Hayat Bilgisi Dersi Öğretimi: Öğretmen, Öğretmen Adayı ve Akademisyen Görüşleri

Yıl 2025, Sayı: 63, 1059 - 1095, 27.03.2025

Özlem Gençer , Onur Batmaz

https://doi.org/10.53444/deubefd.1585097

Öz

Öğrencilerin hayatı gözlemlediği, anladığı ve anlamlandırdığı bir ders olan Hayat Bilgisi dersinin öğretimi ilkokul dönemi için son derece önemlidir. Dolayısıyla bu dersin öğretimi sürecinde önemli bir etkiye sahip olan sınıf öğretmenlerinin, sınıf öğretmeni adaylarının ve akademisyenlerin Hayat Bilgisi dersi öğretimine yönelik görüşlerinin bir bütün olarak ele alınarak incelenmesi bu çalışmanın amacını ortaya koymaktadır. Bu araştırmanın çalışma grubu, İç Anadolu Bölgesinde yer alan bir ilde bulunan ve görev yapan 10 sınıf öğretmeninden, aynı ildeki üniversitede öğrenim gören 10 sınıf öğretmeni adayından ve üniversitede görev yapan 5 akademisyenden oluşmaktadır. Çalışma grubunun belirlenmesinde ölçüt örnekleme tekniğinden yararlanılmıştır. Çalışma kapsamında veriler yarı yapılandırılmış görüşme formuyla toplanmış olup analiz sürecinde betimsel analiz tekniğinden yararlanılmıştır. Araştırma sonucunda sınıf öğretmenlerinin, sınıf öğretmeni adaylarının ve akademisyenlerin Hayat Bilgisi dersi öğretiminde yöntem/tekniklere, materyallere, ders kitaplarına, değer eğitimine ve aile katılımına yönelik genellikle ortak görüşte bulundukları tespit edilmiştir. Bu çalışma, Hayat Bilgisi dersinin öğretiminde önemli bir etkiye sahip olan sınıf öğretmenleri, öğretmen adayları ve akademisyenlerle yapılmış olup ebeveynlerin de Hayat Bilgisi dersi öğretimi sürecine yönelik görüşlerinin ele alındığı başka çalışmaların yapılması önerilebilir.

Anahtar Kelimeler

Akademisyen, hayat bilgisi, öğretmen, öğretmen adayı, görüş

Teaching Life Sciences Course: Opinions of Teachers, Teacher Candidates and Academicians

Öz

Teaching Life Sciences, a course in which students observe, understand and give meaning to life, is extremely important for the primary school period. Therefore, examining the opinions of primary school teachers, prospective primary school teachers and academicians, who have a significant impact on the teaching process of this course, as a whole, on the teaching of Life Sciences, reveals the purpose of this study. The study group of this study consists of 10 primary school teachers working in a province in the Central Anatolia Region, 10 prospective primary school teachers studying at a university in the same province and 5 academicians working at a university. The criterion sampling technique was used to determine the study group. Within the scope of the study, data were collected with a semi-structured interview form and the descriptive analysis technique was used in the analysis process. As a result of the research, it was determined that primary school teachers, primary school teacher candidates and academicians generally have a common opinion on methods/techniques, materials, textbooks, value education and family participation in the teaching of Life Sciences course. This study was conducted with primary school teachers, prospective primary school teachers and academicians, who have a significant impact on the teaching of Life Sciences, and it is recommended that other studies be conducted in which the opinions of parents on the teaching process of Life Sciences are also addressed.

