh ʿale’t-tekāsîm ve’l-envâʿ min ġayri vücûdi katʿin fî senedihâ velâ s̱übûti cerhin fî nâkılîhâ’. thk. Mehmet Ali Sönmez - Halis Aydemir. 8 Cilt. Beyrut: Darü İbn Hazm, 2012.
• İbn Hibbân el-Büstî, Ebû Hâtim. Kitâbü’s-Sikât. 9 Cilt. Haydarabad: Dâiretü’l-Maârifi’l-Osmaniyye, 1973.
• İbn Kayyim el-Cevziyye. el-Menârü’l-münîf fi’s-sahîh ve’z-zaʿîf. Haleb: Mektebetü’l-Matbûâti’l-İslâmiyye, 970.
• İbn Kesîr, Ebü’l-Fida. Tefsîrü’l-Kurʾâni’l-ʿazîm. thk. Sami b. Muhammed es-Selame. 8 Cilt. Riyad: Daru Taybe, 2. Basım, 1999.
• İbn Kudâme, Muvaffakuddin. el-Muġnî. 10 Cilt. Kâhire: Mektebetü’l-Kâhire, 1968.
• İbn Mâce, Muhammed b. Yezid el-Kazvini. es-Sünen. 2 Cilt. Darü ihyai’l-kütübi’l-arabi, 1952.
• İbn Receb, Ebü’l-Ferec Zeynüddin Abdurrahman b. Ahmed. Mecmûu resâili’l-Hafız İbn Receb el-Hanbelî. thk. Ebû Mus’ab el-Hulvânî. 4 Cilt. ef-Fâruku’l-hadisiyye li’t-tab’ati ve’n-neşr, 2003.
• İbn Teymiyye, Takıyyüddîn. Mecmûu Fetâvâ. 35 Cilt. Medine: Mecmai’l-Meliki’l-Fahd, 2004.
• İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec. el-ʿİlelü’l-mütenâhiye fi’l-ehâdîsi’l-vâhiye. thk. İrşadü’l-Hakk el-Eserî. 2 Cilt. Pakistan: İdaretü’l-Ulûm el-Eserîyye, 2. Basım, 1981.
• İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec. Kitâbü’l-mevzûʿât. thk. Abdurrahman Muhammed Osman. 3 Cilt. Medine: el-Mektebetü’s-Selefiyye, 1968.
• İbnü’l-Esîr, İzzeddîn. Üsdü’l-gâbe fî temyîzi’s-Sahâbe. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1995.
• İbnü’l-Fakîh el-Hemedânî. el-Buldân. Beyrut: Alemü’l-Kütüb, 1996.
• İmam Mâlik. el-Müdevvene. 4 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1994.
• Jean-Pierre Filiu. Gazze Tarihi. çev. Eylem Alp. İstanbul: Bilge Kültür Sanat, 2016.
• Kandemir, M. Yaşar. “Fezâil”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 12/529-531. İstanbul: TDV Yayınları, 1995.
• Karadeniz, Hatice. “Istılahlaşma Sürecinde Münker Hadis Kavramı”. Hadis ve Siyer Araştırmaları 3/2 (2017), 57-92.
• Karaman, Hayreddin vd. Kur’an Yolu: Türkçe Meal ve Tefsir. 5 Cilt. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı, 6. Basım, 2017.
• Kaya, Hamit. Şehirlerin Fazileti ile ilgili Hadisler. Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 1999.
• Mahmudov, Elşad. “Zâtüsselâsil Seriyyesi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 44/153-154. İstanbul: TDV Yayınları, 2013.
• Menekşe, Ömer. Selçuklu İslam Hukuku. Ankara: İlahiyat Yayınları, 2. Basım, 2022.
• Mizzî, Yusuf b. Abdurrahman. Tehzîbü’l-Kemâl fî Esmâi’r-Ricâl. thk. Beşşar Avvad Ma’ruf. 35 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1980.
• Münâvî, Muhammed Abdürraûf. Feyzü’l-kadîr şerhu’l-Câmiʿi’s-sağîr. Mısır: Mektebetü’t-Ticaretü’l-Kübra, 1937.
• Müslim. el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ. nşr. Muhammed Fuâd Abdülbâkī. 5 Cilt. Kahire: Matbaatü Îsâ el-Bâbi’l-Halebî, 1374-75/1955-56.
• Müttakī el-Hindî. Kenzü’l-ʿummâl fî süneni’l-akvâl ve’l-efʿâl. 16 Cilt. Müessesetü’r-Risâle, 5. Basım, 1981.
• Nuaym b. Hammâd. Kitabü’l-Fiten. 2 Cilt. Kahire: Mektebetü’t-Tevhîd, 1992.
• Râfiî, Ebü’l-Kāsım Abdülkerîm b. Muhammed b. Abdilkerîm er-. et-Tedvîn fî ahbâri Kazvîn. 4 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, ts.
• Râzî, Zeynuddin Ebû Abdillah Muhammed b. Ebî Bekr er-. Ünmûzecü’l-celîl fî esiletin ve ecvibetin an garâibi âyi’t-tenzil. thk. Abdurrahman b. Muhammed el-Matrudî. Riyad: Alemu’l-Kütüb, 1991.
• Saîd b. Mansûr, Ebû Osman el-Horasani. Sünenu Saîd b. Mansûr. thk. Habiburrahman A’zami. 2 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1982.
