Emotional Behavioral Disorders in Early Childhood: Definition, Issues and Effective Practices for Behavioral Support in the Contex of Special Education

Yıl 2023, Sayı: 58, 3028 - 3055, 27.12.2023

Hanife Ece Uğurlu Akbay

https://doi.org/10.53444/deubefd.1344422

Öz

Emotional behavioral disorders (EBD) is an umbrella term encompassing various emotional or behavioral problems that are classified in two main categories, as externalized and internalized behaviors, based on characteristics. Due to the possible negative effects of these characteristics on the academic and social development of an individual, special education plays an important role for those identified with EBD. As in other special education categories, early identification and intervention of EBD is crucial in modifying behaviors that negatively affect social and academic development. In addition, early identification and intervention of EBD is necessary for the prevention of potential risk factors associated with EBD that may arise in the later stages of development. The knowledge and experience regarding early childhood EBD and effective behavior management practices are two major factors affecting the process of identifying children with such disorders and intervening in problem behaviors. Considering this effect, this review aims to provide essential information with respect to EBD including its definition, characteristics, types of disorders falling under this umbrella term, prevalence, and risk factors associated with the disorders. It is hoped that such information regarding EBD provided in this review guide parents and educators in the early identification process. Additionally, this review explains some practices for behavioral support shown to be effective in the literature and provides some examples of such practices. These practices may help parents and educators deal with challenging behaviors associated with EBD.

Anahtar Kelimeler

Emotional behavioral disorders, early childhood, behavioral support, behavior management, special education.

Erken Çocukluk Döneminde Duygusal Davranışsal Bozukluklar: Özel Eğitim Bağlamında Tanım, Sorunlar ve Davranışsal Desteğe Yönelik Etkili Uygulamalar

Öz

Duygusal davranışsal bozukluklar, karakteristik özellikleri dışsallaştırılmış ve içselleştirilmiş davranışlar olmak üzere iki temel grupta sınıflandırılan, söz konusu özelliklerin bireyin akademik ve sosyal gelişimine olası olumsuz etkilerinden dolayı özel eğitime gereksinim duyulan, farklı duygusal ya da davranışsal sorunları kapsayan şemsiye bir terim olarak değerlendirilmektedir. Duygusal davranışsal bozuklukların diğer özel gereksinim durumlarında olduğu üzere erken tanısı ve müdahalesi, sosyal ve akademik gelişimi olumsuz yönde etkileyen davranışların değiştirilmesinde, gelişimin ilerleyen dönemlerinde bu bozukluklara ilişkin ortaya çıkabilecek olası riskli durumların önlenmesinde önem arz etmektedir. Erken çocukluk döneminde duygusal davranışsal bozukluklar ve etkili davranış yönetimine ilişkin bilgi ve deneyim, bu bozukluğa sahip çocukları belirleme ve problem davranışlara müdahale etme sürecine etki eden faktörlerdendir. Bu derlemenin amacı, erken tanılama sürecinde öğretmenler ve ailelere duygusal davranışsal bozukluklara ilişkin rehberlik edecek tanım, karakteristik özellikler, bu şemsiye terim kapsamında ele alınan bozukluklar, yaygınlık ve bozuklukla ilişkilendirilen riskli faktörler gibi konularda temel bilgiler sunmaktır. Bununla birlikte makalede, bu bozukluklara sahip olan ya da bozukluklarla ilişkilendirilen özelliklerle benzer davranışlar sergileyen çocukların aileleri ve öğretmenlerine alanyazında etkililiği ortaya konmuş bazı davranışsal desteğe yönelik uygulamalar açıklanmış ve bu uygulamalara ilişkin örneklere yer verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Duygusal davranışsal bozukluklar, erken çocukluk, davranışsal destek, davranış yönetimi, özel eğitim

