İZMİR ŞARK SANAYİ KUMPANYASI TEKSTİL FABRİKASININ 1924 YILINDA KARADENİZ BÖLGESİ’NDE YAPTIRDIĞI “PAMUK İPLİĞİ PAZARI” ARAŞTIRMA RAPORU

Yıl 2012, Cilt: 1 Sayı: 2, 92 - 106, 01.12.2012

Oya Sipahioğlu

Öz

Ege bölgesi 19. Yüzyıl başlarından itibaren pamuk üreticisi bir bölge ve buna bağlı olarak da pamuk ipliği ve pamuklu kumaş ticareti merkezlerinden biri olmuştur. İzmir’de 1800 lerde kurulan yabancı sermayeli iplik ve kumaş fabrikaları Hem iç tüketimin ihtiyacını karşılamış hem de yurt dışına ihracat yapmıştır. Aynı zamanda da ithal edilen özellikle İngiliz ve Hint mamulleri ile rekabet etmişlerdir. Bu fabrikalardan biri olan ve kuruluşu 1893 yılına kadar uzanan İzmir Şark Sanayi Kumpanyası Tekstil Fabrikası da dönemin tekstil piyasasında çok önemli bir yere sahip olmuştur. Karadeniz bölgesi dokuma merkezlerinin yoğunluğu nedeni ile yıllık iplik ve mamul pamuklu kumaş tüketimi açısından tekstil fabrikaları açısından önemli bir Pazar konumunda olmuştur. Özellikle bölgede üretilen futa, alaca, peştamal ve bez dokumalarında kullanılan pamuk ipliklerinin bir kısmı İstanbul Yedikule ve İzmir Pamuk Mensucatı Fabrikaları tarafından, bir kısmı da İstanbul’da bulunan yerli ve yabancı tüccarlar tarafından karşılanmıştır. İzmir Şark Sanayi Kumpanyası Tekstil Fabrikası, Karadeniz Bölgesine iplik sağlayan üreticiler arasında yer almak amacıyla 1924 yılında bölgeye bir pazarlama elemanını göndermiş ve bir pazar araştırması raporu hazırlatmıştır. Bu rapor ışığında Trabzon, Rize, Giresun, Samsun, İnebolu ve Kastamonu şehirlerinin Birinci Dünya Savaşı sonrasındaki ekonomik sosyal durumları, kumaş ve iplik piyasası, yıllık iplik tüketim miktarları hakkında tespitler yapılmıştır

Anahtar Kelimeler

Şark Sanayi Kumpanyası, İzmir iplik, Karadeniz iplik, pamuk mensucat, tekstil

A RESEARCH REPORT ON THE COTTON THREAD MARKET IN THE BLACK SEA REGION OF TURKEY PREPARED BY THE IZMIR ORIENTAL INDUSTRIES COMPANY TEXTILE MILL IN 1924

Öz

By the beginning of the 19th Century, the Aegean region of Turkey had already become the leading manufacturer of raw cotton, with the increased cultivation of cotton in the countryside. As a result, the coastal port city of Izmir was also fast becoming the center of cotton thread production. During this exciting era, many cotton thread and cloth mills sprang up in the outskirts of the city, financed by European investors, around the 1800’s. These mills aimed at the national-local market and were in fierce competition with the foreign textile imports, especially with the Indian and English manufactures. The Izmir Oriental Industries Company, Textile
Mill (est.in 1893) was one of those mills which had a very important place in the textiles industry of the time,
and secured itself a strong position, both in national and international markets.
Because of the intensity of many centers of weaving centers all around the Black Sea region of Turkey,
the whole region at that time had already became a very important market for yearly consumption of cotton
thread and cloths for the Aegean textile mills. The fine cotton thread, used videly in the manufacture of the
Black Sea type of futa, alaca, peştamal and cloth weavings was produced partly by the Istanbul Yedikule mills
and partly by the İzmir Oriental Industries Company Textile Mill and by local and foreign tradesmen.
In 1924, in order to secure it’s place firmly among the manufacturers of cotton thread aimed at the
Black Sea region, The Izmir Oriental Industries Company Textile Mill decided to embark on a kind of a ‘market
research and evaluation survey expedition’ of the Black Sea region. At the end of this long survey, a very
detailed report was prepared, giving many crucial details of the cotton textile market situation around the whole
region. This article is based on this historical report, which provides valuable information on the names and
locations of the many tradesmen, involved in the textile business, their yearly consumption of cotton thread and
cloth, the thread and textile manufactures that are traded and about the economical and social conditions of the
many Black Sea towns and cities at the time, such as Trabzon, Rize, Giresun, Samsun, İnebolu ve Kastamonu
after the First World War. The copy of the original document in Ottoman Turkish is presented with the article,
together with it’s modern Turkish translation.

Anahtar Kelimeler

The Oriental Industries Company, Izmir, Black Sea, Cotton thread, Cotton Hosiery