Öğretmen Adaylarının Özel Gereksinimli Öğrencilere Yönelik Öğretim Planlama Becerilerinin Gelişimine İlişkin Görüşlerinin İncelenmesi

Yıl 2025, Sayı: 65, 2929 - 2950, 30.09.2025

Betül Okcu

https://doi.org/10.53444/deubefd.1576844

Öz

Bu çalışma fen bilimleri öğretmen adaylarının özel gereksinimli öğrencilere yönelik öğretimi planlama becerileri üzerinde özel eğitim ve kaynaştırma dersinin etkisini incelemek amacıyla yapılmıştır. Bu amaca bağlı olarak özel eğitim ve kaynaştırma dersi öncesinde ve sonrasında öğretmen adaylarıyla görüşmeler yapılmıştır. Yapılan görüşmelerde belirlenen dört yetersizlik türü ile ilgili ve iki tane de genel olmak üzere öğretmen adaylarına altı soru yöneltilmiştir. Görüşme soruları çık uçlu sorulardan oluşmaktadır. Kaynaştırma eğitimine yönelik düşünceleri alınmıştır. Nitel araştırma yöntemi kullanılarak yapılan çalışmada veriler içerik analizi ile incelenmiştir. Ön görüşme ve son görüşme verileri içerik analizi ile incelenmiştir. İçerik analizi sonucunda verilen cevaplara bağlı olarak altı tema belirlenmiştir. Sonuç olarak öğretmen adaylarının ders sonrasındaki görüşlerinin, ders öncesindeki görüşlerinden oldukça farkı olduğu ortaya çıkmıştır. Dersten sonra öğretmen adaylarının, kaynaştırma öğrencilerinin özel gereksinimleri olduğunu düşünerek bireysel eğitim planı dahilinde olan cevapları daha çok tercih ettikleri görülmüştür. Bu duruma bağlı olarak da özel eğitim ve kaynaştırma dersinin öğretmen adaylarının kaynaştırma eğitimine dair görülerinde olumlu etkileri oluşturduğu sonucuna ulaşılmıştır. Ders içeriğinin öğretmen adaylarında kaynaştırma öğrencilerine yönelik planlama yapma becerilerini geliştirebilme konusunda oldukça etkili olduğu ortaya çıkmıştır.

Anahtar Kelimeler

özel eğitim , kaynaştırma , öğretmen adayları.

Investigation of Prospective Teachers' Views on the Development of Instructional Planning Skills for Students with Special Needs

Öz

This study was conducted to examine the effect of special education and inclusion course on pre-service science teachers' ability to plan instruction for students with special needs. For this purpose, interviews were conducted with pre-service teachers before and after the special education and inclusion course. In the interviews, six questions were asked to the pre-service teachers about the four types of disabilities and two general questions. The interview questions consisted of open-ended questions. Their opinions on mainstreaming education were taken. In the study conducted using qualitative research method, the data were analyzed by content analysis. Pre-interview and post-interview data were analyzed by content analysis. As a result of the content analysis, six themes were identified depending on the answers given. As a result, it was revealed that pre-service teachers' views after the course were quite different from their views before the course. After the course, it was seen that the pre-service teachers preferred the answers within the individual education plan more, considering that mainstreaming students have special needs. Depending on this situation, it was concluded that the special education and mainstreaming course had positive effects on pre-service teachers' views on mainstreaming education. It was revealed that the course content was very effective in developing pre-service teachers' planning skills for inclusive students.

