Ortaokul Öğrencilerine Yönelik İklim Değişikliği Farkındalık Ölçeğinin Geliştirilmesi

Yıl 2025, Sayı: 65, 3252 - 3271, 30.09.2025

Hamza Albayrak , Recep Polat , Adem Kenan

https://doi.org/10.53444/deubefd.1621576

Öz

İklim değişikliği, günümüzde önemli bir küresel sorun olarak karşımıza çıkmakta ve bu konuda bireylerin farkındalık düzeylerinin artırılması büyük bir önem taşımaktadır. Özellikle ortaokul öğrencilerinin farkındalık düzeylerinin ölçülmesi ve geliştirilmesi, gelecekte sürdürülebilir çevre bilincinin oluşmasına katkı sağlayabilir. Bu çalışmanın temel amacı, ortaokul öğrencilerinin iklim değişikliği farkındalık düzeylerini ölçmek için güvenilir ve geçerli bir ölçme aracı geliştirmektir. Araştırmada toplam 1064 ortaokul öğrencisinden elde edilen verilerle süreç yürütülmüştür. Beşli Likert tipi bir yapıya sahip olan ölçeğin geçerliliği, uzman görüşleri doğrultusunda içerik ve görünüş geçerliliği ile değerlendirilmiş; yapısal geçerlilik için açımlayıcı faktör analizi (AFA) ve model uyumu için doğrulayıcı faktör analizi (DFA) uygulanmıştır. AFA sonucunda, toplam varyansın %42,68’ini açıklayan ve 16 maddeden oluşan iki faktörlü bir yapı elde edilmiştir. DFA sonuçları, bu yapının iyi bir model uyumuna sahip olduğunu göstermiştir. Güvenilirlik analizinde ise Cronbach alfa katsayısı 0,837, test-tekrar test güvenilirlik katsayısı 0,944 olarak hesaplanmıştır. Elde edilen bulgular, İklim Değişikliği Farkındalık Ölçeği’nin (İDFÖ) ortaokul öğrencilerinin iklim değişikliği farkındalık düzeylerini ölçmek için bilimsel açıdan güvenilir ve geçerli bir araç olduğunu ortaya koymaktadır. Bu ölçek, eğitim programlarının değerlendirilmesinde ve farkındalık artırmaya yönelik çalışmaların planlanmasında kullanılabilir.

Anahtar Kelimeler

İklim değişikliği , iklim değişikliği eğitimi , iklim değişikliği farkındalığı , ölçek geliştirme , ortaokul öğrencileri

Development of a Climate Change Awareness Scale for Middle School Students

Öz

Climate change is a significant global issue today, and increasing individuals' awareness levels on this matter holds great importance. Measuring and enhancing middle school students' awareness levels, in particular, can contribute to fostering sustainable environmental consciousness in the future. The primary aim of this study is to develop a reliable and valid measurement tool to assess middle school students' awareness of climate change. The process was carried out with data obtained from a total of 1,064 middle school students. The validity of the scale, which has a five-point Likert structure, was assessed through content and face validity based on expert opinions. For structural validity, exploratory factor analysis (EFA) and confirmatory factor analysis (CFA) were conducted to evaluate model fit. The EFA results revealed a two-factor structure consisting of 16 items that explained 42.68% of the total variance. The CFA results indicated that this structure had a good model fit. In the reliability analysis, the Cronbach's alpha coefficient was calculated as 0.837, and the test-retest reliability coefficient was found to be 0.944. The findings demonstrate that the Climate Change Awareness Scale (CCAS) is a scientifically reliable and valid instrument for measuring middle school students' levels of awareness regarding climate change. This scale can be utilized in the evaluation of educational programs and in planning initiatives aimed at raising awareness.

Anahtar Kelimeler

Climate change , Climate change awareness , Climate change education , middle school students , scale development.

