Ortaöğretim Öğrencilerinin Genetik ile İlişkilendirdikleri Kavramların Özgün Zihin Haritaları Aracılığıyla Boylamsal Olarak İncelenmesi

Yıl 2023, Sayı: 57, 1488 - 1502, 30.09.2023

Özge Çakır , Sami Özgür

https://doi.org/10.53444/deubefd.1270596

Öz

Araştırmada öğrencilerin genetik kavramı ile ilişkilendirdikleri kavramlar 9. Sınıftan 12. Sınıf sonuna kadar incelenmiştir. Öğrencilerden “Genetik Anahtar Kavramı Anketi” ile genetik kavramına ilişkin akıllarına gelen ilk on kelimeyi yazmaları her sene istenmiştir. Ankete verilen öğrenci cevapları nitel içerik çözümleme yaklaşımı ile analiz edilmiştir. Elde edilen analiz sonuçları “Processing 3.3.7” programına aktarılarak öğrencilerin 9 ve 10. Sınıf seviyelerinde verdikleri cevaplar için ayrı, 11 ve 12. Sınıf seviyelerinde verdikleri cevaplar için ayrı olmak üzere toplamda iki tane özgün zihin haritası elde edilmiştir. Oluşturulan özgün zihin haritalarında kavramların öğrenciler tarafından söylenme sıklığı ve öğrencilerin aklına gelme öncelikleri birlikte gösterilmiştir. Bunun sonucunda ortaöğretim boyunca öğrencilerin genetik denilince akıllarına gelen ilk üç kavramın DNA, gen ve biyoloji olduğu, frekansı en yüksek olan kavramlarının ise DNA ve biyoloji olarak açığa çıktığı belirlenmiştir. Ayrıca soyağacı ve üreme kavramlarının 9 ve 10. Sınıfı temsil eden zihin haritasında varken, 11 ve 12. Sınıf seviyelerini gösteren zihin haritasında yer almadığı; protein, adaptasyon ve biyoteknoloji kavramlarının 9 ve 10. Sınıf seviyelerini gösteren zihin haritasında yer almazken, 11 ve 12. Sınıf zihin haritasında yer aldığı görülmüştür. Açığa çıkan sonuçların nedenlerinin başka araştırmacılar tarafından yapılacak olan farklı çalışmalarda incelenmesi, genetik kavramına ilişkin özgün zihin haritası çalışmalarının farklı tür okullarda yapılması araştırmanın önerilerindendir.