Anahtar Kelimeler

Academician, life sciences, teacher, teacher candidate, opinion

Kaynakça

• Akbaş, O. (2009). İlköğretim okullarında görevli branş öğretmenlerinin değer öğretimi yaparken kullandıkları etkinlikler: 2004 ve 2007 yıllarına ilişkin bir karşılaştırma. Kastamonu Eğitim Dergisi, 17(2), 403-414.
• Akdeniz, B. & Kaymakcı, S. (2017). İlkokul 1. sınıf hayat bilgisi dersinde müzelerin kullanımının incelenmesi: kastamonu örneği. 16. Uluslararası Sınıf Öğretmenliği Eğitimi Sempozyumu, Lefke, Kıbrıs
• Akın, B. İ. (2007). 2005–2006 öğretim yılı ilköğretim okulları hayat bilgisi ders kitaplarının pedagojik açıdan değerlendirilmesi. [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Erciyes Üniversitesi.
• Aksoy, B. A., & Arabacı, N. (2005). Okul öncesi eğitime katılım programının annelerin bilgi düzeylerine etkisi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 29, 18-26.
• Aktepe, V., Cepheci, E., Irmak, S., & Palaz, Ş. (2017). Hayat bilgisi dersinde kavram öğretimi ve kavram öğretiminde kullanılabilecek teknikler üzerine kuramsal bir çalışma. Uluslararası Sosyal Bilimler Eğitimi Dergisi, 3(1), 33-50.
• Altun, A. (2016). 2015 Hayat bilgisi derslerinde kavram öğretimi. S. Güven ve S. Kaymakçı (Ed.). Hayat Bilgisi Öğretimi içinde (s.180-211). Ankara: Pegem Akademi.
• Avcı, G. (2021). Sınıf öğretmenlerinin hayat bilgisi ve sosyal bilgiler derslerinde kullandıkları strateji, yöntem ve teknikler: Nitel bir araştırma. Öğretmen Eğitiminde Yenilikçi Araştırmalar Dergisi, 2(2), 164-177. doi:https://doi.org/10.29329/jirte.2021.372.5
• Aydın, H., & Çelik, Y. (2024). Hayat bilgisi dersinde sınıf dışı öğrenme ortamlarının öğrenciler üzerindeki etkisine ilişkin öğretmen görüşleri. Türkiye Bilimsel Araştırmalar Dergisi, 9(2), 263-280.
• Aykaç, N. (2011). Hayat bilgisi dersi öğretim programında kullanılan yöntem ve tekniklerin öğretmen görüşlerine göre değerlendirilmesi Sinop ili örneği. Kastamonu Eğitim Dergisi, 19(1), 113-126.
• Batmaz, O. (2022a). Sınıf öğretmenlerinin gözüyle hayat bilgisi dersi. S. Karabatak (Ed.), Eğitim & Bilim 2022-III içinde (s. 167-188). Efeakademi Yayınları.
• Batmaz, O. (2022b). Sınıf öğretmenlerinin gözünden hayat bilgisi ders kitapları. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 20(2), 342-367. doi:https://doi.org/10.37217/tebd.1047431
• Baysal, Z. N., & Dilber–Özer, Z. (2021). İlkokul üçüncü sınıf öğrencilerinin hayat bilgisi (sachunterricht) dersine yönelik algı ve istekleri: Almanya örneği. Journal of Qualitative Research in Education, 26, 340-360. doi:https://doi.org/10.14689/enad.26.15
• Baysal, Z. N., Tezcan, Ö., & Demirbaş-Nemli, B. (2017). Hayat bilgisi ders bütünlüğünün ve gerekliliğinin öğretmen görüşlerine göre incelenmesi. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 30, 476-492.
• Bektaş, M. (2009). Hayat ve hayat bilgisi dersi. S. Öğülmüş (Ed.), İlköğretim Hayat Bilgisi Öğretimi ve Öğretmen El Kitabı içinde. (s. 2-11). Ankara: Pegem
• Bektaş, M. (2012). Hayat bilgisi dersinin dünü bugünü. S. Öğülmüş (Ed.), Hayat bilgisi öğretimi ve öğretmen el kitabı içinde (s. 13-28). Ankara: Pegem Akademi.
• Binbaşıoğlu, C. (2003). Hayat bilgisi öğretimi. Ankara: Nobel.
