Zihinsel Yetersizlik Gösteren Öğrencilerin Eğitimlerinde Dijital Kitapların Kullanımına Yönelik Öğretmen Görüşlerinin İncelenmesi

Yıl 2024, Sayı: 60, 858 - 880, 28.06.2024

Mehmet Oğuz Günşen

https://doi.org/10.53444/deubefd.1316015

Öz

Bu çalışma, zihinsel yetersizlik gösteren öğrencilerin eğitiminde dijital kitapların kullanımına yönelik özel eğitim alanında görev yapan öğretmenlerin görüşlerini incelemeyi amaçlamaktadır. Araştırma, 2022-2023 eğitim-öğretim yılında Türkiye’nin bir ilinde görev yapan 30 öğretmenden oluşan bir araştırma grubuyla durum çalışması yöntemi kullanılarak gerçekleştirilmiştir. Öğretmenlerin dijital kitaplara yönelik bilgileri ve bu kitapların zihinsel yetersizlik gösteren öğrencilerin eğitiminde kullanımına ilişkin görüşlerini belirlemek için yarı yapılandırılmış görüşme formu kullanılmıştır. Araştırma sonucunda, öğretmenlerin çoğunluğunun dijital kitaplara dair bilgi sahibi olduğu, ancak bu kitapların eğitim sürecinde nasıl kullanılacağı konusunda yetersiz bilgiye sahip oldukları görülmüştür. Ayrıca öğretmenlerin dijital kitapların zihinsel yetersizliği olan öğrencilerle kullanımının zor olduğuna, öğrencilerin dikkat sürelerini azalttığına, öğrencileri pasif hâle getirdiğine inandıkları ve dijital içeriklerin öğrencilerin ihtiyaçlarına hitap etmediğini düşünmeleri nedeniyle bu kitapları yeterince kullanmadıkları tespit edilmiştir. Bununla birlikte, bazı öğretmenlerin dijital kitapları zihinsel yetersizliği olan öğrencilerin okuma-yazma ve matematik becerilerini desteklemek ve öğrenme çeşitliliği sağlamak için önemli buldukları belirlenmiştir. Elde edilen sonuçlar, alanyazın ışığında tartışılarak çeşitli önerilerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

dijital kitaplar, zihinsel yetersizlik, özel eğitim, yardımcı teknolojiler

An Examination of Teacher Views on the Use of Digital Books in the Education of Students with Intellectual Disabilities

Öz

This study aims to examine the views of teachers working in special education on the use of digital books in the education of students with intellectual disabilities. The research was conducted using the case study method with a research group consisting of 30 teachers working in a province of Türkiye during the 2022-2023 academic year. A semi-structured interview form was used to determine the teachers’ knowledge about digital books and their views on the use of these books in the education of students with intellectual disabilities. As a result of the research, it was found that the majority of teachers had knowledge about digital books, but they had insufficient information on how to use them in the educational process. It was also found that teachers did not use digital books sufficiently because they believed that digital books were difficult to use with students with intellectual disabilities, reduced students' attention spans, made students passive, and that digital content did not address students' needs. However, some teachers found digital books important for supporting the reading, writing, and math skills of students with intellectual disabilities and providing learning diversity. The results obtained were discussed considering the literature, and various suggestions were made.

Anahtar Kelimeler

digital books, intellectual disability, special education, assistive technologies

