Öğretmenlik Meslek Etiği: “Eğitimde Ahlak ve Etik” Dersini Alan Öğretmen Adaylarının Görüşlerine İlişkin Bir Araştırma

Yıl 2025, Sayı: 65, 2643 - 2665, 30.09.2025

Şeyma Nur Didin Ala

https://doi.org/10.53444/deubefd.1514305

Öz

Bu araştırmada aday öğretmenlerin eğitimleri süresince şekillenen öğretmenlik meslek etiğine ilişkin görüşlerinin incelenmesi amaçlanmaktadır. Araştırma nitel araştırma yöntemlerinden fenomenoloji (olgu bilim) deseni ile yürütülmüştür. Çalışma grubunda görüşleri alınanlar, amaçlı örnekleme yöntemlerinden olan ölçüt örnekleme ile belirlenen İstanbul ilindeki üç devlet üniversitesinin eğitim fakültelerinin farklı bölümlerinde lisans eğitimi almakta olan 15 tane öğretmen adayıdır. Bu adayların ortak özelliği 2022-2023 Eğitim-Öğretim yılı bahar döneminin sonu itibariyle eğitimde ahlak ve etik ile ilgili bir ders almış olmalarıdır. Veriler yarı yapılandırılmış form ile yaklaşık 30 dakikalık görüşmeler aracılığıyla toplanmıştır. Toplanan veriler içerik analizi tekniği ile tema ve alt temalar oluşturularak irdelenmiştir. Araştırmada güvenirliği sağlamak için çalışma grubundaki öğretmen adayları net bir biçimde kodlanmış, sonuçlar şeffaf olarak raporlanmıştır. Geçerliği sağlamak için ise söylenenlerin doğru anlaşılıp anlaşılmadığını teyit etme adına, ilgili araştırma sonuçları çalışma grubundan üç öğrenci ile paylaşılmış, onların da yorumlarına başvurulmuştur. Araştırma bulgularında öğretmen adaylarının “öğretmenlik meslek etiği” ile ilgili temel düzeyde, mesleğe dair farkındalıkları olduğu, mesleki yeterlilik kazanma konusunda hassasiyetleri olduğu, etik olan ve olmayan tutum ve davranışları daha çok öğretmen-öğrenci ilişkileri boyutuyla etik ilkeleri ele aldıkları ve etik dışı öğretmen davranışlarının sebep ve önlemlerine ilişkin fikir öne sürebildikleri görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Öğretmenlik meslek etiği , öğretmen adayları , öğretmenlerin mesleki gelişimi.

Professional Ethics in Teaching: A Study on The Opinions Of Prospective Teachers Who Take The Course “Morals And Ethics in Education”

Öz

This research aims to examine candidate teachers' views on teaching professional ethics, which are shaped during their education. The research was conducted with the phenomenology pattern, one of the qualitative research methods. Those whose opinions were taken in the study group were 15 teacher candidates who were receiving undergraduate education in different departments of the education faculties of three state universities in Istanbul, determined by criterion sampling, which is one of the purposeful sampling methods. The common feature of these candidates is that they have taken a course on morality and ethics in education by the end of the spring semester of the 2022-2023 academic year. Data were collected through approximately 30-minute interviews using a semi-structured form. The collected data were examined by creating themes and sub-themes using the content analysis technique. To ensure reliability in the research, the teacher candidates in the study group were clearly coded and the results were reported transparently. In order to ensure validity, the relevant research results were shared with three students from the study group and their comments were sought to confirm whether what was said was understood correctly. The research findings show that teacher candidates have a basic level of awareness about the "teaching professional ethics" about the profession, they are sensitive about gaining professional competence, they deal with ethical and unethical attitudes and behaviors mostly in terms of teacher-student relations, and the reasons for unethical teacher behavior. It was observed that they were able to put forward ideas regarding the measures taken.

Anahtar Kelimeler

Teaching professional ethics , teacher candidates , professıonal development of teachers.

