FILM TRANSLATION AS A FIELD OF CONFLICT, INTERVENTION AND REPRESENTATION: FILM CONTROL COMMISSIONS, DUBBING, CENSORSHIP AND NATIONBUILDING (1939-1950)

Yıl 2019, Cilt: 6 Sayı: 1, 300 - 328, 09.05.2019

Ceyda Özmen

Öz

Based on the reports of Central Film Commission which were prepared between 1939 and 1950, the present study attempts to explore a relatively untrodden field and problematizes the close relationship between film translation, state patronage and ideology in early republican Turkey. It reveals that imported films were appropriated to the ideological and political dispositons of the era by means of translation, which may well be defined as ‘resaying’ in the field of cinema. It becomes apparent that translation practices in the repertoire of cinema were both the object and instrument of the cultural planning of the era. Providing examples from the reports, the study claims that film control commissions as the representatives of the state patronage,
guided on the hows of translation and, with the definitions and suggestions they gave, shaped the ‘poetics’ of film translation.

Anahtar Kelimeler

film translation, dubbing, film control commissions, censorship, nationbuilding

MÜCADELE, MÜDAHALE VE TEMSİL ALANI OLARAK FİLM ÇEVİRİSİ: FİLM KONTROL KOMİSYONLARI, DUBLAJ, SANSÜR VE ULUS İNŞASI (1939-1950)

Öz

Bu
çalışma Merkez Film Komisyonu’nun 1939-1950 arasında aldığı karar raporlarına
dayanarak, bugüne kadar sorunsallaştırılmayan erken dönem film çeviri
pratikleri, devlet himayesi ve ideoloji arasındaki yakın ilişkiye
odaklanmaktadır. Araştırma, ‘yeniden söyleyiş’ olarak tanımlayabileceğimiz
dublaj çevirisi ile pek çok yabancı filmin dönemin ideolojik ve siyasi
eğilimlerine, hassasiyetlerine ‘uygun’ hale getirildiğini göstermekte, sinema
repertuvarındaki çeviri pratiklerinin dönemin kültürel planlamasının hem bir
aracı hem de bir nesnesi olduğunu açığa çıkarmaktadır. Çalışma, devlet
himayesini temsil eden film kontrol komisyonlarının, film çevirisinin nasıl
olması gerektiğine dair tanımlar ve önerilerle dönemin film çeviri poetikasını
biçimlendirdiğini öne sürmektedir.

