Okullardaki Dağıtımcı Liderlik ile Sinerjik İklim Arasındaki İlişki

Yıl 2022, Sayı: 54, 753 - 773, 28.12.2022

Halil İbrahim Sevim Ahmet Kaya

https://doi.org/10.53444/deubefd.1010921

Öz

Bu araştırma okullarda dağıtımcı liderlik ile sinerjik iklim arasındaki ilişkiyi belirlemek amacıyla gerçekleştirilmiştir. Araştırma ilişkisel tarama modelinde desenlenmiştir. Araştırmanın evrenini; 2020-2021 eğitim-öğretim yılında Adıyaman ili merkez ilçesinde bulunan devlete ait ilkokul, ortaokul ve liselerde görev yapan 4.445 öğretmen oluşturmaktadır. Örneklem ise seçkisiz örnekleme yöntemlerinden tabakalı örnekleme yöntemi kullanılarak oluşturulmuş olan 677 öğretmenden oluşmaktadır. Araştırma verilerinin toplanması amacıyla “Dağıtılmış Liderlik Ölçeği”, “Sinerjik İklim Ölçeği” ve araştırmacı tarafından geliştirilen “Kişisel Bilgi Formu” kullanılmıştır. Araştırmada istatiksel işlemler SPSS 15.0 programı kullanılarak yapılmıştır.
Araştırmada iki grubun olduğu durumlarda Mann Whitney U testi; ikiden fazla grubun olduğu durumlarda ise Kruskall Wallis H testi kullanılmıştır. Kruskal-Wallis H testinde çıkan anlamlı farklılığın hangi ikili gruplar arasında olduğunu tespit edebilmek için Mann Whitney U testi kullanılmıştır. İlişkileri belirlemek için “Spearman Brown Sıra Farkları Korelasyon Katsayısı” uygulanmıştır. Okul yöneticilerinin dağıtımcı liderlik özellikleri göstermelerinin okullardaki sinerjik iklimi yordayıp yordamadığını belirlemek amacıyla “Çoklu Regresyon Analizi” uygulanmıştır.
Araştırma sonucuna göre; okul yöneticilerinin dağıtımcı liderlik özellikleri gösterme düzeyleri ile okullardaki sinerjik iklim düzeylerine ilişkin öğretmen algıları “yüksek” düzeydedir. Okul yöneticilerinin dağıtımcı liderlik özellikleri göstermeleri hakkındaki öğretmen algıları okuldaki öğretmen sayısı değişkenine göre anlamlı farklılık gösterirken; cinsiyet, yaş, branş ve okul türü değişkenlerine göre anlamlı farklılık göstermemektedir. Öğretmenlerin okullardaki sinerjik iklim algıları yaş, branş, okul türü ve okuldaki öğretmen sayısı değişkenlerine göre anlamlı farklılık gösterirken; cinsiyet değişkenine göre anlamlı farklılık göstermemektedir. Araştırmada okullardaki sinerjik iklim ile dağıtımcı liderliğin alt boyutları arasında “pozitif yönde orta düzeyde” anlamlı bir ilişki olduğu ortaya çıkmıştır. Okul yöneticilerinin dağıtımcı liderlik özellikleri göstermeleri, okulun sinerjik iklimindeki toplam varyansın ise yaklaşık %52’sini açıklamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Liderlik, Dağıtımcı Liderlik, Sinerji, Sinerjik İklim

