ZİHİNSEL ENGELLİ ERGENLERİN SOSYAL BECERİ DÜZEYLERİ VE DAVRANIŞ PROBLEMLERİ İLE EBEVEYNLERİNİN GENEL ÖZ YETERLİLİK ALGI DÜZEYLERİNİN KARŞILAŞTIRILARAK İNCELENMESİ

Yıl 2012, Sayı: 34, 69 - 78, 01.12.2012

Gülsüm Elif Çorbacı Serin Alev Girli

Öz

Bu araştırmanın amacı zihinsel engelli ergenlerin, sosyal beceri düzeyleri ve davranış problemleri ile ebeveynlerinin genel öz yeterlilik algı düzeylerini karşılaştırılarak incelemektir. Araştırma grubu, 161 öğrenci ve 59’u baba, 126’sı anne olmak üzere 185 ebeveynden oluşmaktadır. Araştırmada, öğrencilerin okul içi sosyal yeterlilik düzeyleri ve problem davranışlarını ölçmek için, Okul Sosyal Davranış Ölçekleri (OSDÖ) ile ebeveynlerin genel öz yeterlilik algılarını ölçmek için Genel Öz Yeterlilik Ölçeği kullanılmıştır. Araştırmaya katılan öğrenci ve ebeveynlerin demografik özelliklerini belirlemek amacıyla, ‘Öğrenci-Ebeveyn Bilgi Formu’ birinci araştırmacı tarafından hazırlanmıştır. Araştırma sonuçlarına göre, zihinsel engelli ergenlerin sosyal beceri düzeyleri ile ebeveynlerinin genel öz yeterlilikleri arasında pozitif yönlü; zihinsel engelli ergenlerin davranış problemleri ile ebeveynlerinin genel öz yeterlilikleri arasında ise negatif yönlü bir ilişki bulunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Sosyal beceri, problem davranış, zihinsel engelli ergen, öz yeterlilik algısı

SOCIAL SKILL AND BEHAVIOR PROBLEMS LEVELS IN ADOLESCENT WITH MENTAL DISABILITIES BY COMPARING PARENT’ GENERAL INVESTIGATION OF SELF-EFFICACY

Öz

The purpose of this study is comparing social skill and behavior problem levels in adolescents with mental disabilities with parents' general investigation of self-efficacy. 161 students participated in this survey. Also totally 185 parents were surveyed including 59 fathers and 126 mothers. In this survey, the School Social Behavior Scales have been used to measure the level of social competence at school and problematic behaviors of the students. Besides, “General Self-Efficacy Scale” has been used to measure general self-efficacy level of the parents. Furthermore, “Family –Student Information Questionnaire”, which was developed to reach demographic variables, by the first researcher. The results of this study showed, there is a positive correlation between the social skill levels in adolescents with mental disabilities with the general self-efficacy perceptions of the parents, and also negative correlation between the behavior problem levels in adolescents with mental disabilities with the general self-efficacy perceptions of the parents.

Anahtar Kelimeler

Social skills, behavior problems, adolescents with mental disabilities, general self-efficacy