Anahtar Kelimeler

special education , inclusion , pre-servis teachers , dissabilities

Kaynakça

• Akarsu, E. & Atbaşı, Z. (2021). Eğitim uygulama okullarında öğrenim gören öğrencilerin bireyselleştirilmiş eğitim programlarının çeşitli değişkenlere göre incelenmesi. Trakya Eğitim Dergisi, 11(1), 301-314. https://doi.org/10.24315/tred.712420
• Akbulut, F., Yılmaz, N. Karakoç, A., Erciyas, İ.M. & Akşin Yavuz, A. (2021). Öğretmen adayları kapsayıcı eğitim hakkında ne düşünüyor? Uluslararası Erken Çocukluk Eğitimi Çalışmaları Dergisi, 6(1), 33-53. DOI: 10.37754/ 756554.2021.613
• Allan, J. A. B., & Sproul, G. (1985). Mainstreaming readings and activities for counsellors and teachers. Guidance Centre, Faculty of Education, University of Toronto.
• Alnahdi, G. & Vice Dean, P. H. (2014). Assistive technology in special education and the universal design for learning. TOJET: The Turkish Online Journal of Educational Technology, 13(2), 18-23.
• Alnahdi, G. H., & Schwab, S. (2021). Special education major or attitudes to predict teachers' self-efficacy for teaching in inclusive education. Frontiers in Psychology, 12, 680909. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2021.680909
• Atbaşı, Z. (2020). Olumlu Davranışsal Destek Modeli: Önleyici ve İşbirlikçi Okul İklimi Oluşturma. Vize Yayıncılık.
• Ayanoğlu, Ç., & Gür-Erdoğan, D. (2019). School administrators’ opinions on preparation/implementation of individualized education plan (IEP) for students with special needs. Ankara University Faculty of Educational Sciences Journal of Special Education, 20(4), 677-706. doi: 10.21565/ozelegitimdergisi.531039
• Batu, E. S., Cüre, G., Nar, S., Gövercin, D., & Keskin, M. (2018). Türkiye’de ilkokul ve ortaokullarda yapılan kaynaştırma araştırmalarının gözden geçirilmesi (2006-2016). Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 19(3), 577-614. https://doi.org/10.21565/ozelegitimdergisi.336925
• Batu, S., & Topsakal, M. (2003). Özel eğitim danışmanlığı süreci ve bir danışmanlık örneği [Special education counseling process and an example of counseling]. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 4(1), 19-29. https://doi.org/10.1501/Ozlegt_0000000071
• Burunsuz, E. (2019). “İlköğretim Okullarında Görev Yapan Öğretmenlerin Bireyselleştirilmiş Eğitim Programının Uygulanmasına İlişkin Görüşleri”, [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Zonguldak.
• Cahill, S. M., & Mitra, S. (2008). Forging collaborative relationships to meet the demands of inclusion. Kappa Delta Pi Record, 44(4), 149-151. https://doi.org/10.1080/00228958.2008.10516513
• Caseau, D., & Norman, K. (1997). Special education teachers use science-technology-society (STS) themes to teach science to students with learning disabilities. Journal of Science Teacher Education, 8(1), 55-68. https://doi.org/10.1023/A:1009453403131
• Clements, D. H., & Sarama, J. (2016). Math, science, and technology in the early grades. The Future of Children, 26(2), 75-94. https://www.jstor.org/stable/43940582
• Çağlar, S. (2012). Engellilerin erişebilirlik hakkı ve Türkiye‘de erişebilirlikleri. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 61(2), 541-598. https://doi.org/10.1501/Hukfak_0000001666
• De Bruin, K. (2019). The impact of inclusive education reforms on students with disability: an international comparison. International Journal of Inclusive Education, 23(7-8), 811-826. https://doi.org/10.1080/13603116.2019.1623327
• Denizli-Gülboy, H., & Melekoğlu, M. (2022). Özel gereksinimli öğrencilere fen bilimleri öğretiminde yanlışsız öğretim yöntemlerinin kullanımı: Sistematik derleme. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 23(2), 481-506. https://doi.org/10.21565/ozelegitimdergisi.833253
• Diken, İ.H. ve Batu, S. (2010). Kaynaştırmaya giriş Diken. İ. H. (Ed.) İlköğretimde Kaynaştırma. Pegem Akademi
• Donath, J. L., Lüke, T., Graf, E., Tran, U. S., & Götz, T. (2023). Does professional development effectively support the implementation of inclusive education? A meta-analysis. Educational Psychology Review, 35(1), 30. https://doi.org/10.1007/s10648-023-09752-2
• Durmaz, H., & Karamustafaoğlu, O. (2022). Özel eğitim ve sınıf öğretmenlerinin varlıkların hareket özellikleri konusunda tasarlanan oyun hakkındaki görüşleri. Socrates Journal of Interdisciplinary Social Researches, 8(17), 116-134. https://doi.org/10.51293/socrates.227