Kaynakça

• Acar, A. G. (2000). Etik değerlerin kurumsallaştırılması üzerine bir araştırma. [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. İstanbul Üniversitesi.
• Ada, B. (2024). Eğitimde etik dışı davranışlar konusunu yazan makale ve lisansüstü tezlerin incelenmesi: 2010-2024. Route Educational & Social Science Journal, 11(4), 61-77.
• Akarsu, B. (1998). Felsefe terimleri sözlüğü. İnkılap Yayıncılık.
• Altınkurt, Y. & Yılmaz, K. (2011). Öğretmen adaylarının öğretmenlerin mesleki etik dışı davranışlar ile ilgili görüşleri. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 22, 113 – 128.
• Arslan, R. (2016). Meslek Etiği. M. Yapıcı (Ed.) Meslek etiği içinde (s. 1-21). Eğiten Kitap.
• Ateş, N. (2012). Öğretmenlikte meslek ahlakı ve mesleki değerler. Eğitim ve İnsani Bilimler Dergisi, 3(6),3-18.
• Aydın, İ. (2018). Eğitim ve öğretimde etik (9. Baskı). Pegem Akademi Yayıncılık.
• Aydın, İ. (2023). Öğretmenlik meslek etiği ve etkinlik kitabı. T. C. Milli Eğitim Bakanlığı.
• Aydın-Günbatar, S. (2024). Fenomenolojik araştırma (olgu bilim) yönetemi. H.Özmen ve O. Karamustafaoğlu (Ed.) Eğitimde araştırma yöntemleri içinde (s.293-316). Pegem Akademi Yayıncılık.
• Aytaç, Ö. & Yılmaz, M. (2021). Bir politik yozlaşma türü olarak rüşvet. ODÜSOBİAD 11(3), 877-892.
• Bartneck, C., Lütge, C., Wagner, A. & Welsh, S. (2021). An introduction to ethics in robotics and AI. Springer.
• Baydar, F. & Levent, A. F. (2023). Ethical review on teachers’ relations with the school environment. International Journal of Educational Research Review, 8(4), 932-946.
• Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E. K., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. & Demirel, F. (2019). Bilimsel araştırma yöntemleri. Pegem Akademi Yayıncılık.
• Call, K. 2018. “Professional Teaching Standards: A Comparative Analysis of Their History, Implementation and Efficacy”. Australian Journal of Teacher Education, 43(3), 93–108.
• Campbell, L. (2022). Teacher regulation and agency through the lens of Durkheim’s professional ethics. Ethics and Education, 17(1), 30–43. https://doi.org/10.1080/17449642.2021.2013634.
• Carr, D. (2000). Professionalism and ethics in teaching. London: Routledge.
• Cochran-Smith M. & Zeichner, K. (2005). Studying teacher education: The report of the AERA panel on research and teacher education. American Educational Research Association.
• Coşkun, N. (2016). Eğitim fakültesi öğrencilerinin ve öğretim elemanlarının öğretmenlik meslek etiği değerlerine ilişkin görüşleri: Mesleki etik değerlerin kazanımı sürecinde örtük program. [Yayınlanmamış doktora tezi]. Adnan Menderes Üniversitesi.
• Dağ, N. & Arslantaş, H. A. (2015). Reasons preventing teachers from acting within the framework of ethical principles. International Journal of Instruction, 8(2), 33-44.
• Demirbilek, M. (2023). Unethical behaviours of teachers in the opinions of school administrators and colleagues. İş Ahlakı Dergisi, 16(1), 76-101.
• Durmuş, A., Alan, B., & Kımav, A. U. (2023). Öğretmen adaylarının bakış açısından öğretmenlerin etik ihlalleri ve nedenleri. 11th International Congress on Curriculum & Instruction . 11. Uluslararası Eğitim Programları ve Öğretim Kongresi (ICCI-EPOK 2023) (pp.305-318). Aydın, Turkiye.
• Erkoç, N., Öztaban, A. & Kıral, B. (2024). Okul müdürlerinin etik olan ve etik olmayan davranışları ile değer söylemlerinin öğretmen güçlendirme bağlamında incelenmesi. Korkut Ata Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 15, 810-829.
• Gammel, S. (2006). Ethics and morality. The Ethics Portfolio Technical University Darmstadt for Nanocap, 118-137.
• Gözener, E. (2008). Etik ve işletme etiği üzerine. Eğitişim Dergisi, 19.
