DIŞ TİCARET FİRMALARININ LİMAN SEÇİM KRİTERLERİ ÜZERİNE BULANIK DEMATEL YAKLAŞIMI: ANTALYA VAKA ÇALIŞMASI

Yıl 2022, Cilt: 14 Sayı: 1, 122 - 150, 30.06.2022

Çetin Polat Fahriye Merdivenci

https://doi.org/10.18613/deudfd.813822

Cited By: 1

Öz

Dış ticaretin ana dağıtım noktalarının başında limanlar gelmektedir. Limanlar, dış ticaret firmalarının faaliyetlerine, maliyet, lojistik, teslim şekli, kontrol, müşteri memnuniyeti gibi birçok konuda doğrudan ya da dolaylı olarak etki etmektedir. Bu nedenle, uluslararası ticaret yapan firmalarının kritik görevlerinden biri de liman seçimidir. Firmalar açısından optimal liman tercihi, ulusal ve uluslararası iş ortaklığını da güçlendirmektedir. Bu noktada, firmaların liman tercihi etkileyen kriterlerin ve karar sürecindeki etki düzeylerinin belirlenmesi gerekmektedir. Birden fazla amacın optimizasyonunu içeren liman seçimi, çok kriterli karar verme problemi olarak dikkate alınmaktadır. Bu çalışmada, Antalya limanı hinterlandında faaliyet gösteren firmaların liman tercihini etkileyen kriterlerin belirlenmesi ve karar sürecinde ağırlıklarının sıralanması amaçlanmaktadır. Karar kriterleri arasındaki etkileşimi kullanarak, kriter ağırlıklarını belirleyen Bulanık Dematel yönteminin uygulandığı çalışmada, maliyet, liman hizmetleri, fiziki koşullar ve diğerleri olmak üzere 4 ana kriter altında, 21 adet alt kriter belirlenmiştir. Çalışmada, diğer kriterler ile en yüksek düzeyde ilişkide bulunan kriterler sırasıyla iç nakliye masrafı, limanın konumu, teslim şekli ve iç nakliye bağlantısı olarak belirlenmiştir. Kriter ağırlıkları açısından incelendiğinde, en önemli kriterlerin sırasıyla, iç nakliye masrafı, limanın konumu, iç nakliye bağlantısı, teslim şekli ve navlun olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Dış Ticaret, Antalya Limanı Hinterlandı, Liman Seçim Kriterleri, Bulanık Dematel