• Saylan, İbrahim. Kaynaklarda Kostantiniyye Rivayetlerinin Tespiti ve Yorumlanışı. İstanbul: Kitap Dünyası Yayınları, 2023.
• Sıddik, Muhammed - Şamlıoğlu, Yasemin. “Safranbolu İlahiyat Araştırmaları-1”. Fiten Hadisleri Çerçevesinde “Tutacağınız En Hayırlı Sınır Askalân’dır.” Hadisinin Sened ve Metin Açısından İnceleme ve Değerlendirilmesi. ed. Doğan Delil Gültekin. 108-117. İzmir: Duvar Yayınevi, 2024.
• Süyûtî, Celâlüddîn es-. Cem‘u’l-cevâmi‘. 25 Cilt. Kahire: Ezheri şerif, 2. Basım, 2005.
• Süyûtî, Celâlüddîn es-. ed-Dürrü’l-mesnsûr fi’t- tefsiri bi’l-me’sûr. 8 Cilt. Beyrut: Darü’l-Fiker, ts.
• Süyûtî, Celâlüddîn es-. el-Leʾâli’l-maṣnûʿa fi’l-eḥâdîs̱i’l-mevżûʿa. 2 Cilt. Beyrut: Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1996.
• Şahyar, Ayşe Esra. “Zayıf Hadisle Fezâil Konusunda Amel Edilebilirlik’ Fikrinin Doğuşu ve Gelişimi”. Hadis Tetkikleri Dergisi 1/1 (2003), 31-49.
• Şevkânî, Ebû Abdullah Muhammed b. Ali. el-Fevâʾidü’l-mecmûʿa fi’l-ehâdîsi’l-mevzûʿa. thk. Abdurrahman b. Yahyâ el-Yemani. Beyrut: Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1995.
• Taberânî, Ebü’l-Kâsım. el-Mu’cemü’l-evsat. thk. Târık b. Abdullah, Abdulmuhsin b. İbrâhim. 10 Cilt. Kahire: Dâru’l-Harameyn, ty.
• Taberânî, Ebü’l-Kâsım. el-Mu’cemü’l-kebîr. thk. Hamdi Abdülmecid Selefi. 25 Cilt. Kahire: Mektebetü İbn Teymiye, 3. Basım, 1994.
• Taberânî, Ebü’l-Kâsım. Müsnedü’ş-Şâmiyyîn. thk. Hamdi b. Abdulmecid. 4 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1984.
• Taberî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr et-. Câmiʿu’l-beyân ʿan teʾvîli âyi’l-Kurʾân. 16 Cilt. Daru Hicr, 2001.
• Tirmizî, Ebû Îsâ. es-Sünen. thk. Beşşar Avvad Ma’ruf. 6 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Garbi’l-İslâmî, 1996.
• Ukaylî, Ebû Cafer Muhammed b. Amr. ed-Duʿafâʾü’l-kebîr. thk. Abdülmu’ti Emin Kal’aci. 4 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Mektebetü’l-İlmiyye, 1984.
• Ünal, İsmail Hakkı. “Şehirlerin Faziletiyle İlgili Uydurma Hadisler ve" Hayru’l-buldan" Risalesi”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 1/41 (2000), 67-90.
• Vâkıdî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ömer b. Vâkıd el-Eslemî el-Medenî el-. Fütûhu’ş-Şâm. 2 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1997.
• Vâsıtî, Ebu Bekr Muhammed b. Ahmed b. Muhammed el-. Fezâilü’l-Beyti’l-Makdîs. Kıbrıs: Merkezü Beyti’l-Makdis li’d-dirâse, 2010.
• Yâkūt el-Hamevî, Ebû Abdillâh. Muʿcemü’l-büldân. 5 Cilt. Beyrut: Daru Sâdır, 2. Basım, 1995.
• Yerkazan, Hasan. “İbnü’s-Salâh’a Nispet Edilen Müsnedü’l-Hâfız Osmân b. es-Salâh el-Eserî fîmâ verede mine’l-ehâdîs fî fazli’l-İskenderiyye ve ʿAskalân İsimli Eser Üzerine Bir Değerlendirme”. EskiYeni 43 (2021), 55-76.
• Yiğit, İsmail. “Tebük Gazvesi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 40/228-230. İstanbul: TDV Yayınları, 2011.
• Yücel, Ahmet. “Cerh Lafızlarından ‘Münkerü’l-Hadis’ ve Farklı Kullanımları”. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 13-14-15 (1997), 199-210.
• Yücel, Ahmet. Hadis Tarihi. İstanbul: M.Ü. İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 24. Basım, 2016.
• Zehebî, Şemseddin. el-Kâşif fî maʿrifeti men lehû rivâye fi’l-Kütübi’s-sitte. thk. Ahmed Muhammed Nemr Hatîb, Muhammed Avvame. I-II Cilt. Cidde: Dârü’l-Kıble li’s-Sekâfeti’l-İslâmiyye, 1992.
• Zehebî, Şemseddin. Mîzânü’l-iʿtidâl fî nakdi’r-ricâl. thk. Ali Muhammed Bicavi. 4 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Ma’rife, 1963.
• Zehebî, Şemseddin. Târîhu’l-İslâm ve vefeyâtü’l-meşâhîr ve’l-aʿlâm. thk. Beşşar Avvad Ma’ruf. 15 Cilt. Beyrut: Darü’l-Garbi’l-İslami, 2003.
• Zehebî, Şemseddin. Telhîsü Kitabi’l-Mevzûât. Riyâd: Mektebetü’r-Rüşd, 1998.