Kaynakça

• Alberto, P. A., & Troutman, A. C. (2013). Applied behavior analysis for teachers (9. Edition). Upper Saddle River, NJ: Pearson.
• Alptekin, S. (2012). Sosyal becerilerin zihinsel engelli öğrencilere doğrudan öğretim yaklaşımıyla öğretimi. Ondokuz Mayis University Journal of Education Faculty, 31(1), 1-19.
• American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders. Fifth ed., American Psychiatric Publishing.
• Arman, A. R. (2019). Karşıt olma karşı gelme bozukluğu ve davranım bozukluğunda izlem ve süreç, prognostik faktörler ve erken tedavinin etkisi. Turkiye Klinikleri Child Psychiatry-Special Topics, 5(1), 76-81.
• Austin, V. L., & Sciarra, D. T. (2019). Çocuk ve ergenlerde duygusal ve davranışsal bozukluklar. ([Children and adolascents with emotional and behavioral disorders] M. Özekes Çev. Ed./Trans. Ed.). Nobel Akademik Yayıncılık. (Orijinal eserin yayın tarihi 2010 [The publication year of the original book is 2010]).
• Besler, F. (2014). İzlerlik sözleşmesi. Tekin İftar (Ed.), Uygulamalı davranış analizi içinde (s. 392-410). Vize Yayıncılık.
• Bilaç, Ö., Ercan, E. S., Uysal, T., & Aydin, C. (2014). Prevalence of anxiety and mood disorders and demographic characteristics of elementary school students. Turk Psikiyatri Dergisi, 25(3), 171.
• Bilmez, H. (2014). Sembol pekiştirme. Tekin İftar (Ed.), Uygulamalı davranış analizi içinde (s. 392-410). Vize Yayıncılık.
• Carlson, G. A. (2005). Early onset bipolar disorder: clinical and research considerations. Journal of Clinical Child and Adolescent Psychology, 34(2), 333-343.
• Ceylan, Ş., Kahraman, Ö., Kılınç, N., & Ülker, P. (2019). Vineland sosyal-duygusal erken çocukluk ölçeğinin (VSDEÇÖ) Türkçe uyarlaması: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Journal of History Culture and Art Research, 8(1), 299-319 Chandler, L., & Dahlquist, C. (2002). Functional assessment strategies to prevent and remediate challenging behavior in school settings. Ohio: Merrill Prentice Hall, Upper Saddle River.
• Diken, İ. H., Cavkaytar, A., Batu, E. S., Bozkurt, F., & Kurtyılmaz, Y. (2011). Effectiveness of the Turkish version of “first step to success program” in preventing antisocial behaviors. Eğitim ve Bilim, 36(161), 145-158.
• Diken, I.H., & Rutherford, R. B. (2005). First step to success early intervention program: A study of effectiveness with Native-American children. Education and Treatment of Children, 28(4), 444-465.
• Erbaş, D. (2005). Olumlu davranışsal destek. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 6(01), 1-25.
• Erbaş, D. (2010). Sınıfta davranış yönetimi. Erbaş, D. (Ed.), Sınıfta Etkili öğretim ve yönetim (Etkinlikler ve örnekler) içinde (s. 363-427). Data Yayınları.
• Erbaş, D. (2017). Problem davranışların işlevlerini belirleme. D. Erbaş & Ş. Yücesoy Özkan (Eds.), Uygulamalı davranış analizi içinde (ss. 215-273). Pegem Yayıncılık.
• Ercan, E., Ercan, E. S., Akyol Ardıç, Ü., & Uçar, S. (2016). Çocuklar için saldırganlık ölçeği anne-baba formu: Türkçe geçerlilik ve güvenilirlik çalışması. Anadolu Psikiyatri Dergisi 17(1), 77-84.
• Erol, N., & Şimşek, Z. T. (2000). 13 mental health of Turkish Children: Behavioral and emotional problems reported by parents, teachers, and adolescents. In International perspectives on child and adolescent mental health (Vol. 1, pp. 223-247). Elsevier. https://doi.org/10.1016/S1874-5911(00)80014-7