• Eripek, S. (2005). Özel eğitim. Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Evyapan, G. (2020). Okul öncesi öğretmenlerinin kaynaştırma eğitimine ilişkin özyeterlilik algı düzeyleri ve bireyselleştirilmiş eğitim programı hakkındaki görüşleri. [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi], Balıkesir Üniversitesi, Balıkesir.
• Friend, M., Cook, L., Hurley-Chamberlain, D., & Shamberger, C. (2010). Co-teaching: An illustration of the complexity of collaboration in special education. Journal of Educational and Psychological Consultation, 20(1), 9-27. https://doi.org/10.1080/10474410903535380
• Gibb, G. S. & Dyches T. T. (2016). IEPS: writing quality individualized education programs (3rd. ed.). Pearson Publications.
• Gürsel, O. (2012). Görme Yetersizliği Olan Öğrenciler. H. Diken (Ed.). Özel Eğitime Gereksinimi Olan Öğrenciler ve Özel Eğitim içinde (ss. 217-249). Pegem Akademi.
• Güzel, N. (2014). Kaynaştırma öğrencisi olan ilköğretim öğretmenlerinin kaynaştırma eğitimine ilişkin yaşadıkları sorunlar (Beykoz ilçesi örneği). (Master's Thesis), Yeditepe University, Institute of Social Sciences, İstanbul.
• Hankebo,T. (2018).Inclusive education as an approach to reduce inequitable access to education: Exploring the practices of Jegnoch Metasebiya primary school in Harar Town, Ethiopia. Journal of Teacher Education and Educators, 7(2),123-138.
• Hasanoğlu, G. (2013). Birleştirilmiş sınıflardaki kaynaştırma eğitiminde yaşanan sorunlara ilişkin görüşler (Yüksek lisans tezi). Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• İlik, Ş. Ş. & Günay, Y. E. (2020). Bireyselleştirilmiş eğitim programı (Bep) hazırlama sürecinde tercih edilen BEP uygulamaları üzerine öğretmenlerin görüşlerinin incelenmesi. Bayburt Eğitim Fakültesi Dergisi, 15(30), 347-362. https://doi.org/10.35675/befdergi.728139
• Jury, M., Laurence, A., Cèbe, S., & Desombre, C. (2023, January). Teachers’ concerns about inclusive education and the links with teachers’ attitudes. In Frontiers in Education (Vol. 7, p. 1065919). Frontiers. https://doi.org/10.3389/feduc.2022.1065919
• Kargın, T. (2007). Eğitsel değerlendirme ve bireyselleştirilmiş eğitim programı hazırlama süreci. Özel Eğitim Dergisi, 8(1), 1-17. https://doi.org/10.1501/Ozlegt_0000000103
• Kırcaali-İftar, G. (1992). Kaynaştırma becerilerini öz değerlendirme aracı. Anadolu Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 5, 119-129.
• Lindner, K. T., Schwab, S., Emara, M., & Avramidis, E. (2023). Do teachers favor the inclusion of all students? A systematic review of primary schoolteachers’ attitudes towards inclusive education. European Journal of Special Needs Education, 38(6), 766-787. https://doi.org/10.1080/08856257.2023.2172894
• Marshall, C. & Rossman, G. B. (2014).Designing Qualitative Research. New York: Sage
• Metin, H., & Metin, Z. (2025). Özel eğitim öğretmenliğine alan değişikliği yaparak geçen öğretmenlerin bireyselleştirilmiş eğitim programı hazırlama ve uygulamaya yönelik görüşlerinin belirlenmesi. Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 15(1), 114-132. DOI: 10.48146/odusobiad.1409001
• Miles, M, B., & Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded Sourcebook. (2nd ed). Thousand Oaks, CA: Sage. Milli Eğitim Bakanlığı, [MEB]. (2006). Özel eğitim hizmetleri yönetmeliği. Milli Eğitim Basımevi.
• Milli Eğitim Bakanlığı, [MEB]. (2018). Özel eğitim hizmetleri yönetmeliği. Milli Eğitim Basımevi.
• Nichter, M., & Edmonson, S. L. (2005). Counseling services for special education students. Journal of Professional Counseling: Practice, Theory & Research, 33(2), 50-62. https://doi.org/10.1080/15566382.2005.12033817
• Nilholm, C. (2021). Research about inclusive education in 2020–How can we improve our theories in order to change practice?. European Journal of Special Needs Education, 36(3), 358-370. https://doi.org/10.1080/08856257.2020.1754547
• Okcu, B., Sözbilir, M., & Bülbül, M. Ş. (2022). The needs of the 6th grade students with visual impairment for the teaching of the 'transmission of electricity' unit. Milli Eğitim Özel Eğitim ve Rehberlik Dergisi, 1(3), 01- 32.
• Olson, J. L., & Platt, J. C. (2004). Teaching children and adolescents with special needs. Saddle River, NJ: Merrill.
