ADAM SMITH NE KADAR LİBERALDİ?: PİYASANIN GÖRÜNMEZ ELİ Mİ?, DEVLETİN GÖRÜNÜR ELİ Mİ?

Yıl 2025, Cilt: 12 Sayı: 1, 399 - 416, 29.04.2025

Yasin Parlar

https://doi.org/10.69878/deuefad.1612950

Öz

Literatürde, Adam Smith’in Milletler Zenginliği eseri üzerinden laissez faire tarzında bir liberal sistem savunusu yaptığı iddia edilmiştir. Bu iddiayı savunanlara göre Smith, serbest piyasa düşüncesinin mutlak anlamda savunucusu ve sıkı takipçisi olduğu için klasik liberalizmin minimal ya da gece bekçisi devlet anlayışından yana tavır takınmıştır. Buna göre de Smith’in kapitalist sistemin kurucusu ve teorik savunucusu olduğu yargısına varılmıştır. Bu makalede literatürdeki genel kabulün aksine Smith’in laissez faire tarzındaki bir liberal sistem savunusu yapmadığı, mutlak anlamda serbest piyasa fikrinden uzak olduğu iddia edilmiştir. Bu iddia, Smith’in Milletler Zenginliği eserinin yanında Ahlaki Duygular Kuramı ve Hukuk Üzerine adlı eserleri üzerinden temellendirilmiştir. Bu eserler bütüncül bir yaklaşımla değerlendirildiğinde Smith’in iktisadi anlamda tipik bir laissez faireci olmadığı ve de politik anlamda da klasik liberalizmin minimal ya da gece bekçisi devlet anlayışından uzak olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Ayrıca Smith, mutluluğu sahip olunan maddi şeylerle ölçmediğinden genel kabulün aksine onun kapitalist sistemin kurucusu ve teorik savunucusu olduğu iddiasının yanlışlığı tartışılmıştır. Tüm bu tartışmalardan hareketle Smith ekonomik gelişmeye (iş bölümüne) paralel olarak toplumsal sınıflar arasında çıkabilecek sorunlara kayıtsız olmadığı için onun ekonomik anlamda sınırsız bir büyüme teorisi geliştirmekten de uzak olduğu sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Smith , liberalizm , laissez-faire , kapitalizm.

HOW LIBERAL WAS ADAM SMITH?: THE INVISIBLE HAND OF THE MARKET?, THE VISIBLE HAND OF THE STATE?

Öz

It has been widely asserted in the literature that Adam Smith advocated for a laissez-faire liberal system, particularly through his seminal work The Wealth of Nations. Proponents of this view argue that Smith endorsed the concept of a minimal or "night-watchman" state, a central tenet of classical liberalism, because he was a staunch proponent of the free market. Consequently, it has been concluded that Smith was both the founder and a theoretical defender of the capitalist system. However, in this article, it is argued that, contrary to the prevailing consensus in the literature, Smith did not advocate for a laissez-faire liberal system and was far from endorsing an entirely unregulated free market. This argument draws upon Smith’s works The Theory of Moral Sentiments and On Law, in addition to The Wealth of Nations. A holistic examination of these texts reveals that Smith was not a typical laissez-faire economist and did not support the minimal or night-watchman state model of classical liberalism in the political domain. Furthermore, since Smith did not equate happiness with material wealth, the claim that he was the intellectual progenitor and theoretical supporter of the capitalist system is called into question. Based on these considerations, it is concluded that Smith did not develop a theory of unlimited economic growth, as he was attentive to the potential social problems arising from economic development, particularly those stemming from the division of labor and its impact on social classes.

Anahtar Kelimeler

Smith , laissez-faire , liberalism , capitalism.

