Temel Eğitim Türkçe Ders Kitaplarındaki Metin-Görsel İlişkisinin Görsel Tasarım Unsurları Bağlamında İncelenmesi

Yıl 2021, Sayı: 52, 744 - 763, 31.12.2021

Elif İlhan , İlyas Yazar

https://doi.org/10.53444/deubefd.1012327

Cited By: 4

Öz

Ders kitapları, öğrenme-öğretme sürecinde kullanılan temel kaynaklar arasında yer almaktadır. Kitapların öğrenci düzeyine uygun olarak hazırlanması ve öğrenme yaşantılarını desteklemesi oldukça önemlidir. Söz konusu kitaplar, “içerik, dil-anlatım ve görsel tasarım” nitelikleri dikkate alınarak hazırlanmalıdır. Bu araştırmada, 2020-2021 eğitim-öğretim döneminde kullanılan Millî Eğitim Bakanlığı ve SDR İpekyolu Yayınları Türkçe ders kitaplarında bulunan metinlerin, metin-görsel ilişkisi üzerinde durularak metinlerde kullanılan görseller, görsel tasarım unsurlarına göre değerlendirilmiştir. Araştırmada nitel araştırma yöntemlerinden doküman incelemesi yöntemi kullanılmıştır. Çalışmada kaynak olarak Özdemir’in (2019) sunduğu görsel tasarım özellikleri değerlendirme ölçütleri temel alınarak betimsel analiz ile veriler analiz edilmiştir. Araştırmada, ders kitaplarının ikisinde de incelenen metinlerin görsellerinin, görsel tasarım unsurlarına göre uygun ve kısmen uygun olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Metinlerin görsellerinin çoğunlukla öğrencilerin estetik duyarlılığını ortaya çıkaracak ya da geliştirecek düzeyde olmadığı gözlenmiştir. Ayrıca her iki ders kitabında da metinlerde çeşitli görsellerin kullanılmadığı genellikle tek görsel türe yer verildiği görülmüştür. Araştırma sonucunda elde edilen bulgular, araştırmanın amaçları ve alan yazın çerçevesinde tartışılmış, öneriler sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Türkçe öğretimi, Türkçe ders kitapları, metin, görsel tasarım

Investigation Of The Text-Visual Relationship Used In Basic Education Turkish Lesson Books In Terms Of Visual Design Elements

Öz

Textbooks are among the basic resources used in the learning-teaching process. It is very important that the books are prepared in accordance with the level of the students and that they support their learning experiences. The books in question should be prepared by taking into account the "content, language-expression and visual design" qualities. In this research, the texts in the Turkish textbooks of the Ministry of National Education and SDR İpekyolu Publications used in the 2020-2021 academic year were evaluated according to the visual design elements, with an emphasis on the text-visual relationship. Document analysis technique, one of the qualitative research methods, was used in the research. The study was based on Özdemir's (2019) visual design features evaluation criteria. It was analyzed by descriptive analysis. In the research, it was concluded that the visuals of the texts in both textbooks were appropriate and partially appropriate according to the visual design elements. It has been observed that texts visuals are mostly not at a level to reveal or develop students' aesthetic sensitivity. In addition, it has been observed that various visuals are not used in the texts in both textbooks, and only one visual type is generally included. The findings obtained as a result of the research were discussed within the framework of the research objectives and the literature, and suggestions were presented.