• Farmer, T., Farmer, E., Estell, D., & Hutchins, B. (2007). The developmental dynamics of aggression and the prevention of school violence. Journal of Emotional and Behavioral Disorders, 15(4), 197-208.
• Forness, S. R., Kim, J., & Walker, H. M. (2012). Prevalence of students with EBD: Impact on general education. Beyond Behavior, 21(2), 3-11.
• Fudge, D. L., Skinner, C. H., Williams, J. L., Cowden, D., Clark, J., & Bliss, S. L. (2008). Increasing on-task behavior in every student in a second-grade classroom during transitions: Validating the color wheel system. Journal of School Psychology, 46(5), 575-592.
• Gongola, L. C., & Daddario, R. (2010). A practitioner's guide to implementing a differential reinforcement of other behaviors procedure. Teaching Exceptional Children, 42, 14 - 20.
• Gökler, B., Ünal, F., Pehlivantürk, B., Kültür, E. Ç., Akdemir, D., & Taner, Y. (2004). Okul çağı çocukları için duygulanım bozuklukları ve şizofreni görüşme çizelgesi -şimdi ve yaşam boyu şekli- Türkçe uyarlamasının geçerlik ve güvenirliği. Çocuk ve Gençlik Ruh Sağlığı Dergisi, 11(3), 109–116.
• Görken, I. (2001). Çocukluk (erken) başlangıçlı şizofreni: Tanısal değerlendirmeler, klinik bulgular, ayırıcı tanı ve tedavi yaklaşımları. Düşünen Adam 14(4), 211-216.
• Gresham, F. M. (2004). Current status and future directions of school-based behavioral interventions. School Psychology Review, 33(3), 326-343.
• Gül, S. O. (2014). Ayrımlı pekiştirme. Tekin İftar (Ed.), Uygulamalı davranış analizi içinde (ss. 443-480). Vize Yayıncılık.
• Güvenir, T., Özbek, A., Baykara, B., Arkar, H., Şentürk, B., & İncekaş, S. (2008). Güçler ve güçlükler anketinin (GGA) Türkçe uyarlamasının psikometrik özellikleri. Çocuk ve Gençlik Ruh Sağlığı Dergisi 15(2), 65-74.
• Güzel, H. Ş. (2020). Çocukluk çağı depresyon bozuklukları ve bilişsel davranışçı terapi. H. Arkar (Ed.), Çocukluk çağı ruhsal bozuklukları ve bilişsel davranışçı terapiler içinde (ss. 31-69). Nobel Akademik Yayıncılık.
• Individuals with Disabilities Education Act, 20 U.S.C. § 1400 (2004)
• Kamaraj, I. (2004). Sosyal becerileri derecelendirme ölçeği’nin Türkçe’ye uyarlanması ve beş yaş çocuklarının atılganlık sosyal becerisini kazanmalarında eğitici drama programının etkisi. [Doktora tezi]. Marmara Üniversitesi. Karaman, D., Durukan, İ., & Erdem, M. (2011). Çocukluk çağı başlangıçlı obsesif kompulsif bozukluk. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 3(2), 278-295.
• Kardaş, Ö., Kardaş, B., & Yüncü, Z. (2019). Psikotik bozukluklarda prognoz, prognostik faktörler ve erken tedavinin etkisi. Erermiş HS, editör. Çocuk ve Gençlik Çağı Ruhsal Hastalıklarında İzlem ve Süreç: Prognostik Faktörler ve Erken Tedavi Yaklaşımlarının Etkisi. Türkiye Klinikleri.
• Kauffman, J. M., & Landrum, T. J. (2015). Duygusal ve davranışsal bozukluğu olan çocukların ve gençlerin özellikleri [Characteristics of emotional and behavioral disorders of children and youth] (10 Baskı) [10th ed]. (S. Kaner, Çev.). Nobel Akademik Yayıncılık (Orijinal kitabın yayın tarihi 2013).
• Kaya, N. H. (2022). Zı̇hı̇nsel yetersı̇zlı̇ğı̇ olan bı̇reylere çevrı̇mı̇çı̇ güvenlı̇k becerı̇lerı̇nı̇n öğretı̇mı̇nde sosyal öykü yöntemı̇nı̇n etkı̇lı̇lı̇ğı̇. [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Dokuz Eylül Üniversitesi.