Kaynakça

• UNCTAD. Handbook of statistics 2019. https://unctadstat.unctad.org/EN/, Erişim Tarihi: 25.07.2020.
• STATISTA. Container shipping – statistics & facts 2020. https://www.statista.com/topics/1367/container-shipping/, Erişim Tarihi:26.07.2020.
• World Shipping Council (WSC). Global Trade 2020. http://www.worldshipping.org/about-the-industry/global-trade. Erişim Tarihi: 26.07.2020.
• Tongzon, J.L. (2009). Port choice and freight forwarder, Transportation Research Part E, 45(1), 186-195.
• Behdani, B., Wiegmans, B., Roso V. ve Haralambides, H. (2020). Port-hinterland transport and logistics: emerging trends and frontier research, Maritime Economics & Logistics, 22 (1), 1-25.
• Global Yatırım Holding (GYH). Faaliyet raporu 2018. https://www.globalyatirim.com.tr/files/GYH_FRAT_2018.pdf. Erişim Tarihi: 30.08.2020.
• Vira Haber, 2019. Türkiye mermer ihracatının ana kapısı: Antalya limanı. https://www.virahaber.com/turkiye-mermer-ihracatinin-ana-kapisi-antalya-limani-52306h.htm. Erişim Tarihi: 01.09.2020.
• Sağlam, H. (2013). Antalya’nın dünyaya açılan kapısı: Port Akdeniz, Ayrıntı Dergisi, 1(3), 59-61.
• Nazemzadeh, M. ve Vanelslander, T. (2015). The container transport system: selection criteria and business attractiveness for North-European ports, Maritime Economics & Logistics, 1 (2), 221-245.
• Gabus, A. ve Fontela, E. (1973) Perceptions of the World problematique: communication procedure, communicating with those bearing collective responsibility (DEMATEL reportno. 1), Switzerland Geneva: Battelle Geneva Research Centre.
• Lin, C.J. ve Wu, W.W. (2008). A causal analytical method for group decision-making under fuzzy environment, Expert Systems with Applications, 34 (1), 205-213.
• Bostancı, B., Bakır, N.Y., Doğan, U. ve Güngör, M.K. (2017). Bulanık karar verme teknikleri ile CBS destekli konut memnuniyeti araştırması, Journal of the Faculty of Engineering and Architecture of Gazi University, 32 (4), 1193-1207.
• Lin, K.P., Tseng, M.L. ve Pai, P.F, Sustainable supply chain management using approximate fuzzy DEMATEL method, Resources, Conservation and Recycling, 128, 134–142.
• Aksakal, E. ve Dağdeviren, M. (2015). Talent Management Based Personnel Assignment Model and Solution Proposal, Journal of the Faculty of Engineering and Architecture of Gazi University, 30 (2), 249-262.
• Guy, E. ve Urli, B. (2006). Port selection and multi-criteria analysis: an application to the Montreal-New York alternative. Maritime Economics and Logistics, 8 (1), 169-186.
• Song, D.W. ve Yeo, K.T. (2004). A competitive analysis of Chinese container ports using the analytic hierarchy process, Maritime Economics and Logistics, 6 (1), 34-52.
• Lirn, T.C., Thanopoulou, H.A., Beynon, M.J. ve Beresford, A.K.C. (2015). An application of AHP on transshipment port selection: a global perspective, Port Management, 6, 314-338.
• Ugboma, C., Ugboma, O. ve Ogwude, I.C. (2006). An Analytic hierarchy process (AHP) approach to port selection decisions - empirical evidence from Nigerian ports, Maritime Economics and Logistics, 8 (3), 251-266.
• Chou, C.C. (2010) AHP model for the container port choice in the multiple-ports region, Journal of Marine Science and Technology, 18 (2), 221-232.
• Lam, J.S.L. ve Dai, J. (2012). A decision support system for port selection, Transportation Planning and Technology, 35 (4), 509-524, DOI:10.1080/03081060.2012.680822.
• Mittal, N. ve McClung, D. (2016) Shippers’ changing priorities in port selection, Journal of the Transportation Research Forum, 55 (3) , 65-81. Zarei, S. (2015). The key factors in shipping company’s port selection for providing their supplies, International Journal of Social, Behavioral, Educational, Economic, Business and Industrial Engineering 9 (4), 1317-1321.
• Icaza, R.D. (2017) Decision Support System for Container Port Selection using Multiple-Objective Decision Analysis, Doctorate Thesis, University of Arkansas, Philosophy in Engineering, USA.
• Icaza, R.D. ve Parnell, G.S. (2018). Container port selection in West Africa: A multi-criteria decision analysis, Engineering Management Research, 7 (1), 68-87.
• Tiwari, P., Itoh, H. ve Doi, M. (2003). Shippers’ port and carrier selection behaviour in China: A discrete choice analysis, Maritime Economics & Logistics, 5, 23–39.
• Onwuegbuchunam, D.E. (2013). Port selection criteria by shippers in Nigeria: a discrete choice analysis, Int. J. Shipping and Transport Logistics, 5 (5), 532-550, 2013.
• De Langen P.W. (2007). Port competition and selection in contestable hinterlands; the case of Austria, European Journal of Transport and Infrastructure Research, 7 (1), 1-14.
• Rezaei, J., Palthe, L.V.W., Tavasszy, L., Wiegmans, B. ve Laan, F.V.D., Port performance measurement in the context of port choice: an MCDA approach, Management Decision, 57 (2), 396-417.