Kaynakça

• Anderson, A. (2012). Climate change education for mitigation and adaptation. Journal of Education for Sustainable Development, 6(2), 191-206. https://doi.org/10.1177/0973408212475199
• Ataklı, G., & Kuran, H. (2022). İklim değişikliği farkındalık ölçeğinin geliştirilmesi. Biological Diversity and Conservation, 15(2), 150-161. https://doi.org/10.46309/biodicon.2022.1079715
• Ağıralan, E., & Sadioğlu, U. (2021). İklim değişikliği farkındalığı ve toplum bilinci: İstanbul örneği. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 21(2), 627-654. https://doi.org/10.18037/ausbd.959287
• Ayre, C., & Scally, A. J. (2014). Critical values for lawshe’s content validity ratio: revisiting the original methods of calculation. Measurement and Evaluation in Counseling and Development, 47(1), 79–86. https://doi.org/10.1177/0748175613513808
• Baiardi, D.(2023). What do you think about climate change?, J. Econ. Surv., 37, 1255-1313, https://doi.org/10.1111/joes.12535
• Bamberg, S., & Möser, G. (2007). Twenty years after Hines, Hungerford, and Tomera: A new meta-analysis of psycho-social determinants of pro-environmental behaviour. Journal of Environmental Psychology, 27(1), 14-25. http://dx.doi.org/10.1016/j.jenvp.2006.12.002
• Bentler, P. M., & Bonett, D. G. (1980). Significance tests and goodness of fit in the analysis of covariance structures. Psychological Bulletin, 88(3), 588–606. https://doi.org/10.1037/0033-2909.88.3.588
• Boyes, E., & Stanisstreet, M. (2012). Environmental education for behavior change: Which actions should be targeted? International Journal of Science Education, 34(10), 1591-1614. https://doi.org/10.1080/09500693.2011.584079
• Büyüköztürk, Ş. (2002). Faktör analizi: Temel kavramlar ve ölçek geliştirmede kullanımı. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 32(32), 470-483.
• Büyüköztürk, Ş. (2016). Sosyal bilimler için veri analizi kitabı (22. baskı). Pegem Akademi Yayıncılık Byrne BM. (2010). Structural equation modeling with amos: basic concepts, applications and pro- gramming. 2nd ed. Routledge Taylor Francis Group; p.416.
• CCPI, 2023, Climate Change Performans İndex, https://ccpi.org/download/climate-change-performance-index-2023/)
• Crocker, L., & Algina, J. (1986). Introduction to classical and modern test theory. Holt, Rinehart and Winston
• Cohen, L., Manion, L., & Morrison, K. (2017). Research methods in education (8th ed.). Routledge. https://doi.org/10.4324/9781315456539
• Çokluk, Ö., Şekercioğlu, G., & Büyüköztürk, Ş. (2012). Sosyal bilimler için çok değişkenli istatistik: SPSS ve LISREL uygulamaları (Vol. 2). Pegem akademi.
• Çolakoğlu, Ö. M., & Büyükekşi, C. (2014). Açımlayıcı faktör analiz sürecini etkileyen unsurların değerlendirilmesi. Karaelmas Eğitim Bilimleri Dergisi, 2(1), 56-64.
• De Vellis, R.F. (2017). Scale development theory and applications. Sage Publications.
• Deniz, H., İnel, M., & Sezer, B. (2020). Küresel iklim değişikliği farkındalık ölçeği: Bir ölçek geliştirme çalışması. lnternational Journal of Geography and Geography Education, (43), 252-264. https://doi.org/10.32003/igge.818561
• Ezeudu, S. A., Ezeudu, S., & Sampson, M. (2016). Climate change awareness and attitude of senior secondary students in Umuahia Education Zone of Abia State. International Journal of Research in Humanities ans Social Studies. 3 (3), 7-17.
• Fabrigar, L. R., Wegener, D. T., MacCallum, R. C., & Strahan, E. J. (1999). Evaluating the use of exploratory factor analysis in psychological research. Psychological Methods, 4, 272-299.
• Field, A. (2013). Discovering statistics using IBM SPSS statistics (4th ed.). Sage Publications Ltd.
• Fraembs, T.V., Drobnič, S. Ill-informed or ideologically driven? Climate change awareness and denial in Europe. Popul Environ 46, 21 (2024). https://doi.org/10.1007/s11111-024-00462-7
• Fujii, H., & Fiel’ardh, K. (2023). Climate change awareness profiles of japanese primary school children: a pilot study. Proceedings Book Series-IV, 44.