• Bower, H. A., & Griffin, D. (2011). Can the Epstein model of parental involvement work in a highminority, high-poverty elementary school? A case study. Professional School Counseling, 15(2), 77-87.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç-Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., & Demirel, F. (2020). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
• Chmiliar, I. (2010). Multiple-case designs. A. J. Mills, G. Eurepas & E. Wiebe (Eds.), In Encyclopedia of case study research (p. 582-583). USA: SAGE Publications.
• Çanak, S. (2019). Sınıf öğretmenlerinin hayat bilgisi dersinde öğrencilere demokratik değerlerin kazandırılmasına yönelik görüşleri. [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitesi.
• Çaycı, B. (2009). Hayat bilgisi öğretiminde kavram öğretimi. B. Tay (Ed.), Hayat Bilgisi Öğretimi içinde, (s. 303-.329) Ankara: Maya.
• Çelik, Ö. (2020). Hayat bilgisi dersinin amacı, kapsamı ve içeriği. V. Aktepe, & M. Gündüz (Ed.). Kuramdan uygulamaya hayat bilgisi öğretimi içinde (s. 2-19). Ankara.: Pegem Akademi.
• Çiftçi, S. (2010). İlköğretim birinci kademe 4. ve 5. sınıf öğretmenlerinin performans görevlerine ilişkin görüşleri. İlköğretim Online, 9(3), 934-951.
• Doğan, N. G. (2022). Hayat bilgisi dersinde sınıf öğretmenlerinin gezi düzenleyebilme öz yeterlik inançları ve okul dışı öğrenme ile ilgili değerlendirmeleri. [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Kırşehir Ahi Evran Üniversitesi.
• Duban, N., & Küçükyılmaz, E. A. (2008). Sınıf öğretmeni adaylarının alternatif ölçme-değerlendirme yöntem ve tekniklerinin uygulama okullarında kullanımına ilişkin görüşleri. İlköğretim Online, 7(3), 769-784.
• Ekiz, D. (2020). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Anı Yayınları.
• Erbaş, A. A. (2020). Hayat bilgisi dersi kapsamında değerler eğitimi üzerine bir araştırma: beklentiler, uygulamalar ve öneriler. [Yayınlanmamış doktora tezi]. İstanbul Üniversitesi-Cerrahpaşa.
• Erbaş, A. A., & Başkurt, İ. (2020). Sınıf öğretmenlerinin hayat bilgisi derslerinde kullandıkları değerler eğitimi yaklaşımları. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 21(2), 926-941. doi:https://doi.org/10.17679/inuefd.704600
• Erbaş, A. A., & Başkurt, İ. (2022). Hayat bilgisi dersindeki değerler eğitimine ilişkin sınıf öğretmenlerinin görüşleri. Batı Anadolu Eğitim Bilimleri Dergisi, 13(1), 159-185.
• Erden, M. (1998). Sosyal bilgiler öğretimi. Ankara: Alkım Yayınları.
• Ersoy, F. & T. Şahin. (2012). Sosyal bilgiler ders kitaplarının değerler eğitimi yaklaşımları açısından incelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 12(2), 1535-1558.
• Esemen, A. (2020). Hayat Bilgisi Öğretim Programı Kazanımlarının Kök Değerler ile İlişkisinin Değerlendirilmesi. Maarif Mektepleri Uluslararası Eğitim Bilimleri Dergisi, 4(1),16-29.
• Esener, P., & Tahiroğlu, M. (2021). İlkokul üçüncü sınıf hayat bilgisi dersinde kavramöğretiminin etkinliklerle desteklenmesi. [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi.
• Fan, X., & Chen, M. (2001). Parental involvement and students’ acaemic achievement: A meta-analysis. Educational Pshchology Review, 13(1), 1-22.
• Gagne, R. M. (1987). Introduction, instructional technology: Foundations. New Jersey: Lawrence Erlbaum Associates.
• Gagne, R. M., Briggs, L., & Wager, W. W. (1992). Principles of instructional design. New York: Holt, Rinehart and Winston, Inc.