• Kirk, E. R., Becker, J. A., Skinner, C. H., Fearrington, J. Y., McCane-Bowling, S. J., Amburn, C., Luna, E., & Greear, C. (2010). Decreasing inappropriate vocalizations using classwide group contingencies and color wheel procedures: A component analysis. Psychology in the Schools, 47, 931-943.
• Koop, L. M. & Beauchaine, T. P. (2007). Patterns of psychopathology in the families of children with conduct problems, depression, and both psychiatric conditions. Journal of Abnormal Child Psychology, 35, 301-312.
• Köseoğlu, D. (2020). Kaynaştırma uygulamalarının yürütüldüğü okul öncesı̇ sınıfında ı̇yı̇ davranış oyunu (ı̇do) uygulamasının etkı̇lı̇lı̇ğı̇nı̇n belı̇rlenmesı̇. [Yüksek lisans tezi]. Gazi Üniversitesi.
• Landrum, T. J., Tankersley, M., & Kauffman, J. M. (2003). What is special about special education for students with emotional or behavioral disorders? The Journal of Special Education, 37(3), 148-156.
• Lane, K. L., Oakes, W., & Menzies, H. (2010). Systematic screenings to prevent the development of learning and behavior problems: Considerations for practitioners, researchers, and policy makers. Journal of Disability Policy Studies, 21(3), 160-172.
• LaVigna, G. W., & Willis, T. J. (2012). The efficacy of positive behavioural support with the most challenging behaviour: the evidence and its implications. Journal of intellectual & developmental disability, 37(3), 185–195. https://doi.org/10.3109/13668250.2012.696597
• Melekoglu, M., Bal, A., & Diken, İ. H. (2017). Implementing school-wide positive behavior interventions and supports (SWPBIS) for early identification and prevention of problem behaviors in Turkey. International Journal of Early Childhood Special Education, 9(2), 98-110.
• Millî Eğitim Bakanlığı Strateji Geliştirme Başkanlığı (2023). Milli Eğitim İstatistikleri. https://sgb.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2023_09/29151106_meb_istatistikleri_orgun_egitim_2022_2023.pdf
• Millî Eğitim Bakanlığı Özel, Özel Eğitim Okulları Çerçeve Yönetmeliği (2005, 22 Temmuz). Resmî Gazete (Sayı: 25883). https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2005/07/20050722-14.htm
• Mires, C.B., & Lee, D. L. (2017). Calvin won’t Sit Down! the daily behavior report card: A practical technique to change student behavior and increase school-home communication. Beyond Behavior, 26(2), 89-95. https://doi.org/10.1177/1074295617711716
• Offerman, E. C. P., Asselman, M. W., Bolling, F., Helmond, P., Stams, G. J. M., & Lindauer R. J. L. (2022). Prevalence of adverse childhood experiences in students with emotional and behavioral disorders in special education schools from a multi-informant perspective. Int J Environ Res Public Health, 19(6), 34-11.
• Öner, P., & Aysev, A. (2001). Çocuk ve ergenlerde obsesif kompulsif bozukluk. Sürekli Tıp Eğitim Dergisi, 10(11), 409-411.
• Öngider, N., & Baykara, B. (2015). Anksiyete tanısı almış çocuklar üzerinde bilişsel davranışçı grup terapisinin etkililiği. Bilişsel Davranışçı Psikoterapi ve Araştırmalar Dergisi, 1, 26-37.
• Özaydın, L., Tekin İftar, E., & Kaner, S. (2008). Arkadaşlık becerilerini geliştirme programının özel gereksinimi olan okul öncesi çocuklarının sosyal etkileşimlerine etkisi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 9(01), 15-34.
• Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği (2006, 5 Mayıs). Resmî Gazete (Sayı: 26184). http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2006/05/20060531.htm
