ÖĞRETMENLERİN ÖĞRETMEN LİDERLİĞİ ALGILARININ ÖRGÜTSEL VATANDAŞLIK DAVRANIŞLARINA ETKİSİ

Yıl 2014, Sayı: 38, 36 - 56, 01.12.2014

Celal Teyyar Ugurlu Yakup Yigit

Öz

Bu çalışma öğretmen liderliği davranışlarının örgütsel vatandaşlık davranışları üzerine etkisini incelemektedir. Öğretmenlerin, öğretmen liderliği davranışlarının örgütsel vatandaşlık davranışlarına olan etkinsini belirlemek amacıyla Sivas Merkez ilçede 12 ilköğretim okulunda toplam 450 öğretmene ölçek uygulanmış ger dönen ve işlenmeye uygun 320 ölçek üzerinden veri analizleri gerçekleştirilmiştir. Araştırmada öğretmenlerin öğretmen liderliği algıları “ Öğretmen Liderliği Ölçeği” ile, öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranış düzeyleri ise“ Örgütsel Vatandaşlık Davranışı Ölçeği” kullanılarak belirlenmiştir. Verilerin analizinde aritmetik Ortalama, Standart sapma ve Regresyon analizi teknikleri kullanılmıştır. Araştırma bulguları Öğretmen Liderliği Algılarının, Örgütsel Vatandaşlık Davranışı alt boyutları ile ilişkili olduğunu göstermektedir. Regresyon analizi sonuçları ise öğretmen liderliği algıları alt boyutlarından mesleki gelişmenin, örgütsel vatandaşlık davranışları alt boyutlarından yardımseverlik ve sivil erdem alt boyutlarını diğer alt boyutlara göre daha fazla yordadığını göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Liderlik, Öğretmen, Öğretmen Liderliği, Örgütsel vatandaşlık

IMPACT OF TEACHERS’ PERCEPTION OF TEACHER LEADERSHIP UPON ORGANIZATIONAL CITIZENSHIP BEHAVIORS

Öz

This study examines impact of teachers’ perception of teacher leadership upon organizational citizenship behaviors. To determine this, 450 teachers from 12 primary schools in Sivas are applied the scale and of the ones who turned back, and data analysis is done from 320 teachers. In the study, teachers’ perception of teacher leadership is determined by “Teacher Leadership Scale” and level of teachers’ organizational citizenship behavior is determined by “Organizational Citizenship Behavior Scale”. In the analysis of data, arithmetic average, standard deviation and regression analysis techniques are used. Findings of the study shows that Perception of Teacher Leadership is linked with Organizational Citizenship Behavior and its sub dimensions. Regression analysis results show that perception of teacher leadership predicts career development, helpfulness and civil virtue more than other sub dimensions.