Kaynakça

• Abdullah, N., & Gibb, F. (2008). Students’ attitudes towards e‐books in a Scottish higher education institute: Part 1. Library Review, 57(8), 593-605. https://doi.org/10.1108/00242530810899577
• Adams, R., Finn, P., Moes, E., Flannery, K., & Rizzo, A. (2009). Distractibility in attention/deficit/hyperactivity disorder (ADHD): The virtual reality classroom. Child Neuropsychology, 15(2), 120-135. https://doi.org/10.1080/09297040802169077
• Aedo, I., Diaz, P., Fernandez, C., Martin, G. M., & Berlanga, A. (2000). Assessing the utility of an interactive electronic book for learning the Pascal programming language. IEEE Transactions on Education, 43(4), 403-413. https://doi.org/10.1109/13.883350
• Alkan, C. (2011). Eğitim teknolojisi (8. baskı). Anı Yayıncılık.
• Arslan, S. (2016). Eğitimde teknoloji entegrasyonunu etkileyen faktörlerdeki değişimin incelenmesi [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Ondokuz Mayıs Üniversitesi.
• Arslan-Armutçu, O. (2008). Zihinsel yetersizlikten etkilenmiş öğrencilere Word belgesi üzerine yazı yazma becerisinin kazandırılmasında eşzamanlı ipucu işlem süreci ile yapılan öğretimin etkililiği [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Gazi Üniversitesi.
• Ayres, K. M., & Langone, J. (2002). Acquisition and generalization of purchasing skills using a video enhanced computer-based instructional program. Journal of Special Education Technology, 17(4), 15-28. https://doi.org/10.1177/016264340201700402
• Bailey, R. L., Parette, H. P., Stoner, J. B., Angell, M. E., & Carroll, K. (2006). Family members’ perceptions of augmentative and alternative communication device use. Language, speech, and hearing services in schools, 37(1), 50-60. https://doi.org/10.1044/0161-1461(2006/006)
• Bassiouni, D. H., & Hackley, C. (2014). “Generation Z” children’s adaptation to digital consumer culture: A critical literature review. Journal of Customer Behaviour, 13(2), 113-133. https://doi.org/10.1362/147539214x14024779483591
• Bernard-Opitz, V., Sriram, N., & Nakhoda-Sapuan, S. (2001). Enhancing social problem solving in children with autism and normal children through computer-assisted instruction. Journal of Autism and Developmental Disorders, 31(4), 377-384. https://doi.org/10.1023/A:1010660502130
• Blackhurst, A. E. (2005). Perspectives on applications of technology in the field of learning disabilities. Learning Disability Quarterly, 28(2), 175-178. https://doi.org/10.2307/1593622
• Bosseler, A., & Massaro, D. W. (2003). Development and evaluation of a computer-animated tutor for vocabulary and language learning in children with autism. Journal of Autism and Developmental Disorders, 33(6), 653-672. https://doi.org/10.1023/B:JADD.0000006002.82367.4f
• Bouck, E. C., Okolo, C. M., & Courtad, C. A. (2007). Technology at home: Implications for children with disabilities. Journal of Special Education Technology, 22(3), 43-56. https://doi.org/10.1177/016264340702200305
• Carmien, S., & Wohldman, E. (2008). Mapping images to objects by young adults with cognitive disabilities. Research in Developmental Disabilities, 29(2), 149-157. https://doi.org/10.1016/j.ridd.2007.02.003
• Chaudhri, V. K., Cheng, B. H., Overholtzer, A., Roschelle, J., Spaulding, A., Clark, P., Greaves, M., & Gunning, D. (2013). Inquire biology: A textbook that answers questions. AI Magazine, 34(3), 55-72. https://doi.org/10.1609/AIMAG.V34I3.2486
• Chu, H. (2003). Electronic books: Viewpoints from users and potential users. Library Hi Tech, 21(3), 340-346. https://doi.org/10.1108/07378830310494526
• Cox, S. M. (2008). A conceptual analysis of technological pedagogical content knowledge [Theses and dissertations]. Brigham Young University.
• Çay, E., Yıkmış, A., & Sola-Özgüç, C. (2020). Özel eğitimde teknoloji kullanımına ilişkin özel eğitim öğretmenlerinin deneyim ve görüşleri. Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi, 8(2), 629-648.
• Davies, D. K., Stock, S. E., & Wehmeyer, M. L. (2002). Enhancing independent task performance for individuals with mental retardation through use of a handheld self-directed visual and audio prompting system. Education and Training in Mental Retardation and Developmental Disabilities, 37(2), 209-218. http://www.jstor.org/stable/23879836
• DeFrance, N., Khasnabis, D., & Palincsar, A. S. (2010). Reading and technology. in P. Peterson, E. Baker, & B. McGaw (Ed.), International encyclopedia of education (3rd Edition) (ss. 150-157). Elsevier. https://doi.org/10.1016/B978-0-08-044894-7.00736-3
• Delavarian, M., Bokharaeian, B., Towhidkhah, F., & Gharibzadeh, S. (2015). Computer-based working memory training in children with mild intellectual disability. Early Child Development and Care, 185(1), 66-74. https://doi.org/10.1080/03004430.2014.903941
