Türkiye’de Özel Eğitim Öğretmenlerinin Cinsel Eğitime Yönelik Hizmet İçi Eğitimleri İçin Bir İhtiyaç Analizi

Yıl 2023, Sayı: 55, 21 - 45, 31.03.2023

Tuğçe Bayyiğit , Gökhan Ilgaz

Öz

Bu araştırma özel eğitim öğretmenlerinin cinsel eğitime yönelik hizmet içi eğitim ihtiyaçlarını tespit etmek amacıyla gerçekleştirilmiştir. Araştırmada katılımcıların fikir birlikteliğine ulaşmayı amaçlayan ve hem nitel hem de nicel yöntemleri içinde barındıran delphi tekniğine başvurulmuştur. Çalışma grubu 22 kadın, 9 erkek olmak üzere 31 gönüllü özel eğitim öğretmeninden oluşmaktadır. Veriler süreç içerisinde oluşturulan delphi anketleri ile toplanmış, delphide son kanıya ulaşmak için sabitlik ve fikir birlikteliğine yönelik iki ayrı analiz yapılmıştır. Verilerin analizinde medyan, mod, standart sapma, varyans, aralık, en düşük ve en yüksek değerler, çeyrekler arası genişlik ve puan aralıklarının yüzde değerleri hesaplanmış; normallik varsayımları Shapiro Wilk Testi ile kontrol edilmiş ve sonucunda Wilcoxon İşaretli Sıralar Testi kullanılmıştır. Araştırma sonucunda özel eğitim öğretmenlerinin cinsel eğitime yönelik hizmet içi eğitim ihtiyaçlarının en fazla korunma becerileri alanına dönük olduğu ardından öz bakım becerileri, aile katılımı, akran ilişkileri, algı eğitimi (duyuşsal alan), davranış kontrolü, doğru karşı cins ilişkisi, dürtü kontrolü ve problem davranış sağaltımı alanlarında olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Cinsellik, özel eğitim, cinsel eğitim, tutum, hizmet içi eğitim, ihtiyaç analizi

A Needs Analysis for Special Education Teachers' In-Service Training Related to Sexual Education in Turkey

Öz

This study was carried out to determine the in-service training needs of special education teachers regarding sexual education. In the research, the Delphi technique, which aims for participants to reach a consensus and includes both qualitative and quantitative methods, was utilised. The study group consisted of 31 volunteer special education teachers, of whom 22 were women and 9 were men. The data were collected with the Delphi questionnaires created during the process, and in order to reach the final conclusion in Delphi, two separate analyses were made for stability and consensus. In the analysis of the data, the median, mode, standard deviation, variance, range, lowest and highest values, interquartile range and score range percentage values were calculated; normality assumptions were checked with the Shapiro-Wilk test and as a result, the Wilcoxon signed-ranks test was used. As a result of the study, it was concluded that special education teachers’ in-service training needs regarding sexual education were mostly in the area of protection skills, followed by the areas of self-care skills, family participation, peer relationships, perception training (affective domain), behaviour control, correct opposite-sex relationships, impulse control and treatment of problem behaviour.

Anahtar Kelimeler

Sexuality, special education, sexual education, attitude, in-service training, training needs analysis

