Okul Öncesi Dönemde Psikolojik Sağlamlık ve Problem Davranışlar Arasındaki İlişkinin İncelenmesi

Yıl 2025, Sayı: 65, 3345 - 3360, 30.09.2025

İrem Topuz , Olcan Aslan , Ahmet Bedel

https://doi.org/10.53444/deubefd.1634734

Öz

Bu araştırmada temel amaç, okul öncesi dönemde bulunan çocukların psikolojik sağlamlıklarının, problem davranışlarını yordayıp yordamadığını belirlemektir. Araştırmanın bir diğer amacı ise cinsiyet ve kardeş sayısına göre okul öncesi dönem çocuklarında psikolojik sağlamlığın ve problem davranışların farklılaşıp farklılaşmadığını tespit etmektir. Bu amaçlar neticesinde araştırmada ilişkisel tarama modeli tercih edilmiştir. Çalışma grubu oluşturulurken ise uygun örnekleme kullanılmıştır. Çalışmada veriler, araştırmacılar tarafından geliştirilen kişisel bilgi formu, Okul Öncesi Çocuklar İçin Sosyal Duygusal İyi Oluş ve Psikolojik Sağlamlık Ölçeği ile Problem Davranış Ölçeği kullanılarak toplanmıştır. Okul öncesi dönem çocuklarının psikolojik sağlamlıkları ve problem davranışları arasındaki ilişki koreleayon ve basit doğrusal regresyon analizleri ile incelenirken, cinsiyete göre ilişki bağımsız örneklem t testi ile kardeş sayısına göre ise tek yönlü varyans analizi ile incelenmiştir. Araştırma sonucunda okul öncesi dönem çocuklarının psikolojik sağlamlıkları ve problem davranışları arasında olumsuz yönde anlamlı ilişki olduğu tespit edilmiştir. Bununla birlikte psikolojik sağlamlığın, problem davranışları negatif yönde yordadığı tespit edilmiştir. Ayrıca cinsiyete göre her iki değişkenin anlamlı şekilde farklılaştığı, kardeş sayısına göre ise sadece problem davranışların anlamlı şekilde farklılaştığı görülmüştür. Araştırmanın sonuçları ilgili alan yazına göre tartışılmış, araştırmacılar ve saha çalışanları için çeşitli önerilerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Okul öncesi dönem , Psikolojik sağlamlık , Problem davranışlar

Investigation of the Relationship Between Psychological Resilience and Problem Behaviors in Preschool Period

Öz

This study endeavors to scrutinize whether the psychological resilience of preschool children functions as a prognosticator of their maladaptive behaviors. Moreover, it seeks to ascertain whether psychological resilience and problem behaviors fluctuate contingent upon gender and sibling count. To fulfill these objectives, a relational survey design was employed. The study cohort was delineated through a convenience sampling technique. Data acquisition entailed a bespoke demographic questionnaire crafted by the researchers, alongside the Social-Emotional Well-Being and Psychological Resilience Scale for Preschool Children and the Problem Behavior Scale. The interrelation between psychological resilience and maladaptive behaviors was dissected utilizing correlation and simple linear regression analyses. To gauge gender-based discrepancies, an independent samples t-test was administered, whereas a one-way analysis of variance (ANOVA) was executed to elucidate variations predicated upon sibling count. The findings unveiled a salient inverse correlation between psychological resilience and maladaptive behaviors in preschool children, signifying that heightened resilience corresponded with diminished problematic conduct. Furthermore, psychological resilience emerged as a substantive negative predictor of maladaptive behaviors. The study also divulged that both psychological resilience and maladaptive behaviors exhibited statistically significant divergences predicated on gender, while solely maladaptive behaviors demonstrated noteworthy variance concerning sibling count. The results were contemplated in light of extant scholarly discourse, and an array of recommendations was posited for academicians and practitioners within the domain.