• Gelbal, S., & Kelecioğlu, H. (2007). Öğretmenlerin ölçme ve değerlendirme yöntemleri hakkındaki yeterlik algıları ve karşılaştıkları sorunlar. H. Ü. Eğitim Fakültesi Dergisi, 33, 135-145.
• Giritli, F. (2012). Kuzey Kıbrıs’ta müzede eğitim çalışmalarının değerlendirilmesi. Yaratıcı Drama Dergisi, 7(13), 9-21.
• Gökçe, E. (2000). İlköğretimde okul aile işbirliğinin geliştirilmesi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 7(7), 204-209.
• Gökçe, D. E., & Dündar, H. (2021). Hayat Bilgisi ders kitaplarının değer öğretimi yaklaşımları açısından incelenmesi. Sınıf Öğretmenliği Araştırmaları Dergisi (SÖAD), 1(1), 65-81.
• Gömleksiz, M. N., Yıldırım, F., & Yetkiner, A. (2011). Hayat bilgisi dersinde alternatif ölçme değerlendirme tekniklerinin kullanımına ilişkin öğretmen görüşleri. Education Sciences, 6(1), 823-840.
• Gözütok, F. D., & Bıkmaz, F. (2013). Cumhuriyet’in ilanından 2013’e öğretim programlarının analizi Hayat Bilgisi örneği. Ankara: Yargı Yayınevi.
• Gözütok, F. D., Taş, İ. D., Rüzgar, M. E., Akçatepe, A. G., & Yetkiner, A. (2015). Evaluation of primary school first grade life studies books. Elementary Education Online, 14(3), 825-844.
• Gül, E. (2007). Eğitimde çocuk başarısı için okul-aile işbirliği. [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Yeditepe Üniversitesi.
• Gültekin, M., & Gündoğan-Çögenli, A. (2014). Sınıf öğretmeni adaylarının hayat bilgisi dersine ilişkin metaforik algıları. Cukurova University Faculty of Education Journal, 43(1), 1-18.
• Gültekin, M., & Kılıç, Z. (2015). Hayat Bilgisi dersinin sosyal bilgiler ve fen bilimleri dersleri bakımından işlevselliği incelenmesi. International Journal of Curriculum and Instructional Studies, 4(8), 85-98.
• Gündoğan, A. (2020). İlkokul öğrencilerinin gözünden hayat bilgisi dersi. Anadolu Journal of Educational Sciences International, 10(1), 31-53.
• Güven, M. (2010). Türkiye'de ilköğretim hayat bilgisi dersi programı değişiklikler, düzenlemeler, güncellemeler. [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Selçuk Üniversitesi.
• Güven, S., & Kılıç, Z. (2017). Hayat bilgisi dersinde kullanılan öğretim yöntemlerinin etkililiği konusunda yapılan lisansüstü tezlerin içerik analizi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 15(2), 200-223.
• Hagan, F. E. (2006). Research methods in criminal justice and criminology. Boston: Allyn and Bacon
• İnal, F. N. (2010). İlköğretim 3. sınıf hayat bilgisi ders kitaplarına ilişkin öğretmen görüşleri. [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Selçuk Üniversitesi.
• Jeynes, H. W. (2003). A meta-analysis the effects of parental involvement on minority children’s academic achievement. Education and Urban Society, 35(2), 202- 218.
• Kabapınar, Y., & Özkan, Ö. (2012). Hayatın bilgisine ilişkin deneyimler sunma boyutunda hayat bilgisi ders kitaplarındaki örnek olaylar ve işlevleri. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 35(35), 137-156.
• Karabağ, G. (2009). Hayat bilgisi dersinin tarihçesi. B. Tay (Ed.), Hayat bilgisi öğretimi içinde (1-20). Ankara: Maya.
• Karabörk, T. (2020). İlkokul 1. sınıf hayat bilgisi dersi öğretim programının öğretmen görüşlerine göre değerlendirilmesi. [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Çukurova Üniversitesi.