• Demirbaş, İ. (2019). Dijital öykülerin ilkokul öğrencilerinin dinlediğini anlama ve yaratıcı yazma becerilerine etkisi [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Kırşehir Ahi Evran Üniversitesi.
• Demirkıran, A. V. (2005). Özel eğitim kurumlarında bilgisayar kullanımı ile özel eğitim meslek elemanlarının bilgisayar destekli eğitime ilişkin görüşleri ile bilgisayar tutumlarının belirlenmesi [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Marmara Üniversitesi.
• Deveci Topal, A., Kolburan Geçer, A., & Çoban Budak, E. (2023). An analysis of the utility of digital materials for high school students with intellectual disability and their effects on academic success. Universal Access in the Information Society, 22(1), 95-110. https://doi.org/10.1007/s10209-021-00840-0
• Doğan, S. (2015). Examining effects of a technology-enhanced extracurriculum on special education students with intellectual disability [Master thesis]. Middle East Technical University.
• Duran, E., & Topbaşoğlu, N. (2015). Dijital-etkileşimli öyküleyici metinler ve anlama. Journal of Turkish Studies, 10(11), 519-519. https://doi.org/10.7827/TurkishStudies.8550
• Embregts, P. J. C. M. (2003). Using self-management, video feedback, and graphic feedback to improve social behavior of youth with mild mental retardation. Education and Training in Developmental Disabilities, 38(3), 283-295. http://www.jstor.org/stable/23879825
• Erdemir, N., Bakırcı, H., & Eyduran, E. (2009). Öğretmen adaylarının eğitimde teknolojiyi kullanabilme özgüvenlerinin tespiti. Türk Fen Eğitimi Dergisi, 99-108.
• Ermiş, U., Sarıtepeci, M., & Çakır, H. (2018). Özel eğitim ve rehabilitasyon merkezlerinde görev yapan öğretmenlerin öğretim teknolojileri standartları öz-yeterlik düzeylerinin incelenmesi: Amasya ili örneği. Eğitim, Bilim ve Teknoloji Araştırmaları Dergisi, 3(1), 1-9.
• Flanagan, S., Bouck, E. C., & Richardson, J. (2013). Middle school special education teachers’ perceptions and use of assistive technology in literacy instruction. Assistive Technology, 25(1), 24-30. https://doi.org/10.1080/10400435.2012.682697
• Florian, L. (2004). Uses of technology that support pupils with special educational needs. in L. Florian & J. Hegarty (Ed.), ICT and special educational needs: A tool for inclusion (ss. 7-20). Open University Press.
• Forgrave, K. E. (2002). Assistive technology: Empowering students with learning disabilities. The Clearing House: A Journal of Educational Strategies, Issues and Ideas, 75(3), 122-126. https://doi.org/10.1080/00098650209599250
• Frederickson, N., & Cline, T. (2015). EBOOK: Special educational needs, inclusion and diversity. McGraw-Hill Education.
• Goldsmith, T. R., & LeBlanc, L. A. (2004). Use of technology in interventions for children with autism. Journal of Early and Intensive Behavior Intervention, 1, 166-178. https://doi.org/10.1037/h0100287
• Greene, J. A., Moos, D. C., Azevedo, R., & Winters, F. I. (2008). Exploring differences between gifted and grade-level students’ use of self-regulatory learning processes with hypermedia. Computers & Education, 50(3), 1069-1083. https://doi.org/10.1016/j.compedu.2006.10.004
• Grimshaw, S., Dungworth, N., McKnight, C., & Morris, A. (2007). Electronic books: Children’s reading and comprehension. British Journal of Educational Technology, 38(4), 583-599. https://doi.org/10.1111/j.1467-8535.2006.00640.x
• Hasselbring, T. S., & Glaser, C. H. W. (2000). Use of computer technology to help students with special needs. The Future of Children, 10(2), 102-122. https://doi.org/10.2307/1602691
• Karacaoğlu, H. (2018). Dijital hikâyelerin Türkçe dersi değerler eğitimine yönelik etkisinin incelenmesi [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Erciyes Üniversitesi.
• Koehler, M. J., & Mishra, P. (2005). What happens when teachers design educational technology? The development of technological pedagogical content knowledge. Journal of Educational Computing Research, 32(2), 131-152. https://doi.org/10.2190/0EW7-01WB-BKHL-QDYV
• Korat, O. (2010). Reading electronic books as a support for vocabulary, story comprehension and word reading in kindergarten and first grade. Computers & Education, 55(1), 24-31. https://doi.org/10.1016/j.compedu.2009.11.014
• Lasater, M. W., & Brady, M. P. (1995). Effects of video self-modeling and feedback on task fluency: A home-based intervention. Education and Treatment of Children, 18(4), 389-407. http://www.jstor.org/stable/42899425
• Lee, H., & Templeton, R. (2008). Ensuring equal access to technology: Providing assistive technology for students with disabilities. Theory Into Practice, 47(3), 212-219. http://www.jstor.org/stable/40071545