• Güven, U. & Sezer, B. B. (2020). Velilerin öğretmenler üzerindeki baskılarının öğrenci başarısı üzerine etkisi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 21(3), 1380-1399.
• Ilgaz, S. & Bilgili, T. (2006). Eğitim ve öğretimde etik. KKEFD/ OKKEF, 14, 199- 210.
• Karataş, S., Caner, M., Kahyaoğlu, R. B. & Kahya, S. (2019). Öğretmen adaylarının gözünden etik öğretmen ve öğretmenlik meslek etiği dersi. Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi, 7(1), 29-49.
• Keke, K. I. (2017). Corruption in educational system: The Nigerian experience. Whelan Research Academy International Symposium, 2(15), 36-49.
• Keskin, N. & Keskin, İ. (2023). Öğretmen Adaylarının Eğitimde Etik Dışı Davranışlara İlişkin Görüşleri. European Journal of Educational & Social Sciences 8(1), 18-31.
• Lamberton, L. H. & Minor-Evans, L. (2002). Human relations:Strategies for success. Glencoe/McGraw-Hill Press.
• Ndiku, J. M., Nasongo, J. W. & Odero, M. (2024). The Role of Ethics Education in the Fight Against Corruption. Global Journal of Transformative Education, 4(1), 4-13.
• Patton, M. Q. (1999). Enhancing the quality and credibility of qualitative analysis. Health Services Research, 34(5), 1189-1208.
• Pelit, E. & Güçer, E. (2006). Öğretmen adaylarının öğretmenlik mesleğiyle ilgili etik olmayan davranışlara ve öğretmenleri etik dışı davranışa yönelten faktörlere ilişkin algılamaları. Gazi Üniversitesi Ticaret ve Turizm Eğitim Fakültesi Dergisi, 2, 95-119.
• Rich, K. L. (2016). Introduction to ethics. In J. B. Butts ve K. L. Rich (Eds.) Nursing Ethics: Across the curriculum and into practice (pp. 3-30). Jones ve Bartlett Learning.
• Sekerka, L. (2016). Ethic is a daily deal: Choosing to build moral strebght as a practice. Springer International Publishing.
• Shavard, G., Afdal, H. W. & Mausethagen, S. (2024). Redefining teacher quality in the context of increased accountability in Norway. In L.E.D., Knudsen, M., Wiberg, K.B., Petersen ve L., Haastrup (Eds.), Teacher ethics and teaching quality in Scandinavian schools: New reflections, future challenges, and global impacts (pp. 2-15), Routledge.
• Sidekli, S. & Aydın, Y. (2016). Ethical climate in elementary education: Positıve/negative examples. Journal of Education Theory and Practical Research, 2(3), 16-26 .
• Singh, C. & Prasad, M. (2017). Code of ethics in an organisation. International Journal of Application or Innovation in Engineering & Management (IJAIEM), 6(5), 138-142.
• Şentürk, C. (2009). Öğretmenlik mesleğinde etik. Bilim ve Aklın Aydınlığında Eğitim, 10(111), 25-29.
• Tang, T. L.-P. & Liu, H. (2012). Love of money and unethical behavior intention: Does an authentic supervisor’s personal integrity and character (ASPIRE) make a difference? Journal of Business Ethics, 107(3), 295–312.
• Umpstead, R., Brady, K., Lugg, E. & Klinger, J. (2013). Educator ethics: A comparison of teacher professional responsibility laws in four states. JL & Educ., 42, 183-198.
• Ye, W., Ding, Y, Han, X. & Ye, W. (2024). Pre-service teachers’ teaching motivation and perceptions ofteacher morality in China. Educational Studies, 50(2), 243–260. https://doi.org/10.1080/03055698.2022.2037406
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayıncılık.
• Yıldırım, İ., Albez, C. & Akan, D. (2020). Unethical behaviors of teachers in their relationships with the school stakeholders. International Journal of Education and Literacy Studies, 8(1), 152-166.
• YÖK, (2018). Öğretmen Yetiştirme Lisans Programları, https://www.yok.gov.tr/kurumsal/idaribirimler/egitim-ogretim-dairesi/yeni-ogretmen-yetistirme-lisans-programlari.
• Yüksel, A. (2022). Okul yöneticilerinin etik ve etik dışı liderlik davranışları hakkında öğretmen görüşlerinin belirlenmesi. Socrates Journal of Interdisciplinary Social Studies, 18, 72-81.