Anahtar Kelimeler

Leadership, Teacher, Teacher Leadership, Organizational Citizenship

Kaynakça

• Asgari, A. , Silong, A.D. , Ahmad, A. & Samah, B.A. (2008) The relationship between transformational leadership behaviors, organizational justice, leader-member exchange, perceived organizational support, trust in management and organizational citizenship behaviors. European Journal of Scientific Research, 23 (2) (2008) 227-242.
• Aslan, Ş. (2009) Karizmatik liderlik ve örgütsel vatandaşlık ilişkisi: “Kurumda çalışma yılı” ve “ücret değişkenlerinin rolü”. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 6 (1) 256-275.
• Aubrey, K., & Chelladurai, P. (2001). Perceived transformational leadership, organizational commitment, and citizenship behavior: A case study in intercollegiate athletics. Journal of Sport Management, 15, 135-159.
• Babcock-Robertson, M.E. & Strickland, O.J. (2010) The relationship between charismatic leadership, work engagement, and organizational citizenship behaviors. The Journal of Psychology, 144 (3), 313–326.
• Basım H. N. , Şeşen H. , Sözen C. ve Hazır K. (2009), Çalışanların Öğrenen Örgüt Algısının Örgütsel Vatandaşlık Davranışlarına Etkisi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 22, 55- 66.
• Baş G. Ve Şentürk C. (2011), İlköğretim Okulu Öğretmenlerinin Örgütsel Adalet, Örgütsel Vatandaşlık ve Örgütsel Güven Algıları, Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 17 (1) 29-62.
• Bateman, T. S., & Organ, D. W. (1983). Job satisfaction and the good soldier: The relationship between affect and employee “citizenship”. Academy of Management Journal, 26 (4), 587-595.
• Beycioğlu, K. ve Aslan, M. (2007). The need for organizational innovations in public elementary schools. International Journal of Educational Reform, 16, 27-37.
• Beycioğlu K. (2009) İlköğretim okullarında öğretmenlerin sergiledikleri liderlik rollerine ilişkin bir değerlendirme Yayımlanmamış doktora tezi. İnönü Üniversitesi, Malatya.
• Beycioğlu K. (2010 ), Improving schools through teacher leadership [Öğretmen liderliği ile okulları geliştirmek] by Alma Harris & Daniel Muijs, Berkshire, Open University Press, Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 16 (2), 301-303.
• Boerner, S. , Dütschke, E. & Wied, S. (2008) Charismatic leadership and organizational citizenship behaviour: examining the role of stressors and strain. Human Resource Development International, 11 (5), 507–521.
• Börü D. ve Güneşer B. (2006). Algılanan örgütsel destek ve lider üye etkileşiminin örgütsel vatandaşlık davranışı ile ilişkisi ve güvenin rolü, 7 (25), 43- 58.
• Can N.(2007), Öğretmen Liderliği Becerileri Ve Bu Becerilerin Gerçekleştirilme Düzeyi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 22, 263-288.
• Can N. (2009) Öğretmen Liderliği. Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
• Can N.(2009), Öğretmenlerin Sınıfta ve Okulda Liderlik Davranışları, Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8 (2) 385 -399 ISSN: 1303-0094.
• Can N.(2010), Öğretmen Liderliğinde Müdürlerin Etkisi, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 27, 57- 66.
• Chan, C.Y. & Yang, C.F. (2012) The impact of spiritual leadership on organizational citizenship behavior: A Multi-sample analysis. J Bus Ethics. 105, 107–114.
• Çalışkan, S.C. (2010) The interaction between paternalistic leadership style, organizationa. China-USA Business Review, 9 (10) 67-80.
• Çelik V. (2011) Eğitimsel Liderlik. Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
• Çetin Ş., Korkmaz M. ve Çakmakçı C.(2012). Dönüşümsel ve etkileşimsel liderlik ile lider-üye etkileşiminin öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışı üzerindeki etkisi, Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 18 (1), 7-36.
• DiPaola, M. F., & Hoy, W. K. (2005). Organizational citizenship of faculty and achievement of high school students. High School Journal, 88 (3), 35-45.
• Eliyana, A. (2010) Impacts of transactional and transformational leaderships upon organizational citizenship behavior. Journal of US-China Public Administration, 7 (6), 24-30.
• George, J. M. (1992). The role of personality in organizational life: Issues and evidence. Journal of Management, 18, 185-213.
• Güven, M.(2006).Örgütsel bağlılık ve örgütsel vatandaşlık davranışları arasındaki ilişki. Yayımlanmamış yüksek lisan tezi. Marmara üniversitesi. İstanbul.
• İnandı Y. ve Özkan M. (2006), Resmi İlköğretim Okulları ve Liselerde Görev Yapan Yönetici ve Öğretmenlerin Görüşlerine Göre Müdürler Ne Derece Öğretim Liderliği Davranışları Göstermektedir? , Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2 (2), 123-149.