• Karahan, U. (2007). Alternatif ölçme ve değerlendirme metodlarından grid, tanılayıcı dallanmış ağaç ve kavram haritaları’nın biyoloji öğretiminde uygulanması. [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Gazi Üniversitesi.
• Karatekin, K. (2021). Hayat bilgisi dersi. K. Karatekin (Ed.), Hayat bilgisi öğretimi içinde (s. 1-64). Ankara: Vizetek Yayıncılık.
• Karbeyaz, A., & Kurt, M. (2020). Hayat bilgisi dersinde okul dışı öğrenme ortamlarının kullanımına yönelik sınıf öğretmenlerinin görüşleri. International Journal of New Approaches in Social Studies, 4(1), 79-93.
• Kayabaş, Y. (2008). Öğretmenlerin hizmet içi eğitimde yetiştirilmesinin önemi ve esasları. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 12(2), s. 9-32.
• Kılıç, Z. (2010). İlköğretimde hayat bilgisi dersinde aile katılımı çalışmaları [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Anadolu Üniversitesi.
• Kurudayıoğlu, M., Şahin, Ç., & Çelik, G. (2008). Türkiye’de uygulanan Türk edebiyatı programı’ndaki ölçme ve değerlendirme boyutu uygulamasının değerlendirilmesi: Bir durum çalışması. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 9(2), 91-101.
• Kütükte, Z. (2010). İlköğretim öğretmenlerinin performans ve proje ödevlerine ilişkin algı görüş ve uygulama. [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Gaziosmanpaşa Üniversitesi.
• Machen, M. S., Wilson, D. J., & Notar, E. C. (2005). Parental involvement in the classroom. Journal of Instructional Psychology, 32(1), 13-16.
• Metin, M., & Demiryürek, G. (2009). Türkçe öğretmenlerinin yenilenen Türkçe öğretim programlarının ölçme- değerlendirme anlayışı hakkındaki düşünceleri. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 28, 37-51.
• Meydan, A., & Bahçe, A. (2010). Hayat bilgisi öğretiminde değerlerin kazandırılma düzeylerinin öğretmen görüşlerine göre değerlendirilmesi. International Journal Of Eurasia Social Sciences, 2010(1), 20-37.
• Peker, R. (2024). Sınıf öğretmenlerinin hayat bilgisi dersinde karşılaştıkları sorunlar. Uluslararasi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(33), 182-200.
• Selanik-Ay, T. (2005). İlkögretim hayat bilgisi ögretiminde yaratıcı drama ve geleneksel ögretim yöntemlerinin ögrenci basarısı ve hatırda tutma düzeyi üzerindeki etkileri [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Pamukkale Üniversitesi.
• Sönmez, V. (2010). Hayat bilgisi öğretimi ve öğretmen kılavuzu: Yeni programa göre düzenlenmiş ders planı örnekleri. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Steinbronn, P. E., & Merideth, E. M. (2008). Perceived utility of methods and instructional strategies used in online and face-to-face teaching environments. Innovative High Education, 32, 265-278
• Stern, J. (2003). Involving parents. Newyork: Continuum.
• Şimşek, N. (2013). Hayat bilgisi dersinde kişisel nitelik (değer) öğretimi. The Journal of Academic Social Science Studies, 6(1), 1325-1346.
• Şişman, M. (2009). Öğretmen yeterlilikleri: Modern bir söylem ve retorik. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 10(3), 63-82.
• Tan, Ş. (2009). Öğretimde ölçme ve değerlendirme. Ankara: PegamA Yayıncılık
• Tay, B. (2017). Hayat Bilgisi: Hayatın Bilgisi, B. Tay (Ed.), Etkinlik örnekleriyle hayat bilgisi öğretimi içinde (s. 1-39). Ankara: Pegem Akademi.
