TÜRKÇE DERLEMDE ‘PARDON’UN EDİMBİLİMSEL İŞLEVLERİ

Yıl 2021, Cilt: 8 Sayı: 1, 60 - 75, 23.04.2021

Melike Baş

Öz

Bu derlem-temelli çalışma Türkçedeki ‘pardon’ sözcüğünün edimbilimsel kullanımlarını araştırmayı amaçlamaktadır. Türkçe Ulusal Derlem’den (TNCv.3) çekilen eşdizim satırları, ‘pardon’ sözcüğünün edimbilimsel ve söylemsel işlevleri açısından incelenmiş ve sınıflandırılmıştır. Bulgular, pardon sözcüğünün sözlük tanımından farklı olarak çeşitli edimsöz işlevleri edindiğini göstermektedir: hafif özür aracı, öz düzeltme, yumuşak karşıtlık, dikkat çekme, söz kesme, tekrar etme ricası ve hata/affetme yerine metonimik kullanım. Bu işlevlerin sayısal dağılımları, ‘pardon’un özür dileme ifadesi dışında daha yaygın bir şekilde söylem belirleyici olarak kullanıldığını göstermektedir. Çalışma, bir sözcükbirimin temel anlamsal içeriğinden bağımsız olarak dil kullanımında nasıl farklı işlevler kazanabileceğini ve derlemin söylem/edimbilim çözümlemeleri için zengin veri sağladığını ortaya koyması açısından önem taşımaktadır.

Anahtar Kelimeler

pardon, edimbilimsel işlev, derlem, söylem belirleyici

PRAGMATIC FUNCTIONS OF ‘PARDON’ IN TURKISH CORPUS

Öz

This corpus-based study aims at investigating the pragmatic uses of the word ‘pardon’ in Turkish. Concordance lines from Turkish National Corpus (i.e., TNCv.3) were analyzed and categorized in terms of the pragmatic and discourse functions of the word pardon. The findings reveal that the lexical meaning of pardon is extended into several illocutionary functions in addition to its dictionary definition: a light apology, self-repair, soft opposition, taking attention, interruption, request for repetition and metonymic use of fault/forgiveness. The quantitative findings demonstrate that pardon is more frequently used as a discourse marker than an apology form. The study shows how a single lexeme may gain different functions in language use independent of its original semantic content, and corpora provide invaluable data for discourse/pragmatic analyses.

Anahtar Kelimeler

pardon, pragmatic function, corpus, discourse marker

Kaynakça

• Adıgüzel, M. F. (2015). Semantic and pragmatic analysis of the Turkish discourse particle hele: A corpus-driven study in lexical profiling. Mersin Üniversitesi Dil ve Edebiyat Dergisi, 12(1), 63-92.
• Aijmer, K. (2002). English discourse particles: Evidence from a corpus. Amsterdam: John Benjamins.
• Baker, P. (2006). Using corpora in discourse analysis. London/New York: Continuum.
• Brinton, L. J. (1996). Pragmatic markers in English: Grammaticalization and discourse functions. Berlin/New York: Mouton de Gruyter.
• Çetinavcı, U. R. (2012). Apologizing in Turkish language: An intracultural and intercultural exploratory study. Contemporary Online Language Education Journal, 1, 72-104.
• Dinar, T. (2016). Türkiye Türkçesinde bir ünlemleşme örneği: başlatma - başlarım. Gazi Türkiyat, 19, 23-34.
• Erdoğan, Y. (2013). Interactional functions of şey in Turkish: Evidence from spoken Turkish corpus. Mersin Üniversitesi Dil ve Edebiyat Dergisi 10(2), 33-52.
• Fraser, B. (1996). Pragmatic markers. Pragmatics, 6(2), 167-190.
• Goffman, Erving. (1971). Relations in public: Microstudies of the public order. New York: Harper Colophon Books.
• Göksel, A. & Kerslake, C. (2005). Turkish: A comprehensive grammar. London/New York: Routledge.
• Holmes, Janet. (1990). Apologies in New Zealand English. Language in Society 19(2), 155-99.
• Işık Güler, H. & Eröz-Tuğa, B. (2017). Sözlü Türkçe derlemi ve Türkçe ulusal derleminde (u)lan’in edimbilimsel bir incelemesi. Mersin Üniversitesi Dil ve Edebiyat Dergisi, 14(2), 37-60.
• Littlemore, J. (2015). Metonymy: Hidden shortcuts in language, thought and communication. Cambridge: Cambridge University Press.
• McEnery, T. & Hardie, A. (2012). Corpus linguistics: Method, theory and practice. Cambridge: Cambridge University Press.
• Neuendorf, K. A. (2002). The content analysis guidebook. Thousand Oaks, CA: Sage.
• Özbek, N. (1998). Türkçe’de söylem belirleyicileri. Dilbilim Araştırmaları Dergisi, 37-47.
• Özyıldırım, I. (2010). The level of directness in Turkish apology forms in relation to the level of education. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 27(1), 179-201.
• Ruhi, Ş. (2013). The interactional functions of tamam in spoken Turkish. Mersin Üniversitesi Dil ve Edebiyat Dergisi, 10(2), 9-32.
• TS Columns Corpus V2. http://cqpweb.tscorpus.com/cqpweb/colu mns_v2/
• Turkish National Corpus (TUD v3.0). https://www.tnc.org.tr
• Yılmaz, E. (2004). A pragmatic analysis of Turkish discourse particles: Yani, işte and şey (Unpublished doctoral dissertation), METU, Ankara.