CONSTRUCTION OF SCHIZO-SUBJECT WITHIN THE CONTEXT OF DETERRITORIALIZATION IN THE DISCONNECTED

Yıl 2018, Cilt: 5 Sayı: 2, 47 - 68, 24.10.2018

Suphi Keskin

Öz

Tutunamayanlar (The Disconnected, 2016) is the text of
Turgut Özben’s transformation through his readings of what Selim Işık left
after his death. This transformation can be read as the reflection of
astonishment and despair of Turkey people’s collective unconscious towards the
flashy pace of the Republican Modernization. Oğuz Atay provides his protagonist
Özben with the contextualization of alienation corresponds with practices of
Turkey’s late-Modernization through the texts of his dead friend. Within the context,
late Westernization and the roots of Westernization which are grounded upon
capitalist Modernity and its intellectual infrastructure, the left-winger
intellectuals of the1960s Turkey who grounds upon their ideology upon Kemalist
discourse, the nationalist doctrine of history and its icons appear as the
derogated targets of Atay through irony and parody. However, the prominent
factor in the critical approach to the text is the reduction of it within the
criticism of Kemalist authoritarianism. Atay’s criticism targets Modernity
altogether with all institutions, foundations, and intellectual infrastructure.
From Gilles Deleuze and Felix Guattari’s perspective, Özben’s experience
becomes prominent as a nomadic elusion from the despotic-machines of capitalist-Modernity
which strengthens itself by the Bakhtinian dialogic polyphony of carnivalesque
that results as the construction of “schizo-subject”. In this study, Özben’s
transformation is analyzed according to the deterritorialization concept of
Deleuze and Guattari, and the formal deterritorialization of the text is
examined by drawing a correspondence between Mikhail Bakhtin’s concepts of
carnivalesque and dialogism as well as Deleuze and Guattari’s
conceptualizations. 

Anahtar Kelimeler

Gilles Deleuze, The Disconnected, capitalist Modernism, Kemalism, deterritorialization, carnivalesque

TUTUNAMAYANLAR’DA ŞİZO-ÖZNE İNŞASI BAĞLAMINDA YERSİZYURTSUZLAŞMA

Öz

Tutunamayanlar
(2015) romanı Turgut Özben’in Selim Işık’ın ardında
bıraktıklarını okuyarak geçirdiği dönüşümün hikâyesidir. Bu dönüşüm, Türkiye
toplumunun baş döndüren Cumhuriyet modernleşmesinin yarattığı dönüşüm
karşısındaki durumunun kolektif bilinçaltındaki yansımasıdır. Oğuz Atay, Özben
karakterinin yakın çevresine ve Türkiye’nin geç-modernleşmesi yabancılaşması
sonucu vuku bulan dönüşümünü, karakterin müntehir arkadaşının ardında
bıraktıklarını okuması yoluyla bir bağlama oturtmasını sağlar. Bu bağlamı
inşasında Kemalist Batılılaşmacı düşüncenin köklerini teşkil eden kapitalist
Modernitenin gündelik pratikleri ve düşünsel altyapısı da Atay’ın ironi ve
parodi yoluyla değersizleştirdiği hedefler haline gelir. Ancak metne eleştirel
yaklaşım, onu Kemalizm bağlamına sıkıştıran bir bakış açısına sahiptir. Özben’in
deneyimlediği süreç, Gilles Deleuze ve Félix Guattari’nin yaklaşımından
bakılırsa kapitalist-Modernitenin Türkiye’de Kemalist Batıcılık görünümünde
tezahür eden despotik makinelerinden
sıyrılma amacı güden, Bakhtinci karnavalesk unsurların diyalojik
çok-sesliliğinden güç alan ve göçebe hareket yoluyla vuku bulan “şizo-özne”
inşası içiminde belirginleşir. Bu çalışmada Deleuze ve Guattari’nin
terminolojisi ışığında Turgut Özben’in dönüşümü bahsi geçen yazarların
yersizyurtsuzlaşma kavramı çerçevesinde analiz edilecek; biçimsel
yersizyurtsuzlaşma ise Mikhail Bakhtin’in karnavalesk ve diyalojizm kavramları ile
Deleuze ve Guattari’nin terminolojisine paraleller kurarak aktarılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Gilles Deleuze, Felix Guattari, kapitalist Modernizm, Kemalizm, yersizyurtsuzlaşma, karnavalesk