• Jiao, C., Richards, D.A. & Zhang, K. (2011) Leadership and organizational Citizenship behavior: OCB-specific meanings as mediators. J Bus Psychol, 26, 11–25 DOI 10.1007/s10869-010-9168-3
• Memduhoğlu, H.B. ve Yılmaz K. ( 2010) Yönetimde yeni yaklaşımlar. Ankara: Pegem.
• Ngang T. K. , Abdulla Z. ve Mey S. C. (2010) ,Maldivler temel eğitim okullarında öğretmen liderliği ve okul etkililiği, Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 39, 255- 270.
• Oetoma, H.W. (2011) The Effect of Job Motivation, Work Environment and Leadership on Organizational Citizenship Behavior, Job Satisfaction and Public Service Quality in Magetan, East Java, Indonesia. World Academy of Science, Engineering and Technology, 75, 192-200.
• Oğuz E.(2011), Öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışları ile yöneticilerin liderlik stilleri arasındaki ilişki. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 17 (3), 377-403.
• Organ, D. W. (1988). Organizational citizenship behavior: the good soldier syndrome. Canada: Lexington Books.
• Omar, Z., Zainal, A., Omar, F. & Kharidun, F. (2009) The influence of leadership behavior on organizational citizenship behavior in self managed work teams in Malysia. Journal of Human Resource Management, 7 (1), 196-206. DOI: 10.4102/sajhrm.v7i1.209.
• Özdemir A. (2010), İlköğretim Okullarında Algılanan Yönetici Desteğinin ve Bireycilik-Ortaklaşa Davranışçılığın Örgütsel Vatandaşlık Davranışı ile İlişkisi, Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 16 (1), 93-112.
• Özdemir, Y.(2005). Kariyer devreleri ile örgütsel vatandaşlık arasındaki ilişki: Sakarya Üniversitesi İ.İ.B.F.örneği Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Sakarya Üniversitesi, Adapazarı.
• Podsakoff, P. M. , MacKenzie, S. B. & Bommer, W. H. (1996). Transformational leaders’ behaviors and substitutes for leadership as determinants of employee satisfaction, commitment, trust, and organizational citizenship behaviors. Journal of Management, 22, 259–298.
• Podsakoff, P. M. , MacKenzie, S. B. Moorman, R. H. & Fetter, R. (1990). Transformational leaders behavior and their effects on followers’ trust in leader, satisfaction, and organizational citizenship behaviors. Leadership Quarterly, 2, 107–142.
• Polat, S. (2007).Ortaöğretim öğretmenlerinin örgütsel adalet algıları, örgütsel güven düzeyleriyle örgütsel vatandaşlık davranışları arasındaki ilişki. Yayımlanmamış doktora tezi. Kocaeli Üniversitesi, İzmit.
• Samancı, S.(2006). Örgütsel iklim ve örgütsel vatandaşlık. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Afyon Kocatepe Üniversitesi, Afyonkarahisar.
• Savi, A. ve Maharani, V. (2012) The impacts of transformational leadership and organizational commitment on job performance with the among lecturers of faculty in the İslamic Maulana malik İbrahim Malagn University: The mediating effects of organizational citizenship behavior. International Journal of Academic Research, 4 (4) 102-106.
• Sezgin, F.(2005).Örgütsel vatandaşlık davranışları: kavramsal bir çözümleme ve okul açısından bazı çıkarımlar. Gazi Üniversitesi, Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 25 (1), 317-339.
• Şişman M. (2011) Öğretim Liderliği, Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
• Taştan M. ve Yılmaz K. (2008) Örgütsel Vatandaşlık ve Örgütsel Adalet Ölçeklerinin Türkçeye Uyarlanması, Eğitim ve Bilim, 33 (150), 87-96.
• Turnipseed, D.L. (2002). Exploring the link between organization citizenship behavior and personel ethics. Journal of Business Research, 55, 1-15.
• Wang,K.S., Law, K.S., Hackett, R.D., Duanxu, W. & Chen, Z.X. (2005) Leader member exchange as a mediator of the realitionship between transformational leadership and followers’ perfprmance and organizational citizenship behavior. Academy of Management Journal, 48 (3), 420–432.
• Yılmaz K. (2010), Kamu ortaöğretim okulu öğretmenlerinin Örgütsel vatandaşlık davranışları ile ilgili Görüşleri, On Dokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 29 (1), 1 – 16.
• Yılmaz, K., ve Taşdan, M. (2009). Organizational citizenship and organizational justice in Turkish primary schools. Journal of Educational Administration, 47 (1), 108-126.
• Yılmaz, K., ve Bökeoğlu, O. (2008). Organizational citizenship behaviors and organizational commitment in Turkish primary schools. World Applied Sciences Journal, 3 (5), 775-780.