• Tosun, H. B. (2015). Hayat bilgisi dersinde gerçekleştirilen müze uygulamaları [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Anadolu Üniversitesi.
• Tuncer, Ö. (2009). İlköğretim 3. sınıf hayat bilgisi öğretim programının öğretmen görüşlerine göre değerlendirilmesi. [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Adnan Menderes Üniversitesi.
• Tural, A., Şahan, G., Işik, A. D., Özdemir, S., Uysal, H., & Yılmaz, O. (2017). Türkiye ve Almanya'daki hayat bilgisi ders kitaplarının resim-metin ilişkileri ve kullanımları bakımından karşılaştırılması. Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(2), 770-782.
• Türköz, A. (2018). Sınıf öğretmenlerinin hayat bilgisi dersinde yararlandıkları öğretim materyalleri, strateji, yöntem ve tekniklerine ilişkin kullanma durumları ve görüşleri. [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitesi.
• Uçuş-Güldalı, Ş., & Demirbaş, İ. (2017). 2009, 2015 ve 2017 hayat bilgisi öğretim programlarının yaratıcı düşünme açısından karşılaştırılması. International Journal Of Eurasia Social Sciences, 8(29), 969-990.
• Ürey, M., & Kaymakcı, S. (2020). Sınıf öğretmenlerinin hayat bilgisi dersinde kullanılan okul dışı öğrenme ortamları ve uygulamaları hakkındaki görüşleri. Milli Eğitim, 49(227), 7-32.
• Ütkür, N. (2012). Yaratıcı drama yönteminin hayat bilgisi derslerinde kullanılmasının öğrencilerin başarı ve tutumlarına etkisinin incelenmesi. [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. İstanbul Üniversitesi.
• Ütkür, N. (2018). Sınıf öğretmeni adayları hayat bilgisi derslerinin öğretimine yönelik neler düşünüyor?. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 19(2), 189-203.
• Ütkür, N., Kabapınar, Y., & Önder, A. (2016). Örnek olay yönteminin hayat bilgisi derslerinde kullanımına yönelik bir eylem araştırması. HAYEF Journal of Education, 13(2), 41-58.
• Walhof, S. (2016). Parent involvement in the middle school. [Unpublished Master Thesis]. Iowa: Dordt College.
• Warnock, S. H., Boykin, N. J., & Tung, W. C. (2011). Assessment of the impact of smart board technology system use on student learning, satisfaction, and performance. Journal of Research in Education, 21(1), 1-20.
• Wiggins, G. (1998). A true test: Toward more authentic and equitable assessment. Phi Delta Kapan, 70(9), 703-713.
• Yeşil, S., & Aslan, M. (2020). Sınıf öğretmeni adaylarının hayat bilgisi dersindeki sınıf içi öğretim uygulamaları. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9(2), 764-777.
• Yıldırım, G. (2021). Sınıf öğretmeni adaylarının hayat bilgisi dersine yönelik görüşleri: Gazi üniversitesi örneği. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 10(1), 568-589. http://www.itobiad.com/tr/pub/issue/60435/790414
• Yıldırım, M. C., & Dönmez, B. (2008). Okul-aile işbirliğine ilişkin bir araştırma (İstiklal İlköğretim Okulu Örneği). Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 7(23), 98–115.
• Yılmaz, F., & Göçen, S. (2019). Hayat bilgisi öğretim programına ilişkin yapılan araştırmalara yönelik bir inceleme. Medeniyet Eğitim Araştırmaları Dergisi, 3(2), 76-86.
• Yurtbakan, E., & Altun, T. (2019). Sınıf öğretmenlerinin hayat bilgisi öğretimi tutumu ve uygulamaları ile karşılaştırılması. Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 19(3), 1160-1176.