Anahtar Kelimeler

Preschool period , Psychological resilience , Problem behaviors

Kaynakça

• Akçadağ, T. (2016). Sorun davranışların yönetimi. H. Kıran & K. Çelik (Eds.), Etkili sınıf yönetimi (ss. 255-288). Anı Yayıncılık.
• Aksoy, H. P., Akduman, G. G., Sarıbaş, M. Ş., & Özyürek, A. (2024). Okul öncesi dönemde psikolojik sağlamlık ile sosyal beceriler arasındaki ilişki ve sosyal becerileri etkileyen faktörler. Educational Academic Research, 53, 178-195. https://doi.org/10.33418/education.1421227
• Alisinanoğlu, F., & Özbey, S. (2009). Anaokulu ve anasınıfı davranış ölçeğinin geçerlik ve güvenirlik çalışması. Mesleki Eğitim Fakültesi Dergisi, 1.
• Arnold, D. H., McWilliams, L., & Arnold, E. H. (1998). Teacher discipline and child misbehavior in daycare: Untangling causality with correlational data. Developmental Psychology, 34(2), 276. https://doi.org/10.1037/0012-1649.34.2.276
• Aslan, O., Topuz, İ., & Eldeleklioğlu, J. (2025). Investigating the mediating role of digital game addiction in the relationship between adolescents’ school belonging and resilience. Educational and Developmental Psychologist, 42(1), 37-49. https://doi.org/10.1080/20590776.2024.2402398
• Aslan, O., & Topuz, İ. (2025a) Çocuklarla çalışan okul psikolojik danışmanlarının problem davranışlara yönelik görüşlerinin incelenmesi. Batı Anadolu Eğitim Bilimleri Dergisi, 16(1), 697-723. https://doi.org/10.51460/baebd.1605736
• Aslan, O., & Topuz, İ. (2025b). Okul öncesi dönem çocuklarında sosyal beceri düzeyleri ile problemli medya kullanımı arasındaki ilişkinin incelenmesi. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 26(1), 116-134. https://doi.org/10.17679/inuefd.1516664
• Aslan, O., & Topuz, İ. (2025c). The role of digital game addiction tendencies in explaining preschool children’s resilience. Adıyaman University Journal of Educational Sciences, 15(1), 139-158. https://doi.org/10.17984/adyuebd.1613749
• Arzuman, R., & Gençtanırım Kurt, D. (2022). Tek çocuk olmanın kişiliğe yansımaları: Nitel bir çalışma. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Kadın ve Aile Araştırmaları Dergisi, 2(2), 277–296.
• Bethell, C., Gombojav, N., Solloway, M., & Wissow, L. (2016). Adverse childhood experiences, resilience, and mindfulness-based approaches: Common denominator issues for children with emotional, mental, or behavioral problems. Child and Adolescent Psychiatric Clinics, 25(2), 139-156. https://doi.org/10.1016/j.chc.2015.12.001
• Birkan, B. (2002). Çocuklarda davranış sorunları ve başa çıkma yolları. Çoluk Çocuk Aylık Anne-Baba-Eğitimci Dergisi, 17, 17–19.
• Büyüköztürk, Ş. (2014). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı (19. basım). Pegem Akademi.
• Byrd, B., DeRosa, A. P., & Craig, S. S. (1993). The adult who is an only child: achieving separation or individuation. Psychological Reports, 73(1), 171–177. https://doi.org/10.2466/pr0.1993.73.1.171
• Cabaj, J.L., McDonald, S.W. & Tough, S.C. Early childhood risk and resilience factors for behavioural and emotional problems in middle childhood. BMC Pediatr 14, 166 (2014). https://doi.org/10.1186/1471-2431-14-166
• Cohen, J., Cohen, P., West, S. G., & Aiken, L. S. (2013). Applied multiple regression/correlation analysis for the behavioral sciences (3rd ed.). Routledge. https://doi.org/10.4324/9780203774441
• Cüceloğlu, D. (1994). İnsan ve davranışı: Psikolojinin temel kavramları. Remzi Kitabevi.
• Çokluk, Ö., Şekercioğlu, G., & Büyüköztürk, Ş. (2012). Sosyal bilimler için çok değişkenli istatistik: SPSS ve LISREL uygulamaları (2. basım). Pegem Akademi.
• Demirtaş, Z. (2019). Sınıf yönetimi. Az Akademi.
• Ding, X., Liang, M., Song, Q., Su, W., Li, N., Liu, H., Wu, Y., Guo, X., Wang, H., Zhang, J., Qin, Q., Sun, L., Chen, M., & Sun, Y. (2023). Development of psychological resilience and associations with emotional and behavioral health among preschool left-behind children. Social Psychiatry and Psychiatric Epidemiology, 58(3), 467–476. https://doi.org/10.1007/s00127-022-02325-8
• Erata, F., & Özbey, S. (2020). Okul öncesi eğitim kurumuna devam eden çocukların psikolojik sağlamlık düzeylerinin bazı demografik değişkenlere göre incelenmesi. Pearson Journal of Social Sciences and Humanities, 5(9), 125–151. https://doi.org/10.46872/pj.171