• Yücel C. ve Kaynak (taşçı) S. ,(2008), Öğretmenlerin kişilik özellikleri ve örgütsel vatandaşlık davranışı, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 20, 685- 706.
• IMPACT OF TEACHERS’ PERCEPTİON OF TEACHER LEADERSHİP UPON
• ORGANİZATİONAL CİTİZENSHİP BEHAVİORS INTRODUCTİON
• The most accepted definition in literature is Organ’s (1988) one emphasizing voluntariness, not expecting, behaviors without any orders and these form the soul of organizational citizenship behaviors (George, 1992; Organ, 1988). Organizational citizenship behaviors contain not only the behaviors which are expected from the one himself, but also volunteer behaviors beyond roles (Basım, Şeşen, Sözen and Hızır, 2009).
• Organ (1988) collects organizational citizenship behaviors under five titles. Organizational citizenship dimensions are ranged; Grace, Cooperation, Consciousness, Kindness and Civil Virtue.
• It is thought that a consistent relationship between leadership and citizenship behaviors. Leader’s help to workers is seen as a citizenship behavior by himself and a leadership behavior from the point of worker (Güven, 2006).
• In this study, it is aimed to describe the relationship between teacher leadership behaviors and organizational citizenship behaviors. METHOD
• In this study which deals with the relationship between teacher leadership and organizational citizenship in primary schools, it is aimed to describe the relationship between two variables. As data collection tool, teacher leadership scale and organizational citizenship scale are used. Gained data is analyzed by such statistical techniques as simple and multi regression analysis. In relational scanning model in this study, teacher leadership organizational citizenship is determined as dependent variable.
• Participants Of The Research
• Participants of the research consist of 12 grade schools in year 2011-2012. Participating schools were chosen randomly. Scales was given to all 450 teachers who serve in 12 schools located in city centre of Sivas and 320 returned and convenient scales were evaluated.
• Data Collection Tools
• Scale of Teacher Leadership
• According to quantitative research methods ”Teacher Leadership Scale for Identification of Perception and Expectation” which was developed by Beycioğlu (2009) was used to determine perceptions and expectations of teachers and administrators concerning teacher leadership (Beycioğlu and Aslan, 2007).
• Teachers’ Scale for Perception of Organizational Citizenship Behaviour
• Teachers’ organizational citizenship behaviours was measured by “scale for organizational citizenship behaviour” which was prepared by Podsakoff ve MacKenzie (1989) based on five dimensions of Organ’s organizational citizenship behaviour (1988) and then was improved by Podsakoff, MacKenzie, Moorman and Fetter (1990) and Moorman (1991). Scale for organizational citizenship behaviour adapted to Turkish by Polat (2009). Data Analysis
• DISCUSSION AND CONCLUSION
• When findings concerning teacher leadership and organizational citizenship are investigated generally, one can say that scores of organizational citizenship behaviours are in high level.
• It is shown that occupational and institutional improvements which are sub-dimensions of teachers’ teacher leadership behaviours have an effect on helpfulness behaviour which is one of the sub-dimensions of organizational citizenship behaviours. In this case, helping beginner teachers is recommended to administrators by means of creating a positive organizational climate in the school.
• Significant relationship was determined between occupational and institutional improvement oriented behaviours which are sub-dimensions of teachers’ teacher leadership behaviours and prediction of civilian virtue behaviours which is one of the sub-dimensions of organizational citizenship. Therefore administration of school over teachers’ informal interactions can also be thought as helpful in terms of school improvement and quality of students.
• Leadership is accepted as a predecessor of organizational citizenship behaviour (Alizadeh, Darvishi, Nazari and Emami, 2012). Some research results are found concerning that different leadership approaches also predict organizational citizenship behaviour (Aslan, 2009; Chen and Yang, 2012; Asgari, Silong, Ahmad and Samah, 2008; Çalışkan, 2010).But there is no research in literature that studies the relationship between teacher leadership and organizational citizenship behaviour, moreover, it is possible to claim that this study contributes to the literature.