Kaynakça

• Adıyaman MEM. (2020). Adıyaman il milli eğitim müdürlüğü, https://adiyaman.meb.gov.tr/ (20.06.2020).
• Ağıroğlu Bakır, A. (2013). “Öğretmenlerin paylaşılan liderlik ve örgütsel bağlılık algıları arasındaki ilişkinin analizi”, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İnönü Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Malatya.
• Aktan C. C. (1999). 2000'li yıllarda yeni yönetim teknikleri: sinerjik yönetim. İstanbul: TÜGİAD Yayınları.
• Akyürek, M. İ. (2016). “İlkokul müdürlerinin dağıtılmış liderlik özellikleri ile öğretmenlerin iş doyumu algıları arasındaki ilişki düzeyleri”, Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Arabacı, İ. B., Karabatak, S., ve Polat, H. (2016). “Ortaöğretim okulu yöneticilerinin dağıtımcı liderlik rollerine ilişkin öğretmen algıları”, Kastamonu Eğitim Dergisi, 24 (3), 1015-1032.
• Ataş Akdemir, Ö. ve Ayık, A. (2017). Okul müdürlerinin dağıtık liderlik davranışlarının öğretmenlerin örgütsel bağlılıklarına etkisi, Universal Journal of Educational Research, 5 (12b), 18-26.
• Bakan, İ. ve Doğan, İ.F. (2013). Liderlik: güncel konular ve yaklaşımlar. Ankara: Gazi Kitabevi.
• Balcı, A. (2013). Etkili okul, okul geliştirme: kuram, uygulama ve araştırma (6. Baskı). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Baloğlu, N. (2016). “Okul müdürlerinin dağıtımcı liderlik davranışları ile kişilik özellikleri arasındaki ilişkiler”, Kastamonu Eğitim Dergisi, 24 (4), 1858-1866.
• Baltaş, A. (2001). Ekip çalışması ve liderlik. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Bozkurt, Ö. ve Güral, M. (2014). “Modern liderlik tarzlarının yenilik stratejilerine etkisini belirlemeye yönelik bir çalışma”, Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 13(4), 1-14.
• Browne, M. W. and Cudeck, R. (1992). “Alternative ways of assessing model fit”, Sociological Methods and Research, 21 (2), 230-258.
• Bursalıoğlu, Z. (2015). Okul yönetiminde yeni yapı ve davranış. Ankara: Pegem Akademi Yayınları
• Büyüköztürk, Ş. (2014). (Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı (20. Baskı). Ankara: Pegem Yayınları.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2013). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2018). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
• Can, A. (2017). Spss ile bilimsel araştırma sürecinde nicel veri analizi, Ankara: Pegem Yayınları.
• Cemaloğlu, N. (2017). “Okul liderliği paylaştıran lider: Dağıtımcı lider”, http://www.kamudanhaber.net/okulda-liderligi-paylastiran-lider-dagitimci-lider (11.07.2020).
• Cengiz, H. (2007). “Hipotez testlerinde anlam düzeyinin belirlenmesinde alternatif yaklaşım: beta olasılığının rolü”, Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 22 (1), 239 - 249. https://dergipark.org.tr/tr/pub/muiibd/issue/490/4296 (01.12.2020).
• Chen, J. (2012). Synergy innovation. China: Zhejiang University Press.
• Covey, S. R. (1999). Etkili insanların 7 alışkanlığı (Çev. O. Deniztekin ve F. N. Deniztekin). İstanbul: Varlık Yayınları.
• Cüceloğlu, D. (1997). İyi düşün doğru karar ver. İstanbul: Sistem Yayınları.
• Çalık, T. ve Kurt, T. (2010). “Okul iklimi ölçeğinin geliştirilmesi”, Eğitim ve Bilim Dergisi, 35 (157), 167-180.
• Çelik, S. (2016). “Resmi liselerde dağıtılmış liderlik ve öğretmen özerkliği ilişkisinin öğretmen görüşlerine göre incelenmesi”, Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Dağlı, A. (2017). Teoriden uygulamaya örgütsel iklim (2. Baskı). Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
• Dökmen, Ü. (2004). Küçük şeyler. İstanbul: Sistem Yayınları.
• Eggen, D. D. (2010). “Principals’ perceptions of distributed leadership in an elementary school setting (doctoral dissertation)”, https://digscholarship.unco.edu/dissertations/ (22.08.2020).
• Güney, S. (2000). Yönetim ve organizasyon el kitabı. Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Hair, J., Black, W., Babin, B., Anderson, R. & Tatham, R. (2006). Multivariate Data Analysis, Uppersaddle River, N.J. Pearson Education, Inc.
• Harris, A. (2005). “Leading or misleading? Distributed leadership and school improvement”, Journal of Curriculum Studies, 37(3), 255-265. http://dx.doi.org/10.1080/00220270500038602 (17.06.2020).