• Renk, K., White, R., Lauer, B. A., McSwiggan, M., Puff, J., & Lowell, A. (2014). Bipolar disorder in children. Psychiatry journal. http://dx.doi.org/10.1155/2014/928685
• Rock, E. E., Fessler, M. A., & Church, R. P. (1997). The concomitance of learning disabilities and emotional/behavioral disorders: A conceptual model. Journal of Learning Disabilities, 30(3), 245-263.
• Saltalı, N. D., & Arslan, E. (2013). Okul öncesi öğretmenlerin sınıflarında koydukları kurallar ve uygulayışları. İlköğretim Online, 12(4), 1032-1040.
• Simonsen, B., Fairbanks, S., Briesch, A., Myers, D., & Sugai, G. (2008). Evidence-based practices in classroom management: Considerations for research to practice. Evaluation and Treatment of Children, 31(3), 351-380.
• Sucuoğlu, B., & Özokçu, O. (2005). Kaynaştırma öğrencilerinin sosyal becerilerinin değerlendirilmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 6(01), 41-65.
• Sübaşı, G., & Şehirli, N. (2010). Çocuk davranışlarını değerlendirme ölçeğinin geliştirilmesi: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Kastamonu Eğitim Dergisi, 18(3), 789-804.
• Şenol, V., Ünalan, D., Akça, R. P., & Baştürk, M. (2018). Prevalence of attention-deficit/hyperactivity and other disruptive behaviour disorder symptoms among primary school-age children in Kayseri, Turkey. Journal of International Medical Research, 46(1), 122-134. https://doi.org/10.1177/0300060517712865
• Tamar, M., & Özbaran, B. (2004). Çocuk ve ergenlerde depresyon. Klinik Psikiyatri, 2(1), 84-92. Tekin İftar, E. (2010). Sistematik öğretim. B. Sucuoğlu (Ed.), Zihin Engelliler ve Eğitimleri içinde (ss. 238- 284). Kök Yayıncılık.
• Tufan, A. E. & Yaluğ, İ. (2009). Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğunda tıbbi eş tanılar. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 1(2), 187-201.
• Turhan, C., & Vuran, S. (2015). Otizm spektrum bozukluğu gösteren çocuklara sosyal beceri öğretiminde sosyal öykü ve video model uygulamalarının etkililik ve verimlilikleri. International Journal of Early Childhood Special Education 7(2), 294-315.
• Türer, H. (2010). Zı̇hı̇nsel engellı̇ öğrencı̇lere teşekkür etme ve özür dı̇leme becerı̇lerı̇nı̇n öğretı̇mı̇nde doğrudan öğretı̇m yöntemı̇nı̇n etkı̇lı̇lı̇ğı̇. [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Selçuk Üniversitesi.
• Uçar, M. (2014). Bı̇lı̇şsel süreç yaklaşımına dayalı olarak hazırlanan cı̇nsel ı̇stı̇smarı önleme becerı̇sı̇ öğretı̇m programının etkı̇lı̇lı̇ğı̇nı̇n ı̇ncelenmesı̇. [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Abant İzzet Baysal Üniversitesi.
• U.S. Department of Education, National Center for Education Statistics (2022). Digest of Education Statistics, 2022. https://nces.ed.gov/programs/digest/d21/tables/dt21_204.30.asp
• Uysal, H. (2016). Eşsiz yıllar müdahale programı çocuk boyutunun uyarlanması ve programın etkililiğinin araştırılması. [Yayınlanmamış doktora tezi]. Hacettepe Üniversitesi.
• Vuran, S., & Olçay, S. (2021). Sistematik bir derleme: Otizm spektrum bozukluğu olan bireylerde uygun olan ve olmayan davranış örnekleriyle öğretim. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 1-25.
• Wagner, M., Kutash, K., Duchnowski, A. J., Epstein, M.H., & Sumi, W. C. (2005). The children and youth we serve: A national picture of the characteristics of students with emotional disturbances receiving special education. Journal of Emotional and Behavioral Disorders, 13, 79-86.