Kaynakça

• Arıtürk, M. H. (2024). Alexis De Tocqueville'in Demokrasi ve Eğitim Anlayışı: Eşitlik ve Özgürlük Arasında Bir Denge Arayışı. Felsefi Düşün Akademik Felsefe Dergisi, Sayı: 23, (ss. 328-345).
• Arrighi, G. (2020). Adam Smith Pekin'de. (İ. Yıldız, Çev.) İstanbul: Yordam Kitap Yayınları.
• Aydınonat, N. E. (Ed.) (2010). Adam Smith'in "görünmez eli": doğru sanıyor olabileceğiniz yanlışlar. Görünmez Adam Smith (ss. 137-168). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Barber, W. J. (2021). İktisadi düşünce tarihi. (İ. Durdu, Çev.) İstanbul: Vakıfbank Kültür Yayınları.
• Berry, C. J. (2013). Introduction: Adam Smith: an outline of life, times, and legacy. C. J. Berry, M. P. Paganelli, & C. Smith (Ed.), The Oxford handbook of Adam Smith (ss. 1-20). Oxford: Oxford University Press.
• Boyd, R. (2013). Adam Smith on civility and civil society. Oxford handbook of Adam Smith (s. 443-484). içinde Oxford: Oxford University Press.
• Cropsey, J. (1957). Politiy and economy: an interpratation of the priciples of Adam Smith. Hague: The Hague Martinus Nijhoff.
• Fleischacker, S. (2013). Adam Smith on equality. C. J. Berry, M. P. Paganelli, & C. Smith (Ed.), The Oxford handbook of Adam Smith (ss. 485-500). Oxford: Oxford University Press.
• Göçmen, D. (2007). The Adam Smith problem: reconciling human nature in the theory of moral sentiments and wealth of nations. New York: Tauris Academic Studies.
• Haldun, İ. (2020). Mukaddime (Cilt I). (A. Tekin, Çev.) İstanbul: İlgi Kültür Sanat.
• Harrison, P. (2011). Adam Smith and the history of the ınvisible hand. Journal of the History of Ideas, ss. 29-49.
• Kazgan, G. (2016). Adam Smith ve "milletlerin zenginliği" üzerine. A. Smith, Milletlerin zenginliği (ss. v-xxvi). İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
• Kennedy, G. (2005). Adam Smith's Lost Legacy. New York: Palgrave Macmillan.
• Kennedy, G. (2008). Adam Smith: A Moral Philosopher and His Political Economy. New York: Palgrave Macmillian.
• Lamb, R. B. (1974). Adam Smith's system: smphathy not self-interest. Journal of the History of Ideas, ss. 671-682.
• Raphael, D. D. (2014). Adam Smith. (E. Erdem, & A. A. Çelenk, Çev.) Ankara: Liberte Yayınları.
• Rasmussen, D. C. (2013). Adam Smith and Rousseau: enlightenment and counter-enlightenment. Oxford handbook of Adam Smith (ss. 54-76). Oxford: Oxford University Press.
• Sagar, P. (2023). Adam Smith, sufficientarian. P. Sagar, Interpretıng Adam Smıth (ss. 142-159). Cambridge: Cambridge University Press.
• Sen, A. (2013). The contemporary relevance of Adam Smith. C. J. Berry, M. P. Paganelli, & C. Smith (Ed.). The Oxford handbook of Adam Smith (ss. 581-592). Oxford: Oxford University Press.
• Smith, A. (2016). Milletlerin zenginliği. (H. Derin, Çev.) İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Smith, A. (2018). Ahlaki duygular kuramı. (D. Kızılay, Çev.) İstanbul: Pinhan Yayıncılık.
• Smith, A. (2019). Hukuk üzerine. (A. Celiloğlu, Çev.) İstanbul: Pinhan Yayıncılık.
• Uyl, D. J., & Jr., C. L. (1996). Adam Smith on friendship. The Review of Metaphysics, ss. 609-637.
• Yılmaz, F. (2010). İskoç aydınlanması ve Adam Smith. M. Kara, & N. E. Aydınonat (Ed.), Görünmez Adam Smith (ss. 65-86). İstanbul: İletişim Yayınları.