Anahtar Kelimeler

genetik, özgün zihin haritası, boylamsal, ortaöğretim

Kaynakça

• Adodo, S. O. (2013). Effect of mind-mapping as a self-regulated learning strategy on students’ achievement in basic science and technology. Mediterranean Journal of Social Sciences, 4(6), 163.
• Aktaş, İ. (2020). Öğretmen adaylarının gdo’lara yönelik bilgi, tutum ve kabul etme durumları arasındaki ilişki. Trakya Eğitim Dergisi, 10(3), 933-949.
• Bahar, M. (2002). Students' learning difficulties in biology: Reasons and solutions. Gazi Üniversitesi Kastamonu Eğitim Dergisi, 10(1), 73-82.
• Bahar, M. (2003). Misconceptions in biology education and conceptual change strategies, Educational Sciences: Theory & Practice, 3(1), 55-64.
• Bahar, M., Johnstone, A. H., & Sutcliffe, R. G. (1999). Investigation of students' cognitive structure in elementary genetics through word association tests. Journal of Biological Education, 33(3), 134-141.
• Bahar, M., & Özatlı, N. S. (2003). Kelime iletişim test yöntemi ile lise 1. sınıf öğrencilerinin canlıların temel bileşenleri konusundaki bilişsel yapılarının araştırılması. Balıkesir Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 5(2), 75-85.
• Brown, C. (1995). The effective teaching of biology. Longman.
• Buzan, T. (2013). Mind map handbook: The ultimate thinking tool. HarperCollins.
• Buzan, T. (2018). Mind map mastery: The complete guide to learning and using the most powerful thinking tool in the universe. Watkins Media Limited.
• Büyükkol K., E. (2019). Kalıtım konusuyla ilgili karekod destekli eğitim materyali tasarlama. [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Balıkesir Üniversitesi.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç-Çakmak, E., Akgün, Ö., Karadeniz, Ş., & Demirel, F. (2008). Bilimsel araştırma yöntemleri. Pegem Akademi.
• Creswell, J. W., Hanson, W. E., Clark- Plano, V. L., & Morales, A. (2007). Qualitative research designs: Selection and implementation. The Counseling Psychologist, 35(2), 236-264.
• Çakır, S. Ö., & Yürük, N. (1999). Oksijenli ve oksijensiz solunum konusunda kavram yanılgıları teşhis testinin geliştirilmesi ve uygulanması. III. Fen Bilimleri Eğitimi Sempozyumu, 23(25), 193-198.
• Çeliköz, N. (1998). Kavram öğrenme ve öğretme ilkeleri. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2(2), 69-76. Davies, M. (2011). Concept mapping, mind mapping and argument mapping: what are the differences and do they matter?. Higher Education, 62, 279-301.
• Edwards, S., & Cooper, N. (2010). Mind mapping as a teaching resource. The Clinical Teacher, 7(4), 236-239. Eppler, M. J. (2006). A comparison between concept maps, mind maps, conceptual diagrams, and visual metaphors as complementary tools for knowledge construction and sharing. Information Visualization, 5(3), 202-210.
• Epstein, T. S., & Pendleton, W. (2002). Chronicling cultures: Long-term field research in anthropology. Rowman Altamira.
• Evrekli, E., Balim, A. G., & İnel, D. (2009). Mind mapping applications in special teaching methods courses for science teacher candidates and teacher candidates’ opinions concerning the applications. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 1(1), 2274-2279.
• Gür, C. S., & Öz, A. (2023). Türkiye’de farklı eğitim düzeylerinde biyoteknoloji eğitiminin önemi. Karaelmas Eğitim Bilimleri Dergisi, 10(1), 62-68.
• Holland, J., Thomson, R., & Henderson, S. (2006). Qualitative longitudinal research: A paper. London South Bank University.
• Johnstone, A. H., & Mahmoud, N. A. (1980). Isolating topics of high perceived difficulty school biology. Journal of Biological Education, 14(2), 163-166.
• Kahraman, S. (2020). Investigation of preservice science teachers' perceptions about biotechnology, genetic engineering and cloning concepts. Necatibey Eğitim Fakültesi Elektronik Fen ve Matematik Eğitimi Dergisi, 14 (1), 57-83.
• Laird, N. M. (1988). Missing data in longitudinal studies. Statistics in Medicine, 7(1‐2), 305-315.
• Lewis, J., & Wood-Robinson, C. (2000). Genes, chromosomes, cell division and inheritance do students see any relationship?.International Journal of Science Education, 22(1), 177-195.
• Marbach-Ad, G., & Stavy, R. (2000). Students' cellular and molecular explanations of genetic phenomena. Journal of Biological Education, 34(4), 200-205.
• Milli Eğitim Bakanlığı (MEB) 1, (2018). Fen Bilimleri Dersi Öğretim Programı (İlkokul ve Ortaokul 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. Sınıflar.). http://mufredat.meb.gov.tr/Dosyalar/201812312311937-FEN%20B%C4%B0L%C4% B0MLER%C4%B0%20%C3%96%C4%9ERET%C4%B0M%20PROGRAMI2018.pdf
• Milli Eğitim Bakanlığı (MEB) 2, (2018). Ortaöğretim Biyoloji Dersi Öğretim Programı (9, 10, 11 ve 12. Sınıflar). http://mufredat.meb.gov.tr/Dosyalar/20182215535566-Biyoloji%20d%C3%B6p.pdf
• Ortaakarsu, F., & Sülün, Y. (2022). Web 2.0 araçlarının fen bilimleri dersi DNA ve genetik kod ünitesinde motivasyona etkisi: kahoot! örneği. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 62(1), 617-639.
• Özcan, H., Bursa, Ş., Çetin, G., & Çeken, R. (2022). Ortaokul öğrencilerinin mutasyon, modifikasyon ve adaptasyon kavramları ile ilgili bilişsel yapıları: çizme-yazma tekniği. Batı Anadolu Eğitim Bilimleri Dergisi, 13(1), 76-94.
• Özgür, E. A., Ürek, H., & Özgür, F. (2020). Determination of Turkish First Robotics Competition (FRC) participants’ perceptions towards FRC via metaphors and construction of a novel mind map. Balıkesir Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 22(2), 460-478.
• Özsevgeç, L. C., Erdoğan, A., & Özsevgeç, T. (2014). Öğretmen adaylarının genetik okuryazarlık düzeyleri üzerine bir çalışma. Necatibey Eğitim Fakültesi Elektronik Fen ve Matematik Eğitimi Dergisi, 8(2), 19-37.
• Saka, A., & Akdeniz, A. R. (2005). Geneti̇k konusunda bilgisayar destekli materyal geliştirilmesi ve 5E modeli̇ne göre uygulanması. The Turkish Online Journal of Educational Technology, 5(1), 129-141.
• Sıcaker, A., & Aydın, S. Ö. (2015). Ortaöğretim biyoteknoloji ve gen mühendisliği kavramlarının öğrenciler tarafından değerlendirilmesi. Ondokuz Mayis University Journal of Education Faculty, 34(2), 51-67.
• Sinan, O., & Uşak, M. (2015). Is DNA replicated in protein synthesis? Middle Eastern & African Journal of Educational Research, 15(1), 82- 95.
• Soğukpınar, R., & Karışan, D. (2019). Genetik ve biyoteknolojiye yönelik bilgi ve tutumlar: bir derleme çalışması. Çağdaş Yönetim Bilimleri Dergisi, 7(1), 19-50.
• Şahin, T. (2018). Fen bilgisi öğretmen adaylarında DNA replikasyonu ve protein sentezi ile ilgili kavram yanılgılarının belirlenmesi ve giderilmesi. [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Mersin Üniversitesi.
• Tamir, C. K. (2023). Lise düzeyinde biyoteknoloji öğretimi için web destekli öğretim araçlarının araştırılması. [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Trakya Üniversitesi.
• Terry, C., & Jones, G. (1986). Alternative frameworks: Newton's third law and conceptual change. European Journal of Science Education, 8(3), 291-298.
• Yıldızay, Y. (2020). Öğrencilerin kalıtım kavramına yönelik bilişsel yapılarının kelime ilişkilendirme testi (KİT) ve yazma testi ile belirlenmesi. [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Balıkesir Üniversitesi.
• Yin, R. K. (2003). Case study research: Design and methods (3rd ed.). Sage.