• Erbaş, D. (2002). Problem davranışların azaltılmasında olumlu davranışsal destek planı hazırlama. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 3(2), 41-50. Fraenkel, J. R., Wallen, N. E., & Hyun, H. H. (2012). How to design and evaluate research in education (8th ed.). McGraw Hill.
• Garmezy, N. (1983). Stress, coping, and development in children. In Seminar on Stress and Coping in ChildrenCtr for Advanced Study in the Behavioral Sciences. Johns Hopkins University Press.
• Garmezy, N. (1991). Resiliency and vulnerability to adverse developmental outcomes associated with poverty. American Behavioral Scientist, 34(4), 416-430. https://doi.org/10.1177/0002764291034004003
• Goldstein, S., & Brooks, R. (2013). Why study resilience? In S. Goldstein & R. Brooks (Eds.), Handbook of resilience in children (pp. 3-14). Springer. https://doi.org/10.1007/978-1-4614-3661-4_1
• Gönültaş, O., Uzun, K., Akın, M. S. (2021). Ergenlerin aile içi ilişki algılarının çeşitli değişkenlere göre incelenmesi. Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 8(2), 391-405. https://doi.org/10.21666/muefd.718075
• Gravetter, F. J., & Wallnau, L. B. (2020). Statistics for the behavioral sciences (10th ed.). Cengage Learning.
• Greeff, A. P., & Ritman, I. N. (2005). Individual characteristics associated with resilience in single-parent families. Psychological Reports, 96(1), 36-42. https://doi.org/10.2466/pr0.96.1.36-42
• Greene, R. (2002). Human behavior theory: A resilience orientation. In Resiliency: An integrated approach to practice, policy, and research (pp. 1-28).
• Gültekin Akduman, G. (2017). Çocuklarda görülen uyum ve davranış sorunları. In A. Güngör Aytar (Ed.), Ruh sağlığı (ss. 89-124). Hedef Yayınları.
• Gün, R. Ş., & Akduman, G. G. (2022). Okul öncesi çocuklarının psikolojik sağlamlıklarının akran zorbalığı davranışları ile ilişkisi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 20(1), 107-123.
• Hair, J. F., Babin, B. J., Anderson, R. E., & Black, W. C. (2019). Multivariate data analysis (8th ed.). Pearson Prentice Hall.
• Hochberg, Y., & Tamhane, A. C. (1987). Multiple comparison procedures. John Wiley.
• İkiz, F. E., Mete Otlu, B., & Ekinci Vural, D. (2016). Erken çocukluk döneminde görülen problem davranışlar: Öğretmenlerin değerlendirmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(17), 216-229.
• Karaoğlu, M. (2011). Başarıya ilk adım erken müdahale programının 5-6 yaş grubu çocuklarının problem davranışlarına, sosyal becerilerine ve akademik etkinliklerle ilgilenme sürelerine olan etkisi [Yayımlanmamış doktora tezi]. Marmara Üniversitesi.
• Karasar, N. (2012). Bilimsel araştırma yöntemi (24. basım). Nobel Yayın Dağıtım.
• Kim, H.-Y. (2013). Statistical notes for clinical researchers: Assessing normal distribution (2) using skewness and kurtosis. Restorative Dentistry & Endodontics, 38(1), 52. https://doi.org/10.5395/rde.2013.38.1.52
• Kishalı, Z., & Akduman, G. G. (2024). Okul öncesi dönem çocuklarının psikolojik sağlamlık düzeylerinin incelenmesi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 22(1), 28-45. https://doi.org/10.37217/tebd.1287358
• Kordich Hall, D., & Pearson, J. (2005). Resilience: Giving children the skills to bounce back. Education and Health, 23(1), 12-14.
• Luthar, S. S., Cicchetti, D., & Becker, B. (2000). The construct of resilience: A critical evaluation and guidelines for future work. Child Development, 71(3), 543-562. https://doi.org/10.1111/1467-8624.00164
• Masten, A. S., & Reed, M. G. (2002). Resilience in development. In C. R. Snyder & S. J. Lopez (Eds.), The handbook of positive psychology (pp. 74-78). Oxford University Press.
• Masten, A. S. (2001). Ordinary magic: Resilience processes in development. American Psychologist, 56(3), 227-238. https://doi.org/10.1037/0003-066X.56.3.227
• Mayr, T., & Ulich, M. (2006). PERIK: Positive Entwicklung und Resilienz im Kindergartenalltag. Staatinstitut für Frühpädagogik (IFP).
• Merrill, K. W. (2003). Preschool and kindergarten behavior scales (2nd ed.). Pro-Ed.
• Mertler, C. A., & Vannatta, R. A. (2016). Advanced and multivariate statistical methods: Practical application and interpretation (6th ed.). Pyrczak Publishing. https://doi.org/10.1037/0003-066X.56.3.227
• Newman, R. (2005). APA's resilience initiative. Professional Psychology: Research and Practice, 36(3), 227. https://doi.org/10.1037/0735-7028.36.3.227