Anahtar Kelimeler

Turkish teaching, Turkish textbooks, text, visual design

Kaynakça

• Alpan Bangir, Gülgün. (2008). Görsel okuryazarlık ve öğretim teknolojisi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(2), 74-102.
• Çeçen, Mehmet Akif ve Çiftçi, Ömer. (2007). İlköğretim 6. sınıf Türkçe ders kitaplarında yer alan metinlerin tür ve tema açısından incelenmesi. Milli Eğitim Dergisi, 173, 39-49.
• Demir, Duygu. (2008). İlköğretim 1. 2. ve 3. sınıf Türkçe ders kitaplarının görsel tasarım ilkelerine uygunluğu açısından incelemesi (Yüksek lisans tezi). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi.
• Demirel, Şener, Kökçü, Yelda ve Akbaba, Rabia Sena. (2018). 5. sınıf Türkçe ders kitabının resim-metin ilişkisi açısından incelenmesi. Adıyaman University Journal of Educational Sciences, 8(2), 224-243.
• Gezer, Ülkü. (2019). Çağdaş sanat ve tasarım eğitiminde görsel tasarım ögeleri ve ilkeleri. Ulakbilge Sosyal Bilimler Dergisi, 7(40), 595-614.
• Güneş, Firdevs. (2013). Görsel okuma eğitimi. Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(1), 1-17.
• Keser, Hafize. (2004). İlköğretim 4. sınıf bilgisayar ders kitaplarının görsel tasarım ilkelerine göre değerlendirilmesi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 2(3), 261-280.
• Kırmızı, Fatma Susar ve Kasap, Demet (2017). Yaratıcı okuma ve yaratıcı yazma çalışmalarının yaratıcı yazma başarısına etkisi. Sınırsız Eğitim ve Araştırma Dergisi, 2(1), 48-62.
• Kolaç, Emine. (2003). İlköğretim 4. sınıf Türkçe ders kitaplarının öğretmen görüşlerine dayalı değerlendirilmesi. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(1), 105-137.
• Millî Eğitim Bakanlığı (MEB). (2019). Türkçe dersi öğretim programı (İlkokul ve Ortaokul 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. sınıflar). Ankara: Devlet Kitapları Müdürlüğü. Millî Eğitim Bakanlığı.
• (MEB). (2018). Taslak ders kitabı ve eğitim araçları ile bunlara ait e-içeriklerin incelenmesinde değerlendirmeye esas olacak kriterler ve açıklamaları. 1-40. https://ttkb.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2019_08/26172658_Kitap_Ynceleme_deg_kriter.pdf [27.06.2021].
• Millî Eğitim Bakanlığı (MEB). (2008). İlköğretim okulu ders kitaplarının değerlendirilmesi. Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı.
• Millî Eğitim Bakanlığı (MEB). (2006). Ders kitapları yönetmeliği. Ankara.
• Özdemir, Serpil. (2019). Kuramdan uygulamaya Türkçe ders kitabı incelemeleri (2. baskı). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Özsoy, Vedat ve Ayaydın, Abdullah. (2016). Görsel tasarım öge ve ilkeleri. Ankara: Pegem Akademi.
• Şahin, Ayfer. (2008). İlköğretim birinci sınıf Türkçe ders kitabı, öğrenci çalışma kitabı ve öğretmen kılavuz kitabının öğretmen görüşlerine dayalı olarak değerlendirilmesi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 9(3), 133-146.
• Şahin, Mehmet. (2014). Sosyal Bilgiler ders kitaplarının görsel tasarım ilkeleri açısından değerlendirilmesi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 23(1), 31-46.
• Türkben, Tuncay. (2019). Türkçe ders kitaplarındaki metin resimlerinin incelenmesi. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 20(2), 650-672.
• Türk Dil Kurumu (2021). Türk dil kurumu sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. https://www.tdk.gov.tr/icerik/diger-icerikler/tumsozlukler/ [27.06.2021].
• Uzun, Handan. (2020). 1. ve 4. sınıf öğrencilerinin görsel tasarım öge ve ilkelerini bilme düzeyleri (Yüksek lisans tezi). Samsun: Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi, Resim-İş Öğretmenliği.
• Uzuner, Serap, Aktaş, Elif ve Albayrak, Leyla. (2010). Türkçe 6, 7 ve 8. sınıf ders kitaplarının görseller (illüstrasyonlar) açısından değerlendirilmesi. Türklük Bilimi Araştırmaları, 27, 721-733.
• Wigan, Mark. (2012). Görsel illüstrasyon sözlüğü. İstanbul: Literatür Yayıncılık.
• Yıldırım, Ali ve Şimşek, Hasan. (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (11. baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yurtalan, Berat. (2019). Yenilenen öğretim programları için tasarlanan Türkçe 5 ders kitabının görsel tasarım ilkeleri açısından değerlendirilmesi (Yüksek lisans tezi). Bolu: Abant İzzet Baysal Üniversitesi.