Kaynakça

• Referans 1 Apaydın, M. (2007). Oğuz Atay'ın Tutunamayanlar romanında mizah ve hiciv. Ç.Ü. Sosyal Bilimler Dergisi, 16(1), 45-68. Görüntülenme Tarihi: Haziran 13, 2018, http://turkoloji.cu.edu.tr/YENI TURK EDEBIYATI/mustafa_apaydin_oguz_atay_tutunamayanlar_hiciv.pdf
• Referans 2 Atay, O. (2015). Tutunamayanlar. 70. Bs., İletişim.Bhabha, H. K. (2000). DissemiNation: time, narrative, and the margins of modern nation. H. K. Bhabha’nın İçinde (Ed.), Nation and Narration (6. Bs., s. 291-323). London, UK: Routledge.
• Referans 3 Bakhtin, M. (2004). Dostoyevski Poetikasının Sorunları (8. Bs.) (Çev., C. Soydemir). İstanbul, Türkiye: Metis.Çakmakçı, İ. (2009). Mikhail Bakhtin: edebiyatın gerekçelendirilmesi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 26, 98-109. Görüntülenme Tarihi: Haziran 16, 2018, from http://www.sosyalarastirmalar.com/cilt2/sayi6pdf/cakmakci_murat.pdf
• Referans 4 Deleuze, G., & Guattari, F. (2017). Anti-Ödipus: kapitalizm ve şizofreni (3. Bs.) (Çev. F. Ege, H. Erdoğan, & M. Yiğitalp). Ankara, Türkiye: Bilim ve Sosyalizm.
• Referans 5 Deleuze, G.., & Guattari, F. (2007). A thousand plateaus, capitalism and schizophrenia. 11.Bs., Çev. Brian Massumi. Minneapolis, The USA: University of Minnesota Pres
• Referans 6 Deleuze, G., & Guattari, F.. (1986). Önsöz. Kafka toward a minor literature 1.Bs., s 28-43. Minneapolis, ABD: University of Minnesota.
• Referans 7 Deleuze, G., & Guattari, F.. (2000). Kafka: minör bir edebiyat için. 1. Bs., Çev. ÖzgürUçkan & ve Işık Ergüden, İstanbul, Türkiye: Yapı Kredi.Deleuze, G. (2006). Masochism: Coldness and cruelty (7.Bs.). New York, ABD: Zone
• Referans 8 Ecevit, Y. (2005). "Ben buradayım..." Oğuz Atay'ın biyografik ve kurmaca dünyası. 2. Bs., İletişim.Ecevit, Y. (1989). Oğuz Atay'da aydın olgusu (1. Bs.). İstanbul, Türkiye: Ara.
• Referans 9 Fırıncıoğulları, S. (2016). Mikhail Bakhtin ve romanın sosyolojisi. Akademik Bakış Dergisi,(54), 445-458.Görüntülenme Tarihi: Nisan 29, 2018. file/383329
• Referans 10 Furlanetto, E. (2013, Ağustos 15) “The ‘Rumi phenomenon’ between Orientalism and cosmopolitanism: the case of Elif Shafak’s the forty rules of love.” European Journal of English Studies, Cilt 17 Sayı 2, 15.08.2013, 201–213. Taylor and Francis, tandofline, doi:10.1080/13825577.2013.797210.
• Referans 11 Gülsoy, M. (2014). 602.gece kendini var eden hikaye (3. Bs.). İstanbul, Türkiye: Can.Güran, M. (2011). Dostoyevski ve Oğuz Atay romanlarında kimlik sorunu (Yayınlanmamış yüksek lisanstezi). Yeditepe Üniversitesi. Görüntülenme Tarihi Nisan 28, 2018, https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp.
• Referans 12 Gürbilek, N. (1990). “Kemalizmin delisi Oğuz Atay.” Defter Dergisi, Sayı 14, s.7–19.
• Referans 13 Gürle, M. (2016). Ölülerle konuşmak: Shakespeare'den Joyce'a Tutunamayanlar'da edebi miras meselesi (1. Bs.) (Çev., Ü Küçükislamoğlu.). İstanbul, Türkiye: İletişim.
• Referans 14 Holland, E. W. (1991). Deterritorializing "deterritorialization": "Anti-Oedipus" "A thousand plateaus". SubStance, 20(66), 3. sayı., 55-65. Görüntülenme Tarihi Aralık 29, 2017, https://www.jstor.org/stable/pdf/3685179.pdf.
• Referans 15 Kaya, R. (2015). Post-Anarşizmin Sırt Çantasındaki Deleuze. Politik Teori. Görüntülenme Tarihi Nisan 28, 2018, http://www.dunyaninyerlileri.com/post-anarsizmin-sirt-cantasindaki-deleuze-ramazan-kaya/
• Referans 16 Kılıç, S. (2013). Deleuze-Guattari: Şizoanalitik Ontoloji Düzleminde Oedipal Bilinçdışının Yersizyurtsuzlaşması. Kaygı Uludağ üniversitesi Felsefe Dergisi, (21), 96-110. Görüntülenme Tarihi Nisan 28, 2018, http://dergipark.gov.tr/download/article-file/271129
• Referans 17 Newman, S. (2014). Bakunin'den Lacan'a (Çev., K. Kızıltuğ.). İstanbul, Türkiye: Ayrıntı.
• Referans 18 Robinson, A. (2010, Eylül 10). In theory why Deleuze (still) matters: states, war-machines and radical transformation. Görüntülenme Tarihi Aralık 31, 2017, https://ceasefiremagazine.co.uk/in-theory-deleuze-war-machine/
• Referans 19 Shayegan, D. (1991). Yaralı bilinç: Geleneksel toplumlarda kültürel şizofreni (1. Bs.) (Çev., H. Bayrı). İstanbul, Türkiye: Metis.Uluğer, Ç. (2014, Ağustos 19). Psikanalize karşı yersizyurtsuz bir analiz olarak şizo-analiz. Görüntülenme Tarihi Nisan 28, 2018, http://kaosgl.org/sayfa.php?id=17343