• Gifford, R., & Nilsson, A. (2014). Personal and social factors that influence pro-environmental concern and behaviour: A review. International Journal of Psychology, 49(3), 141-157. https://doi.org/10.1002/ijop.12034
• Gezer, M., & İlhan, M. (2021). İklim değişikliği endişesi ölçeği: Türkçeye uyarlama çalışması. Eğitim ve Bilim, 30(1), 195–204. https://doi.org/10.51800/ecd.932817
• Grechyna, D. (2025). Raising awareness of climate change: Nature, activists, politicians?. Ecological Economics. https://doi.org/10.1016/j.ecolecon.2024.108374
• Gronier, G. (2022). Psychometric analyses in the transcultural adaptation of psychological scales. In S. Misciagna (Ed.), Psychometrics: New insights in the diagnosis of mental disorders. IntechOpen. https://doi.org/10.5772/intechopen.105841
• Gönen, Ç., Deveci, E.Ü. & Aydede, M.N. (2022). Development and validation of climate change awareness scale for high school students. Environ Dev Sustain 25, 4525–4537 (2023). https://doi.org/10.1007/s10668-022-02213-w
• Halady, I. R., & Rao, P. H. (2010). Does awareness to climate change lead to behavioral change? International Journal of Climate Change Strategies and Management, 2(1), 6-22. https://doi.org/10.1108/17568691011020229
• IPCC, 2014, Change, I.P.O.C., IPCC. Climate change.
• Kaiser, H.F. (1974). An Index of Factorial Simplicity. Psychometrika, 39, 31-36. https://doi.org/10.1007/BF02291575
• Kılıç, Ç. & Girgin, S. (2019). 2-ÇDM (İki faktörlü çevresel değer modeli) tutum ölçeğinin türkçeye uyarlanması. JRES, 6(1), 38-56.
• Kline, P. (2011). An Easy Guide To Factor Analysis: Routledge.
• Kuthe, A., Keller, L., Körfgen, A., Stötter, H., Oberrauch, A., & Höferl, K. M. (2019). How many young generations are there? – A typology of teenagers’ climate change awareness in Germany and Austria. The Journal of Environmental Education, 50(3), 172–182. https://doi.org/10.1080/00958964.2019.1598927
• Kollmuss, A., & Agyeman, J. (2002). Mind the gap: Why do people act environmentally and what are the barriers to pro-environmental behavior? Environmental Education Research, 8(3), 239-260. https://doi.org/10.1080/13504620220145401
• Lawshe, C. H. (1975). A quantitative approach to content validity. Personnel Psychology, 28(4), 563–575. https://doi.org/10.1111/j.1744-6570.1975.tb01393.x
• Lee, T. M., Markowitz, E. M., Howe, P. D., Ko, C. Y., & Leiserowitz, A. A. (2015). Predictors of public climate change awareness and risk perception around the world. Nature Climate Change, 5(11), 1014-1020. https://doi.org/10.1038/nclimate2728
• Lorenzoni, I., Nicholson-Cole, S., & Whitmarsh, L. (2007). Barriers perceived to engaging with climate change among the UK public and their policy implications. Global Environmental Change, 17(3-4), 445-459. https://doi.org/10.1016/j.gloenvcha.2007.01.004
• Maiti, S., Jha, S. K., Garai, S., Nag, A., Bera, A. K., Bhattacharya, D., ... & Deb, S. M. (2016). Climate change awareness among the livestock rearers of east coast of India. Indian Journal of Animal Sciences, 86(7), 799-809. https://doi.org/10.1016/j.gloenvcha.2007.01.004
• Nunnally, J. C., & Bernstein, I. H. (1994). The Assessment of reliability. Psychometric Theory, 3, 248–292
• O'Connor, R. E., Bord, R. J., & Fisher, A. (1999). Risk perceptions, general environmental beliefs, and willingness to address climate change. Risk Analysis, 19(3), 461-471. https://doi.org/10.1111/j.1539-6924.1999.tb00421.x
• Özdamar, K. (2017). Ölçek ve test geliştirme yapısal eşitlik modellemesi. Nisan Kitabevi.
• Paris Agreement. (2015). Paris Agreement under the United Nations Framework Convention on Climate
• Change. https://unfccc.int/process-and-meetings/the-paris-agreement/the-paris-agreement
• Piaget, J. (1972). Intellectual evolution from adolescence to adulthood. Human Development, 15(1), 1-12. https://doi.org/10.1159/000271225