• Parola, F., Risitano, M., Ferretti, M. ve Panetti, E. (2017). The drivers of port competitiveness: a critical Review, Transport Reviews, 37 (1), 116-138.
• Yuen, C.L.A., Zhang, A. ve Cheung, W. (2012). Port competitiveness from the users’ perspective: an analysis of major container ports in China and its neighboring countries”, Research in Transportation Economics, 35 (1), 34-40.
• Sharghi, P., Jabbarova, K. ve Aliyeva, K. (2016). Decision making on an optimal port choice under z-information, Procedia Computer Science 102, 378 – 384.
• Lin, Y. ve Wang, X. (2019). Port selection based on customer questionnaire: a case study of German port selection, 11 (1), 1-13.
• Panayides, P. ve Song, D. W. (2012). Determinants of users’ port choice, The Blackwell Companion to Maritime Economics, 1, 599-622.
• Grosso, M. ve Monteiro, F. (2009). Relevant strategic criteria when choosing a container port-the case of the port of Genoa, Research in Transport and Logistics, 1, 1-21.
• Kavirathna, C., Kawasaki, T., Hanaoka, S. ve Matsuda, T. (2018). Transshipment hub port selection criteria by shipping lines: the case of hub ports around the bay of Bengal. Journal of Shipping and Trade, 3 (4), 1-25.
• Kim, A.R. ve Lu, J. (2016). A study on the evaluation of port competitiveness in Busan Port and Shanghai Port, Open Access Library Journal, 3, 1-8.
• Özdemir, Ü., Yılmaz, H. ve Başar, E. (2016). Investigation of Port Efficiency Criteria with Fuzzy Dematel Method: Hopa And Batumi Ports, II. International Conference Innovation Challenges of The Maritime Industry: Maritime Transport, Engineering Technologies, Logistics, Tourism, Batumi, Gürcistan, 08-09 Eylül, 158-165.
• Ha, M.H. ve Yang, Z. (2017). Comparative analysis of port performance indicators: independency and interdependency, Transportation Research Part A, 103, 264-278.
• Tsai, J.Y., Ding, J.F., Liang, G.S. ve Ye, K.D. (2018). Use of a hybrid mcdm method to evaluate key solutions influencing service quality at a port logistics center in Taiwan, Croation Scientific and Professional Journals, 69 (1), 89-105.
• Gök, K. A. C. ve Perçin S. (2017). Bütünleşik bulanık DEMATEL-bulanık VIKOR yaklaşımının makine seçim Problemine Uygulanması, Journal of Yasar University, 12 (48), 249-256.
• Kabadayı N. ve Dağ S. (2017). Bulanık DEMATEL ve bulanık PROMETHEE yöntemleri ile kablo üretiminde makine seçimi, Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Dergisi, 7 (14).
• Ayçin, E. (2019). Dematel, Çok kriterli karar verme: Bilgisayar uygulamalı çözümler, Cilt 1, Nobel Yayınevi, İstanbul, 89-101. Altan, Ş. ve Aydın, E.K. (2015). Bulanık DEMATEL ve bulanık TOPSİS yöntemleri ile üçüncü parti lojistik firma seçimi için bütünleşik bir model yaklaşımı, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 20 (3), 99-119.
• Akın, N.G. (2017) İşletme bölümü öğrencilerinin meslek seçimini etkileyen faktörlerin bulanık DEMATEL yöntemiyle değerlendirilmesi, Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 13 (4), 873-890.
• Ömürgönülşen, M., Çekiç, B. ve Ar, İ.M. (2020). Lojistik firmalarında Endüstri 4.0 uyum sürecinde dikkate alınacak faktörlerin bulanık DEMATEL yöntemiyle değerlendirilmesi, Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, 167-184.
• Organ, A. (2013). Bulanık DEMATEL yöntemiyle makine seçimin etkileyen kriterlerin belirlenmesi, Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 22 (1), 157-172.
• Kabak, Ö., Ülengin, F., Çekyay, B., Önsel, Ş. ve Özaydın, Ö. (2016). Critical success factors for the iron and steel industry in Turkey: A Fuzzy DEMATEL approach, International Journal of Fuzzy Systems, 18 (3), 523-536.
• Wu, W. W. ve Lee, Y. T. (2007). Developing global managers’ competencies using the fuzzy DEMATEL method, Expert Systems with Applications, 32 (2), 499–507. Koç, E. (2019). Uluslararası tedarikçi seçim probleminde Bulanık DEMATEL yönteminin kullanımı, Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9 (17), 339-355.
• Tsai, S. B., Chien, M. F., Xue, Y., Li, L., Jiang, X., Chen, Q. ve Wang L. (2015). Using the Fuzzy DEMATEL to determine environmental performance: A case of printed circuit board industry in Taiwan, PloS One, 10 (6), 1-18.
• Feng, C. ve Ma, R. (2020). Identification of the factors that influence service innovation in manufacturing enterprises by using the fuzzy DEMATEL method, Journal of Cleaner Production, 253, 1-12. Zhou, F., Wang, X., Lim, M. K., He, Y. ve Li, L. (2018). Sustainable recycling partner selection using fuzzy DEMATEL-AEW-FVIKOR: a case study in small-and-medium enterprises (SMEs), Journal of Cleaner Production, 196, 489-504.
• Li, R. J. (1999). Fuzzy method in group decision making, Computers & Mathematics with Applications, 38 (1), 91-101.