Kaynakça

• Referans1 Akça, M. Ş., Şahin, M., & Arslan, D. (2017). Öğrencilerin Cinsel Eğitimine İlişkin Öğretmen Algısı. Yükseköğretim ve Bilim Dergisi, 7(3), 515–522. https://doi.org/10.5961/jhes.2017.228
• Referans2 Akmanoğlu, N., & Tekin-Ersan, D. (2012). Otizme Sahip Bireyler ve Aileler için Rehber Ergenlik Kabus Olmasın. Ankara: Eğiten Kitap.
• Referans3 Avcıoğlu, H. (2012). Zihinsel Yetersizliği Olan Çocuklara Sosyal Beceri Kazandırmada İşbirliğine Dayalı Öğrenme ve Drama Yöntemlerinin Etkililiği. Eğitim ve Bilim, 37(163), 110–125.
• Referans4 Baybek H., Tumer, A., & Kayar, A. (2007). Muğla Üniversitesi Öğrencilerinin Cinsel Sağlık/Üreme Sağlığı Hizmetleri ile ilgili Görüşlerinin İncelenmesi. Ege Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi, 23(2), 23–30. Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/egehemsire/issue/49599/635622
• Referans5 Baykoç-Dönmez, N. (2007). Özel Gereksinimli Çocuklar ve Birlikte Eğitim. Çoluk Çocuk Dergisi, 73(Ekim), 12–13.
• Referans6 Ceylan, Ş., & Çetin, A. (2015). Okul Öncesi Eğitim Kurumlarına Devam Eden Çocukların Cinsel Eğitimine İlişkin Ebeveyn Görüşlerinin İncelenmesi. H.Ü. Sağık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 2(3), 41–59.
• Referans7 Demirel, Ö. (1992). Türkiye’ de Program Geliştirme Uygulamaları. H.Ü. Eğitim Fakültesi Dergisi, 7, 27–43.
• Referans8 Erbaş, D. (2002). Problem Davranışların Azaltılmasında Olumlu Davranışsal Destek Planı Hazırlama. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 3(02), 41–50. https://doi.org/https://doi.org/10.1501/Ozlegt_0000000065
• Referans9 Eripek, S. (2002). Özel Eğitim. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Referans10 Erol, D. (2007). Okul öncesi Eğitim Kurumlarında Görev Yapan Öğretmenlerin, Çocuklardaki Fiziksel İstismar Belirtilerine İlişkin Farkındalıkları (Eskişehir İl Örneği). Anadolu Üniversitesi.
• Referans11 Esen, E., & Siyez, D. M. (2017). Cinsel Sağlık Eğitimi Programının 9.Sınıf Öğrencilerinin Cinsel Sağlık Bilgi Düzeyleri ve Tutumlarına Etkisi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 32(3), 560–580. https://doi.org/10.16986/HUJE.2017026755
• Referans12 Göktaş, İ. (2015). Aile Katılımı ve Sosyal Beceri Eğitimi Programlarının Tek Başına ve Birlikte 4-5 Yaş Çocuklarının Sosyal Becerileri ve Anne-Çocuk İlişkileri Üzerindeki Etkisinin İncelenmesi. Pamukkale Üniversitesi.
• Referans13 Gönener, H. D. (2010). Ondokuz Mayıs Üniversitesi Zihin Engelli Çocuklarda İhmal- İstismar ve Hemşirelik Yaklaşımı. Deneysel ve Klinik Tıp Dergisi, 27, 137–143.
• Referans14 Gracht, H. A. von der. (2012). Consensus Measurement in Delphi Studies: Review and Implications for future Quality Assurance. Technological Forecasting and Social Change, 79(8), 1525–1536. https://doi.org/https://doi.org/10.1016/j.techfore.2012.04.013
• Referans15 İnci, Y. (2010). Çocukların Cinsel Suistimali ve İstismarının Sosyo-Kültürel ve Ekonomik Boyutları. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Referans16 Kadıoğlu-Polat, D., & Üstün-Budak, A. M. (2016). Erken Çocuklukta Cinsel Eğitim ve Toplumsal Cinsiyet. In S. Yağan-Güder (Ed.), Cinsel Eğitimin Tanımı-Önemi Türkiye’de ve Dünya’da Cinsel Eğitim Uygulamaları (pp. 1–16). Ankara: Eğiten Kitap.
• Referans17 Karacaoğlu, Ö. C. (2009). İhtiyaç Analizi ve Delphi Tekniği; Öğretmenlerin Eğitim İhtiyacını Belirleme Örneği. I. Uluslararası Eğitim Araştırmaları Kongresi. Çanakkale.
• Referans18 Karasu, N., Aykut, Ç., & Yılmaz, B. (2014). Zihin Engellilerin Eğitimi Anabilim Dalı Öğretmen Yetiştirme Programı Üzerine Öğretmen Görüşlerinin İncelenmesi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 29(4), 129–142.
• Referans19 Kardeş, S., & Güney-Karaman, N. (2018). Okul Öncesi Eğitim Öğretmenlerinin Çocuğun Cinsel Eğitime İlişkin Görüşleri. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(3), 1554–1570. https://doi.org/https://doi.org/10.17240/aibuefd.2018.18.39790-471147
• Referans20 Konuk-Er, R., Girgin-Büyükbayraktar, Ç., & Kesici, Ş. (2016). Özel Eğitim İhtiyacı Olan Öğrencilere Yönelik Cinsel Eğitim Programının Geliştirilmesi. Turkish Journal of Education, 5(4), 224–234. https://doi.org/10.19128/turje.267920