• Sanad, F. S., Aljasim, F. A., & AlHendal, H. S. (2021). The effect of an enrichment unit on climate change awareness and basic science process skills among gifted female primary school students. International Journal of Childhood, Counselling & Special Education (CCSE), 3(1). https://doi.org/10.31559/CCSE2021.3.1.3
• Schermelleh-Engel, K., & Moosbrugger, H. (2003). Evaluating the fit of structural equation models: Tests of significance and descriptive goodness-of-fit measures. Methods of Psychological Research Online, 8(2),23-74
• Seçer, İ. (2017). SPSS ve LISREL ile pratik veri analizi analiz ve raporlaştırma. Anı Yayıncılık.
• Servan, M. (2024). Ortaokul öğrencilerinin iklim okuryazarlığı düzeyleri ile iklim değişikliğine yönelik endişe durumları arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yüksek lisans tezi, TC Aydın Adnan Menderes Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü)
• Shepardson, D. P., Niyogi, D., Choi, S., & Charusombat, U. (2011). Students’ conceptions about the greenhouse effect, global warming, and climate change. Climatic Change, 104(3-4), 481-507. https://doi.org/10.1007/s10584-009-9786-9
• Shepardson, D. P., Roychoudhury, A., Hirsch, A., Niyogi, D., & Top, S. (2012). When the atmosphere warms it rains and ice melts: Seventh-grade students’ conceptions of causal relations between global warming and climate change. Environmental Education Research, 18(3), 323-352. https://doi.org/10.1080/13504622.2013.803037
• Skinner, E. A., & Chi, U. (2012). Intrinsic motivation and engagement as “active ingredients” in garden-based education: Examining models and measures derived from self-determination theory. The Journal of Environmental Education, 43(1), 16-36. https://doi.org/10.1080/00958964.2011.5968566
• Smith, N., & Leiserowitz, A. (2014). The role of emotion in global warming policy support and opposition. Risk Analysis, 34(5), 937–948. https://doi.org/10.1111/risa.12140
• Stern, P. C. (2000). Toward a coherent theory of environmentally significant behavior. Journal of Social Issues, 56(3), 407-424. https://doi.org/10.1111/0022-4537.00175
• Şen, G. ve Özer, Y. E. (2018). Üniversite öğrencilerinin iklim değişikliği ve çevre sorunları konusundaki farkındalıklarının değerlendirilmesi: Dokuz Eylül Üniversitesi kamu yönetimi örneği. BEÜ SBE Dergisi, 7(2), 667-688.
• Tabachnick, B. G, & Fidell, L.S. (2001). Using Multivariate Statistics (Fourth Edition). Boston: Ally And Bacon
• Trott, C. D. (2019). Children’s constructive climate change engagement: Empowering awareness, agency, and action. Environmental Education Research, 26(4), 532–554. https://doi.org/10.1080/13504622.2019.16755944 UNESCO (2017). Education for Sustainable Development Goals: Learning Objectives. Paris: UNESCO.
• United Nations Development Programme (UNDP). (2007). Human Development Report 2007/2008: Fighting climate change: Human solidarity in a divided world. New York: Palgrave Macmillan & UNDP. https://doi.org/10.1057/9780230598508
• Upadhyaya, D., Puthiyakath, H. H., Kalai, S., & Goswami, M. P. (2023). Awareness, media, and mitigation actions for climate change: a study among the students of higher education in Tripura. Media Asia, 50(4), 572–595. https://doi.org/10.1080/01296612.2023.2197718
• Vygotsky, L. S. (1978). Mind in society: The development of higher psychological processes. Cambridge, MA: Harvard University Press.
• Yavuz, M., Balkan Kıyıcı, F., & Atabek Yiğit, E. (2014). İlköğretim II. kademe öğrencileri için çevre okuryazarlığı ölçeği: Ölçek geliştirme ve güvenirlik çalışması. Sakarya University Journal of Education, 4(3), 40–53.
• Yeşilyurt, S., & Çapraz, C. (2018). Ölçek geliştirme çalışmalarında kullanılan kapsam geçerliği için bir yol haritası. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 20(1), 251-264. https://doi.org/10.17556/erziefd.297741
• Yıldız D, Uzunsakal E. (2018) Comparison of reliability tests in field researches and an application on agricultural data]. Uygulamalı Sosyal Bilimler Dergisi. 14-28.