• Özkubat, U., & Özmen, E. (2021). Öğrenme güçlüğü olan öğrenciler ile düşük ve ortalama başarılı öğrencilerin matematik problemi çözerken kullandıkları bilişsel ve üstbilişsel stratejilerinin belirlenmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 22(3), 639-676. https://doi.org/10.21565/ozelegitimdergisi.736761
• Öztürk, C. Ç. & Eratay, E. (2010). Eğitim uygulama okuluna devam eden zihin engelli öğrencilerin öğretmenlerinin bireyselleştirilmiş eğitim programı hakkında görüşlerinin belirlenmesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 10(2), 145-159.
• Pınar, E., & Merdan, F. (2016). Grafik düzenleyicilerin otizmli öğrencilere fen bilgisi kavramlarının öğretimindeki etkililiği. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(1), 111-131.
• Rakap, S. (2015). Quality of individualised education programme goals and objectives for preschool children with disabilities, European Journal of Special Needs Education, 30(2), 173-186. https://doi.org/10.1080/08856257.2014.986909
• Ruble, L. A., McGrew, J., Dalrymple, N., & Jung, L. A. (2010). Examining the quality of IEPs for young children with autism. Journal Of Autism and Developmental Disorders, 40(12), 1459-1470. https://doi.org/10.1007/s10803-010-1003-1
• Sadikovna, R. K., & Azimjon o‘g, O. J. X. (2023). The importance of inclusive education in solving the problem of equality in the education of children with special needs. Open Access Repository, 4(3), 757-764.
• Sanches-Ferreira, M., Lopes-dos-Santos, P., Alves, S., Santos, M., & Silveira-Maia, M. (2013). How individualised are the Individualised Education Programmes (IEPs): an analysis of the contents and quality of the IEPs goals. European Journal of Special Needs Education, 28(4), 507-520. https://doi.org/10.1080/08856257.2013.83043
• Sazak-Pınar, E., & Merdan, F., (2016). Grafik düzenleyicilerin otizmli öğrencilere fen bilgisi kavramlarının öğretimindeki etkililiği. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD), 17(1), 111-131.
• Shermatovna, E. N., & Sodiqjon O’g’li, A. S. (2022). Conditions of inclusive education. Web of Scientist: International Scientific Research Journal, 3(7), 1-4.
• Shpendi,T. ve Ahmetoğlu, E. (2016). Social Acceptance in Preschool Period. Emin Atasoy ve diğerleri (Ed). Current Advances in Education (s.536-550). Sofia: St. Kliment Ohridski University Press.
• Strickland, A. (2011). Universal design for learning, access to general curriculum for students with severe cognitive disabilities. A thesis project in partial fulfillment for the MAED degree in special education. East Carolina University, North Carolina.
• Sucuoğlu, B., Akalın, S., Sazak-Pınar, E., & Güner, N. (2008). Assessing classroom management of the inclusive classrooms. Teacher Education and Special Education in Changing Times: Personel Preparation and Classroom Intervention. TED Conference, November 5-8, 2008, Dallas, USA.
• Sulasmi, E., & Akrim, A. (2020). Management construction of inclusion education in primary school. Talent Development and Excellence, 12(1), 334-342. ISSN 1869-0459 (print)/ ISSN 1869-2885 (online).
• Sundqvist, C., & Ström, K. (2015). Special education teachers as consultants: Perspectives of Finnish teachers. Journal of Educational and Psychological Consultation, 25(4), 314-338. https://doi.org/10.1080/10474412.2014.948683
• Şahin, A., & Atbaşı, Z. (2020). Olumlu okul iklimi oluşturmada öğretmenin rolünün incelenmesi. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6(3), 672-689. https://doi.org/10.31592/aeusbed.742972
• Tekin Ersan, D. ve Ata, S. (2017). Okul öncesi öğretmenlerinin bireyselleştirilmiş eğitim programı hazırlanmasına ilişkin görüşleri. Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, December,162-177. https://doi.org/10.24315/trkefd.366706
• Tschapka, J., & Nawangsari, T. (2022). Genealogical Critique of Institutionalising ‘Inclusive Education’in Indonesia. In Reading Inclusion Divergently, 19, 49–62. Emerald Publishing Limited. https://doi.org/10.1108/S1479-363620220000019004
• Yılmaz, M.F. (2013). Bireyselleştirilmiş eğitim programlarının (BEP) iyileşmesinde ilköğretim kurumlarında görev yapanların öğretmenlerin karşılaştıkları engellerin incelenmesi (Gaziantep ili merkez ilçeleri örneği). [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Hasan Kalyoncu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Gaziantep.
• Yin, R.K. (2013). Case study research: Design and methods (5. Edt). Thousand Oaks, CA: Sage.