Anahtar Kelimeler

film çevirisi, dublaj, film kontrol komisyonları, sansür

Kaynakça

• KAYNAKÇAAhmad, F. (1993). The Making of Modern Turkey. Londra ve New York: Routledge.
• Aslan, D.U. (2016). Translation, Obscenity and Censorship in Turkey: Avni İnsel as a Translator and Patron of Popular Erotic Literature. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Berk, Ö. (2004). Translation and Westernisation in Turkey, from 1840s to the 1980s. İstanbul: Ege Yayınları.
• Billiani, F. (2007). Modes of Censorship and Translation: National Contexts and Diverse Media. Manchester: St. Jerome.
• Billiani, F. (2008). Censorship. Mona Baker ve Gabriela Saldanha (Der.) Routledge Encyclopedia of Translation Studies: İçinde 28-31. Londra ve New York: Routledge.
• Biltereyst, D. (2008). Productive Censorship: Revisiting Recent Research on the Cultural Meanings of Film Censorship. Politics and Culture, 9(4).
• Cantek, L. (2008). Cumhuriyetin Büluğ Çağı. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Cohen M. (2001). Censorship in Canadian Literature. Montreal: McGill-Queen's University Press.
• Çeliktemel Tomel, Ö. (2015). Denetimden Sansüre Osmanlı’da Sinema. Toplumsal Tarih, 255: 72-79.
• Dorsay, A. (1998). Sinema ve çağımız. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Erdoğan, N. ve Kaya, D. (2002). Institutional Intervention in the Distribution and Exhibition of Hollywood Films in Turkey. Historical Journal of Film, Radio and Television, 22(1), 47-59.
• Erguvan, M. (2015). A Relevance-Theoretic Approach to the Turkish Translation of Humorous Culture-Specific Items in Family Guy. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Ertop, K (1963). Atatürk Devriminde Türk Dili. Atatürk ve Türk Dili: İçinde 53-99. Ankara: TDK Yayınları.
• Even-Zohar, I. (2002) . Culture Planning and Cultural Resistance. Sun Yat-Sen Journal of Humanities 14, s. 45-52.
• Even-Zohar, I. (2010). Papers in Culture Research. Tel Aviv: Tel Aviv University, Unit of Culture Research.
• Evren, B. (1993). Başlangıcından Günümüze Sinema Dergileri. İstanbul: Korsan Yayınları.
• Foucault, M. (1977). Discipline and Punish . Londra: Penguin
• Foucault, M. (1978). The History of Sexuality . New York: Pantheon Books.
• Gürata, A. (2002). Imitation of life, cross-cultural reception and remakes in Turkish cinema Yayınlanmamış Doktora Tezi. Londra Üniversitesi, Londra.
• Higson, A. (1989). The Concept of National Cinema. Screen 30(4), 36-46.
• Kaya-Mutlu D. ve Koçer, Z. (2012). A Different Story of Secularism The Censorship of Religion in Turkish Films of the Sixties and Early Seventies. European Journal of Cultural Studies, 15(1), 70-88.
• Kaya, D. (2017). Yeşilçam Döneminde Film Sansürü: Bir Müzakere ve Mücadele Alanı Olarak Film Sesi. Kültür ve İletişim, 20 (39): 12-34.
• Kuhn, A. (1988). Cinema Censorship and Sexuality 1909-1925. Londra: Routledge.
• Lefevere, A. (1992). Translation, Rewriting and the Manipulation of Literary Fame. London & New York: Routledge.
• Lewis, B. (1961). The Emergence of Modern Turkey. Oxford: Oxford University Press.
• Lüleci, Y. (2013). İktidar ve sanat (1923-1950). Yayımlanmamış Doktora Tezi. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Lüleci, Y. (2018). Erken Cumhuriyet Döneminde Atatürk ve CHP’nin Sinema Politikası. Türkiye İletişim Araştırmaları Dergisi, 31: 222-248.
• Mereu Keating, C. (2016). The Politics of Dubbing: Film Censorship and State Intervention in the Translation of Foreign Cinema in Fascist Italy. Oxford: Peterlang A.G.
• Merkle, D. (2010). Censorship. Yves Gambier and Luc Van Doorslaer (Der.) Handbook of Translation Studies Vol. 1: içinde 18-21. Amsterdam & Philadelphia: John Benjamins Publishing Company.
• Onaran, A. Ş. (1968). Sinematoğrafik Hürriyet. Ankara: İçişleri Bakanlığı.
• Özgüç, A. (1976). Türk Sineması Sansür Dosyası. İstanbul: Koza Yayınları.
• Özmen, C. (2016). The Periodical as a Site of Translational Inquiry into HollywoodDriven Vernacular Modernism: The Turkish Film Magazine Yıldız (1938–1954). Yayınlanmamış Doktora Tezi, Boğaziçi Üniveristesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Özmen, C. (2010). From movie/script to novel: Translated popular cinema novels in Turkey from 1944 to 1957. Almanya: Lambert Academic Publishing.
• Özön, N. (1962). Türk Sineması Tarihi. İstanbul: Ekicigil Yayınevi.
• Özön, N. (1968). Türk Sinema Kronolojisi. Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Öztürk, S. (2004). Sinemanın Çocuklar Üzerindeki Etkileri: Dr. Fuat Umay’ın Yasa Teklifleri Çerçevesindeki Tartışmalar (1926-1941). Kültür ve İletişim: s. 49-70.
• Öztürk, S. (2005). Erken Cumhuriyet Döneminde Sinema Seyir Siyaset. Ankara: Elips Kitap.
• Öztürk, S. (2006). Türk Sinemasında İlk Sansür Tartışmaları ve Yeni Belgeler. Galatasaray İletişim, 5, 47-76.
• Özuyar, A. (2011). Faşizmin Etkisinde Türkiye’de Sinema (1939-1945). İstanbul: Doruk Yayınları.
• Scognamillo, G. (2003). Türk Sinema Tarihi. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Scognamillo, G. (2008). Cadde-i Kebir’de Sinema. İstanbul: Agora Kitaplığı
• Somló, A. (2014). From Silence to Reading between the Lines: On Self-Censorship in Literary Translation. B.A.S. British and American Studies. 2014(20): 189-201.
• Sturge, K. (2004). “The Alien Within”. Translation into German during the Nazi Regime. Münih: Iudicium.
• Tahir Gürçağlar, Ş. (2018). Türkiye’de Çevirinin Politikası ve Poetikası: 1923- 1960. İstanbul: İş Bankası Yayınları.
• Tikveş, Ö. (1968). Mukayeseli Hukukta ve Türk Hukukunda Sinema Filmlerinin Sansürü. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları.
• Toury, G. (2002). Translations as a means of planning and the planning of translation: A theoretical framework and exemplary case. Saliha Paker (Der.) Translations: (Re)shaping of literature and culture: İçinde 148-166. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınları.
• Üstünsöz, İ. (2015). Censorship of “Obscene” Literary Translations in Turkey: An Analysis of Two Specific Cases. Şehnaz Tahir-Gürçağlar and Saliha Paker ve John Milton (Der.) Tradition, Tension and Translation in Turkey: içinde 219- 232. Amsterdam & Philadelphia: John Benjamins Publishing Company.
• Yetkin, N. (2009). Analyzing the Translatability in Subtitled Humor in the Turkish Cultural and Linguistic Context. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Zürcher, E. J. (2004). Turkey: A Modern History. Londra ve New York: I.B.Tauris.