• Hooper D., Coughlan J. & Mullen Mr. (2008). “Structuralequation modelling: guidelines for determiningmodel fit”, Electronic Journal Of Business Research Methods, 6 (1), 53-60.
• John, C. & Taylor J. (1999). “Leadership style, school climate and the institutional commitment of teachers”, International Forum, 2 (1), April, 25-56.
• Kara, M. A. (2007). İşletme becerileri grup çalışması. Trabzon: Dilara Yayınları.
• Karasar, N. (1994). Bilimsel araştırma yöntemi: kavramlar, ilkeler, teknikler, Ankara: 3a Araştırma Eğitim Danışmanlık Ltd (6. Basım).
• Kaya, A. (2014). “Development of synergistic climate scale: the reliability and validity of Turkish and Slovakian forms”, Academic Journals, 9 (20), 938-53.
• Klıne, R. B. (2015). Principles and practice of structural equation modeling. New York: The Guilford Press.
• Korkmaz, E. ve Gündüz, H. B. (2011). “İlköğretim okulu yöneticilerinin dağıtımcı liderlik davranışlarını gösterme düzeyleri”, Kalem Eğitim ve İnsan Bilimleri Dergisi, 1 (1), 123-153.
• Kulu, M. (2020). “Okul yöneticilerinin dağıtımcı liderlik davranışları ile öğretmenlerin mesleki topluluk düzeyleri arasındaki ilişki”, Yüksek Lisans Tezi, Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Karaman.
• Memduhoğlu, H. B. ve Yılmaz, K. (Ed.). (2017). Yönetimde yeni yaklaşımlar (3. Baskı), Ankara: Pegem Yayınları. Mermer, M. (2019). “Mesleki ve teknik anadolu liselerinde görev yapan öğretmenlerin okul yöneticilerinde dağıtımcı liderlik davranışlarına ilişkin görüşleri (Ankara ili örneği)”, Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Özdemir, M. ve Demircioğlu, E. (2015). “Dağıtımcı liderliğe ilişkin öğretmen görüşlerinin bazı değişkenlere göre incelenmesi”, 8. Ulusal Eğitim Yönetimi Kongresi, Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Özel, M. (2016). Stratejik liderlik. İstanbul: Küre Yayınları.
• Özkan, M. ve Çakır, Ç. (2017). “Dağıtılmış liderlik ölçeği’nin geliştirilmesi. International Journal Of Eurasia Social Sciences, 8 (30), 1629-1660.
• Schermelleh-Engel, K., Moosbrugger, H. and Müller, H. (2003). “Evaluating the fit of structural equation models: tests of significance and descriptive goodness-of-fit”, Measures Of Psychological Research Online, 8 (2), 23 - 74.
• Smith, M. L. (2007). “A study of teacher engagement in four dimension of distributed leadership in one school district in georgia”, Doctoral Dissertation, https://digitalcommons.georgiasouthern.edu/cgi (22.06.2020).
• Şeker, H. ve Gençdoğan, B. (2006). Eğitimde ve psikolojide ölçme aracı geliştirme, Ankara: Nobel Yayınevi.
• Şimşek, M. Ş. (1995). Yönetim ve organizasyon, Konya: Damla Yayınları.
• Toktamışoğlu, M. (2001). Kot pantolonlu yönetici. Ankara: Mediacat Yayınları.
• Uçar, R. ve Dağlı, A. (2017). “İlkokul müdürlerinin dağıtımcı liderlik davranışları ile öğretmenlerin motivasyon ve yaratıcılık düzeyleri arasındaki ilişki”, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 16 (60), 198-216.
• Ulusoy, T. (2014). “Okullarda sergilenen dağıtımcı liderlik davranışları ile öğretmenlerin iş doyumu ve örgütsel adanmışlıkları arasındaki ilişkiler”, Yüksek Lisans Tezi, Gaziosmanpaşa Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Tokat.
• Uslu, B. ve Beycioğlu, K. (2013). “İlköğretim okulu öğretmenlerinin örgütsel bağlılıkları ile müdürlerin paylaşılan liderlik rolleri arasındaki ilişki”, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 32 (2), 323-345.
• Yanık, A. ve Açar, V. (2020). “Sağlık çalışanlarında psikolojik güçlendirme algısının sinerjik iklim algısına etkisi”, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 31 (Mayıs), 61-75.
• Yenilmez, K. (2008). Open primary education school students’ opinions about mathematics television programmes. Turkish Online Journal of Distance Education – Tojde, 9 (4), 176- 189.
• Yılmaz, A. İ. (2013). “İlköğretim okulu öğretmenlerinin paylaşılan liderlik davranışları”, Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Yüksel, S. (2004). “Eğitim fakültesi öğrencilerinin öğretme-öğrenme süreçlerine yönelik direnç davranışları”, Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 2 (3), 341-354.