Kaynakça

• Akfırat Önalan, F. (2004). Yaratıcı Dramanın İşitme Engelli Çocuklarda Sosyal Becerilerinin Gelişimine Etkisi. Yayınlanmış Doktora Tezi. Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Avcıoğlu, H. (2005). Etkinliklerle Sosyal Beceri Öğretimi. Ankara: Kök Yayınevi
• Bandura, A. (1994). Self-efficacy. in v. s. ramachaudran (Ed.). Encyclopedia of Human Behavior, 4, 71-81.
• Beck, A., Daley, D., Hasting, R. P., & Stevenson, S. (2004). Mothers’ expressed emotion towards children with and without intellectual disabilities. Journal of Intellectual Disability Research, 48, 628 -633.
• Beral, Y. (2010). Otistik Bozukluğu Olan Çocuğa Sahip Ebeveynlerin Öz Yeterlilik Algılarının Belirlenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Anadolu Üniversitesi/Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Blacher, J., & McIntyre, L. (2006). Syndrome specificity and behavioural disorders in young adults with intellectual disability: Cultural differences in family impact. Journal of Intellectual Disability Research, 50, 184–198.
• Bramlett, R. K., Smith, B. L., & Edmonds, J. (1994). A comparison of nonreferred learning disabled and mildly mentally retarded students utilizing the social skills rating system. National Association of School Psychologists Meeting, Seattle: WA.
• Brannon, G. O. (1999). Project Demonstrating Excellence A Social Action Project of: Counseling and Psychotherapy in Group Treatment With The Dually Diagnosed (Mental Retardation and Mental Illness-MR/MI). The Unpublished Phd Dissertation, The Union Institute Graduate School Cincinnati, Ohio.
• Coleman P. K., Karraker K. H. (1998). Self-efficacy and parenting quality: Findings and future applications. Developmental Review, ı8, 47-85.
• Coleman P. K., Karraker K. H. (2003).Maternal self efficacy beliefs, competence in parenting, and toddlers’ behavior and developmental status. Infant Mental Health Journal, 24, 126-48
• Çadır, D. (2008). Zihinsel Engelli Öğrenciler İçin Müzik Terapi Yöntemine Göre Hazırlanan Sosyal Beceri Öğretim Programının Etkililiğinin İncelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bolu.
• Eisenhower, A., & Blacher, J. (2006). Mothers of Young Adults With İntellectual Disability: Multiple Roles, Ethnicity and Well-Being. Journal of Intellectual Disability Research, 50, 905–916.
• Erbaş, D., Kırcaali-İftar, G., Tekin-İftar, E. (2007). İşlevsel Değerlendirme: Davranış Sorunlarıyla Başa Çıkma ve Uygun Davranışlar Kazandırma Süreci. Ankara: Kök Yayınevi
• Foxx, R. M., McMorrow, M. J., Bittle, R. G. & Ness, J. (1986). An analysis of social skills generalization in two natural settings. J Appl Behav. Anal, 19(3): 299–305.
• Freeman, C. R. (2006). Relative Contributions of Mastery, Maternal Affective States, and Childhood Difficulty to Maternal Self-Efficacy. Unpublished Doctoral Dissertation. University of Nevada, Reno
• Gallagher, S., Philips, A. C., Oliver, C. Carroll, D. (2008). Predictors of psychological morbidity in parents of children with intellectual disabilities. Journal of Pediatric Psychology. 33, 1129 – 1136
• Hastings, R. P., & Brown, T. (2002). Behavior problems of children with autism, parental self-efficacy, and mental health. American Journal on Mental Retardation, 107, 222– 232.
• Hocaoğlu, A. (2009). Zihinsel Engelli Ergenlerin Okul İçi Sosyal Yeterlilik Düzeyleri ve Problem Davranışları İle Anne-Babalarının Sosyal Beceri Düzeylerinin Karşılaştırılarak İncelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Karasar, N. (1999). Bilimsel Araştırma Yöntemi. Ankara: Nobel Yayınevi
• Kurbanoğlu, S. (2004). Öz yeterlilik inancı ve bilgi profesyonelleri için önemi. Bilgi Dünyası, 5(2), 137-152.
• Lloyd, T., Hastings, R. (2009). Parental locus of control and psychological well-being in mothers of children with intellectual disability. Journal of Intellectual & Developmental Disability. 34(2): 104–115
• McIntyre, L. L., Blacher, J., & Baker, B. L. (2006). The transition to school: Adaptation in young children with and without intellectual disability. Journal of Intellectual Disability Research. 50 (Pt 5) 3, 49-61.
• Murphy, G., Beadle, J., Wing, L. Gould, J. Shah, A. (2005). Chronicity of challenging behaviours in people with severe intellectual disabilities and/or autism: A total population sample. Journal of Autizm and developmental Disorders. 35, 4, 405-418.
• Olsson, M. B., & Hwang, C. P. (2002). Sense of coherence in parents of children with different developmental disabilities. Journal of Intellectual Disability Research, 46, 548–559.
• Olsson, M. B., Larsman, P., Hwang, P. (2008). Relationships among risk, sense of Coherence, and well-being in parents children with and without intellectual disabilities. Journal of Policy and Practice in Intellectual Disabilities. 5, 4 pp 227–236
• Paczkowski, E., Baker, B. L. (2007). Parenting children with and without developmental delay: The role of self-mastery. Journal of Intellectual Disability Researc. 51, 435 – 444
• Ricci, L. A., Hodapp, R. M. (2003). Fathers of children with down's syndrome versus other types of intellectual disability: Perceptions, stress and involvement. Journal of Intellectual Disability Research. 47, 273-284
• Siyez, D. M. (2006). 15-17 Yaş Arası Ergenlerde Görülen Problem Davranışların Koruyucu ve Risk Faktörleri Açısından İncelenmesi. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Dokuz Eylül Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Sucuoğlu, B., Çiftçi, İ. (2001) Yapamıyor mu? Yapıyor mu? Zihinsel Engelli Çocuklar İçin Sosyal Beceri Öğretimi. Ankara: Ankara Üniversitesi.
• Sucuoğlu, B., Özokçu, O. (2005). Kaynaştırma öğrencilerinin sosyal becerilerinin değerlendirilmesi. Ankara Üniversitesi Özel Eğitim Dergisi, 2005, 6, (1), 41-57.
• Tüy, S. (1999). 3-6 Yaş Arası İşitme Engelli ve İşiten Çocukların Sosyal Beceri ve Problem Davranışları Yönünden Karşılaştırılmaları. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Yavuzer, H. (2002). Okul Çağı Çocuğu. İstanbul: Remzi Yayınları
• Yıldırım, F., İlhan İ. Ö. (2010). Genel öz yeterlilik ölçeği türkçe formunun geçerlilik ve güvenilirlik çalışması. Türk Psikiyatri Dergisi, 21 (4), 301-8.
• Yıldırım, M. (2006). Sosyal Beceri Eğitiminin Lise 2. Sınıf Öğrencilerinin Utangaçlık Düzeylerine Etkisi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Yukay, M. (2003) İlköğretim Üçüncü Sınıf Öğrencilerine Yönelik Sosyal Beceri Programının Değerlendirilmesi. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.