• Referans21 Korkmaz, H. E., & Erden, M. (2013). Demokratik Bir Eğitim Programının Özellikleri. Education Sciences, 8(2), 209–224.
• Referans22 Kuloğlu-Aksaz, N., & Fırat, A. (1992). Ergenlik Çağındaki Özürlü Bireylere Menstürasyon Döneminde Gerekli Olan Temizlik Alışkanlıklarının Kazandırılması. Özel Eğitim Dergisi, 1(2), 37–41.
• Referans23 Öncü, E., Aktaş, G., Köksoy-Vayısoğlu, S., & Karakuş, E. (2019). Zihin Engelli Ergenlerin Cinsel Gelişim Özellikleri ve Ailelerin Yaşadığı Güçlükler: Tanımlayıcı Çalışma. Mersin Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 12(3), 413–425. https://doi.org/https://doi.org/10.26559/mersinsbd.553739
• Referans24 Özdemir, S. M. (2009). Eğitimde Program Değerlendirme ve Türkiye’de Eğitim Programlarını Değerlendirme Çalışmalarının İncelenmesi. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(2), 126–149.
• Referans25 Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği. (2020). Birinci Kısım Genel Hükümler, Birinci Bölüm, Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar.
• Referans26 Özkan, H., Üst, Z. D., & Ejder-Apay, S. (2020). Cinsellikle İlgili Eğitim Alan Ve Almayan Öğrencilerin Cinsel Sağlık Bilgi Düzeylerinin Karşılaştırılması. Ebelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi, 3(1), 11–21.
• Referans27 Rockwell, K., Furgason, J., & Marx, D. B. (2000). Research and Evaluation Needs for Distance Education: A Delphi Study. Online Journal of Distance Learning Administration, 3(3). Retrieved from https://www.learntechlib.org/p/90067/
• Referans28 Şahin, A. E. (2001). Eğitim Araştırmalarında Delphi Tekniği ve Kullanımı. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 20, 215–220.
• Referans29 Şahin, A. E. (2010). Professional Status of Elementary Teaching in Turkey: a Delphi Study. Teachers and Teaching, 16(4), 437–459. https://doi.org/10.1080/13540601003754822
• Referans30 Şahin, H. (2006). Eğitim Programı Geliştirme Sürecinde Önemli Bir Aşama: İhtiyaç Belirleme. Tıp Eğitimi Dünyası, 22, 1–9.
• Referans31 Sarıbaş, S., & Babadağ, G. (2015). Temel Eğitimin Temel Sorunları. Anadolu Eğitim Liderliği ve Öğretim Dergisi, 3(1), 18–34.
• Referans32 Sevil, Ü., Ünsal-Atan, Ş., Taşçı-Duran, E., & Bolsoy, N. (2012). Üniversite Öğrencilerinin Cinsellik Ve Aile Planlaması Yöntemleri Konusundaki Bilgi, Görüş Ve Uygulamaları. Ege Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi, 28(1), 13–25.
• Referans33 Toydemir, A., & Efilti, E. (2019). Özel Eğitim Kurumlarında Çalışan Öğretmenlerin Çocuk İhmal ve İstismarına İlişkin Bilgi ve Farkındalık Düzeylerinin İncelenmesi. OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 10(17), 490–519. https://doi.org/10.26466/opus.518214
• Referans34 Tutar-Güven, Ş., & İşler, A. (2015). Zihinsel Yetersizliği Olan Çocuklarda Cinsel Eğitim ve Önemi. Psikiyatri Hemşireliği Dergisi, 6(3), 143–148. https://doi.org/10.5505/phd.2015.64936
• Referans35 Uzun, Ö. (2015). Zihin Engelli Ergen Kız Öğrencilerin Cinsel Eğitim Alma Sürecinde Öğretmenlerin ve Ailelerin Karşılaştığı Sorunların İncelenmesi. Necmettin Erbakan Üniversitesi, Konya.
• Referans36 WAS. (1997). Dünya Cinsel Sağlık Birliği Cinsel Haklar Bildirgesi. 13. Seksoloji Kongresi. https://doi.org/http://worldsexualhealth.net
• Referans37 WHO. (2010). Developing Sexual Health Programmes: a Framework for Action. Retrieved from https://apps.who.int/iris/handle/10665/70501
• Referans38 Yakar, A. (2016). Geleceğin Eğitimi Üzerine Program ve Tasarım Modeli Önerileri: “Yaşamsal Eğitim Programları” ve “Yaşamsal Öğretim Tasarımları.” Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3(2), 1–15.
• Referans39 Yektaoğlu-Tomgüsehan, T. (2018). Zihinsel Yetersizliği Olan Öğrencilerin Cinsel İstismara Karşı Korunma Eğitim Programının Etkinliğinin İncelenmesi. Yakın Doğu Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Referans40 Yıldız, G. (2020). En Az Konuşulan En Çok Merak Edilen: Zihin Yetersizliği Olan Yetişkinlerde Cinsellik. Anadolu Journal of Educational Sciences International, 10(1), 827–855. https://doi.org/10.18039/ajesi.682164
• Referans41 Yıldız, Gizem, & Cavkaytar, A. (2020). Independent Living Needs of Young Adults with Intellectual Disabilities. Turkish Online Journal of Qualitative Inquiry (TOJQI), 11(2), 193–217. https://doi.org/10.17569/tojqi.671287