• McLoughlin, C., & Oliver, R. (1998). Meeting the needs of gifted and talented students through technology supported distance teaching. Australasian Journal of Educational Technology, 14(1). https://doi.org/10.14742/ajet.1898
• Metin, O., & Ünal, Ş. (2022). İçerik analizi tekniği: İletişim bilimlerinde ve sosyolojide doktora tezlerinde kullanımı. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22(Özel Sayı 2), 273-294. https://doi.org/10.18037/ausbd.1227356
• Miles, M. B., & Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded sourcebook. SAGE Publications.
• Morgan, R. L., & Salzberg, C. L. (1992). Effects of video-assisted training on employment-related social skills of adults with severe mental retardation. Journal of Applied Behavior Analysis, 25(2), 365-383. https://doi.org/10.1901/JABA.1992.25-365
• Neuman, S. B. (2014). The case for multimedia presentations in learning. in Multimedia and literacy development (ss. 44-56). Taylor and Francis. https://doi.org/10.4324/9780203892152-10
• Öngöz, S., & Özer Şanal, S. (2017). Özel eğitimde dijital kitap kullanımı. H. Odabaşı, B. Akkoyunlu, & İşman. A (Ed.), Eğitim teknolojileri okumaları (ss. 557-577).
• Özdamar, O. (2016). Öğretmenlerin özel eğitim sınıflarında yardımcı teknoloji kullanımına ilişkin görüşlerinin belirlenmesi [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Anadolu Üniversitesi.
• Öztürk, E., & Can, İ. (2013). İlköğretim 5. sınıf öğrencilerinin elektronik kitap okumaya ilişkin görüşleri. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 171, 137-153.
• Pamuk, S., Ülken, A., & Dilek, N. (2012). Öğretmen adaylarının öğretimde teknoloji kullanım yeterliliklerinin teknolojik pedagojik içerik bilgisi kuramsal perspektifinden incelenmesi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(17).
• Patton, M. Q. (2014). Nitel araştırma ve değerlendirme yöntemleri (M. Bütün & S. B. Demir, Ed.). Pegem Akademik Yayıncılık.
• Raouf, M. A., Alenizi, M. A. K., & Attia, K. A. M. (2016). Effectiveness of an educational program using a computer in the development of some of the mathematical concepts among mentally retarded educable students and modifying their adaptive behavior. International Journal of Humanities and Social Sciences, 3, 1-23.
• Sani-Bozkurt, S. (2017). Özel eğitimde dijital destek: Yardımcı teknolojiler. Açıköğretim Uygulamaları ve Araştırmaları Dergisi, 3(2), 37-60.
• Shamir, A., & Lifshitz, I. (2013). E-books for supporting the emergent literacy and emergent math of children at risk for learning disabilities: Can metacognitive guidance make a difference? European Journal of Special Needs Education, 28(1), 33-48. https://doi.org/10.1080/08856257.2012.742746
• Singh, A., Agarwal, A., & Singh, Y. P. (2012). Remediating self-help skill deficits of mentally retarded children through computer aided instruction. BRICS Journal of Educational Research, 2(2-3).
• Singh, Y. P., & Agarwal, A. (2013). Teaching mathematics to children with mental retardation using computer games. Educationia Confab. (2), 44-58.
• Şen, M. (2013). Zihin engelliler sınıf öğretmenlerinin bilgisayar kaygı düzeyleri ile bilgisayar özyeterlikleri arasındaki ilişkinin incelenmesi [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Marmara Üniversitesi.
• Thiemann, K. S., & Goldstein, H. (2001). Social stories, written text cues, and video feedback: Effects on social communication of children with autism. Journal of Applied Behavior Analysis, 34(4), 425-446. https://doi.org/10.1901/jaba.2001.34-425 Uğur, N. G., & Koç, T. (2019). Leading and Teaching with Technology: School principals’ perspective. International Journal of Educational Leadership and Management, 7(1), 42-71.
• Usta, E., & Korkmaz, Ö. (2010). Öğretmen adaylarının bilgisayar yeterlikleri ve teknoloji kullanımına ilişkin algıları ile öğretmenlik mesleğine yönelik tutumları. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 7(1), 1335-1349.
• Weber, C. L., & Cavanaugh, T. W. (2006). Promoting reading: Using eBooks with gifted and advanced readers. Gifted Child Today, 29(4), 56-63. https://doi.org/10.4219/gct-2006-9
• Williams, S. L. (2006). The virtual immersion center for simulation research: Interactive simulation technology for communication disorders. PRESENCE 2006: Proceedings of the 9th Annual International Workshop.
• Wilson, R., & Landoni, M. (2002). EBONI electronic textbook design guidelines. http://ebooks.cis.strath.ac.uk/eboni/guidelines/
• Yıldırım, A., & Şimşek, E. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (10. baskı). Seçkin Yayıncılık.
• Yıldız, K., & Yıkmış, A. (2020). Zihinsel yetersizlik gösteren öğrencilerin eğitiminde bilgisayar kullanımı ile ilgili öğretmen görüşleri. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 33(1), 37-66.