• Olcay, O. (2008). Bazı kişisel ve ailesel değişkenlere göre okul öncesi dönemdeki çocukların sosyal yetenekleri ve problem davranışlarının analizi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Selçuk Üniversitesi.
• Özbey, S. (2019). Okul öncesi çocuklar için sosyal duygusal iyi oluş ve psikolojik sağlamlık ölçeğinin (PERİK) geçerlik güvenirlik çalışması. OPUS International Journal of Society Researches, 10(17), 756-786. https://doi.org/10.26466/opus.518062
• Tabachnick, B. G., & Fidell, L. S. (2013). Using multivariate statistics (6th ed.). Pearson.
• Topuz, İ., & Aslan, O. (2024). Investigation of the mediating role of empathy in the relationship between adolescents’ prosocial behaviors and bullying tendencies. Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 53(3), 1084-1109. https://doi.org/10.14812/cuefd.1463625
• Qiao, T., Sun, Y., Ye, P., Yan, J., Wang, X., & Song, Z. (2024). Family functioning and problem behaviors among Chinese preschool left-behind children: The chain mediating effect of emotion regulation and psychological resilience. Frontiers in Psychology, 15, 1343908. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2024.1343908
• Uzun, K., & Yaprakdal, P. (2022). Öğretmenlerin mesleki tükenmişliklerine alternatif bir çözüm yolu olarak pozitif psikolojinin kullanılması. Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi 12(3), 2823-2864.
• Uzun, K., Tagay, Ö., ve Cırcır, O. (2024). Childhood traumas and future expectations in adolescents: Examination the role of perceived social support and attitudes to seeking psychological help. Current Psychology 43(8), 7116-7130. https://doi.org/0.1007/s12144-023-04925-2
• Vanderbilt-Adriance, E., Shaw, D. S., Brennan, L. M., Dishion, T. J., Gardner, F., & Wilson, M. N. (2015). Child, family, and community protective factors in the development of children's early conduct problems. Family Relations, 64(1), 64-79. https://doi.org/10.1111/fare.12105
• Verret, C., Guay, M. C., Berthiaume, C., Gardiner, P., & Béliveau, L. (2012). A physical activity program improves behavior and cognitive functions in children with ADHD: An exploratory study. Journal of Attention Disorders, 16(1), 71-80. https://doi.org/10.1177/1087054710379735
• Villasana, M., Alonso-Tapia, J., & Ruiz, M. A. (2017). Personal factors underlying resilience in adolescence: Cross-cultural validity of the Prince-Embury model. The Spanish Journal of Psychology, 20, E42. https://doi.org/10.1017/sjp.2017.39
• Webster-Stratton, C., Reid, J., & Hammond, M. (2001). Social skills and problem-solving training for children with early-onset conduct problems: Who benefits? Journal of Child Psychology and Psychiatry, 42(7), 943-952. https://doi.org/10.1111/1469-7610.00790
• Werner, E. E., & Smith, R. S. (2001). Journeys from childhood to midlife: Risk, resilience, and recovery. Cornell University Press.
• Woolfolk Hoy, A. (2015). Eğitim psikolojisi (D. Özen, Çev. Ed.). Kaknüs Yayınları.
• Yılmaz, İ. (2018). Okul öncesi dönemde çocukların bağlanma biçimi ile sosyal beceri ve problem davranışları arasındaki ilişkinin incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Üsküdar Üniversitesi.
• Yoldaş, C., & Demircioğlu, H. (2022). Okul öncesi dönem çocuklarının problem davranışlarının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Hacettepe University Faculty of Health Sciences Journal, 9(3), 553-572. https://doi.org/10.21020/husbfd.1014137
• Zhang, J., Wu, Y., Qu, G., Wang, L., Wu, W., Tang, X., & Sun, Y. (2021). The relationship between psychological resilience and emotion regulation among preschool left-behind children in rural China. Psychology, Health & Medicine, 26(5), 595-606. https://doi.org/10.1080/13548506.2020.1849748
• Zinn, M. E., Huntley, E. D., & Keating, D. P. (2020). Resilience in adolescence: Prospective self moderates the association of early life adversity with externalizing problems. Journal of Adolescence, 81, 61-72. https://doi.org/10.1016/j.adolescence.2020.04.004
• Ziobro, N. F. (2018). Investigation of preschool teachers' perceptions, understandings, and practices related to resilience pedagogy: A qualitative single case study [Doctoral dissertation, Rowan University]. ProQuest Dissertations Publishing.