MİMARLIĞIN VE ARKEOLOJİNİN KESİŞİMİ: ARKEOPARKLARIN SÜRDÜRÜLEBİLİR TASARIM İLKELERİNİN BELİRLENMESİ

Yıl 2023, Cilt: 10 Sayı: 2, 433 - 464, 24.10.2023

Melisa İşcan , Hicran Hanım Halaç

Öz

kültürel mirasın korunması ve tanıtılmasında güçlü bir unsur olarak ortaya çıkmıştır. Bu makale, bu alanda gelecekteki araştırmalara ve uygulamalara bilgi sağlamayı amaçlayan, arkeopark tasarımı ve yönetimine ilişkin mevcut literatürün kapsamlı bir analizini sunmaktadır. Çalışma, tasarım kriterleri, ziyaretçi yönetimi ve çevresel sürdürülebilirlik konularına odaklanarak arkeoparklar hakkında sistematik bir literatür taraması yapmayı amaçlamaktadır. Stonehenge Arkeoparkı, Küçükyalı Arkeoloji Parkı, ve Boario Arkeoloji Parkı'ndan örnekler tasarım kriterlerini belirlemek için değerlendirilmiştir. Konuyla ilgili mevcut literatürü incelenmiş, ilgili 38 tez analiz edilmiştir. Sistematik literatür taraması sonucunda ise höyük, klasik dönem ve çok katmanlı arkeolojik alanlar olmak üzere toplam 126 arkeolojik park örneğinin karşılaştırılması yoluyla, bu parklar üzerinde yapılmış olan kentsel ve mimari unsurlar değerlendirilmiş ve öneriler getirilmiştir. Bu alanlar için yapılmış veya yapılması için öneri verilmiş arkeopark veya arkeolojik park tasarımları üzerinden kriterler belirlenmiştir. Değerlendirme süreci, arkeolojik alanların veya eserlerin park tasarımına entegrasyonunu, etkili ziyaretçi yönetimi stratejilerini ve çevresel sürdürülebilirlik uygulamalarını vurgulayarak temel tasarım kriterlerinin belirlenmesini kapsamaktadır. Sonuç olarak, zengin kültürel mirasımızı koruma ve sergileme aracı olarak arkeoparkların önemi vurgulanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Arkeopark, arkeolojik park, açık hava müzesi, arkeoturizm

THE INTERSECTION OF ARCHITECTURE AND ARCHEOLOGY: DETERMINING THE SUSTAINABLE DESIGN PRINCIPLES OF ARCHAEOPARKS

Öz

Archaeoparks, as parks or open spaces containing archaeological sites or artifacts, have emerged as a powerful element in the preservation and promotion of cultural heritage. This article presents a comprehensive analysis of the existing literature on archaeopark design and management, aiming to inform future research and applications in this area. The study aims to conduct a systematic literature review on archaeoparks, focusing on design criteria, visitor management and environmental sustainability. Samples from Stonehenge Archaeological Park, Küçükyalı Archaeological Park and Boario Archaeological Park were evaluated to determine the design criteria. Existing literature on the subject was examined and 38 theses were analyzed. As a result of the systematic literature review, the urban and architectural elements built on these parks were evaluated and suggestions were made by comparing a total of 126 archaeological park examples, including mounds, classical period and multi-layered archaeological areas. Criteria have been determined based on the archaeopark or archaeological park designs that have been made or proposed for these areas. The evaluation process includes identifying key design criteria, emphasizing the integration of archaeological sites or artifacts into park design, effective visitor management strategies, and environmental sustainability practices. As a result, the importance of archaeoparks as a means of preserving and exhibiting our rich cultural heritage is emphasized.

Anahtar Kelimeler

Archaeopark, archaeological park, open air museum, archaeological tourism

Kaynakça

• AA. (2014, Şubat 4). Pera Müzesi, 2 Yeni Sergiye Ev Sahipliği Yapacak. [Fotoğraf]. Haberler. https://www.haberler.com/kultur-sanat/pera-muzesi-2-yeni-sergiye-ev-sahipligi-yapacak-5624758-haberi/
• Ahunbay, Z. (2010). Arkeolojik Alanlarda Koruma Sorunları Kuramsal ve Yasal Açılardan Değerlendirme. TÜBA-KED Türkiye Bilimler Akademisi Kültür Envanteri Dergisi(8), 103-118. https://doi.org/10.22520/tubaked.2010.0007
• Albayrak, M. (2018). Arkeolojik Açık Hava Müzeleri “Teos Antik Kenti Örneği” [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Altuntaş, L. (2020, December 18). 21 Aralık Kış Gündönümününde Gündoğumunu Stonehenge’de Canlı İzleyebilirsiniz. [Fotoğraf]. Arkeonews. https://arkeonews.com/21-aralik-kis-gundonumununde-gundogumunu-stonehengede-canli-izleyebilirsiniz/
• Archeopark. (2023, April). https://www.archeopark.net/
• Başgelen, N. (2006). Müze-i Hümayundan Günümüze İstanbul Arkeoloji Müzesi. Arkeoloji Sanat, 114-121.
• Bennett, T. (1995). The Birth of the Museum: History, Theory, Politics. Routledge.
• Caple, C. (2004). Towards a benign reburial context: the chemistry of the burial environment. Conservation and Management of Archaeological Sites, 6(3-4), 155-165. https://doi.org/10.1179/135050304793137801
• Cleere, H. (1990). Archaeological Heritage Management in the Modern World. Routledge.
• Czaplicki, J. S. (1990). A contractor’s perspective of two approaches to cultural resource management in Arizona. Archaeological Heritage Management in the Modern World içinde (s. 236–255). Routledge. https://doi.org/10.4324/9781003058724-28
• Çalıkoğlu, L. (2009). Çağdaş sanat konuşmaları 4: Koleksiyon, koleksiyonerlik ve müzecilik. Yapı Kredi Yayınları.
• Dikilitaş, G. (2011, Aralık). Arkeolojik Alanlarda Koruma. Restorasyon ve Konservasyon Çalışmaları Dergisi (6), 43-51.
• Emden, C. (2023). İstanbul Modern, yeni müze binasının mimarı Renzo Piano'yu ağırladı. [Fotoğraf]. İstanbul Modern. https://www.istanbulmodern.org/tr/basin/basin-bultenleri/istanbul-modern-yeni-muze-binasinin-mimari-renzo-pianoyu-agirladi_3304.html
• Eres, Z. (2010). Tarihöncesi Kazı Alanlarında Koruma ve Sergileme Kavramının Gelişimine Kısa Bir Bakış. TÜBA-KED Türkiye Bilimler Akademisi Kültür Envanteri Dergisi(8), 119-130. https://dergipark.org.tr/tr/pub/tubaked/issue/57432/814186
• Fidan, M. E., Erdal , M., & Mean, F. D. (2022). Bilecik Hamsu Vadisi Kültür Miras Yönetimi İçin Yeni Bir Proje Önerisi. Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(1), 32-45. https://doi.org/10.33905/bseusbed.1040333
• Genim, S. (1994). Bir Toplum İçin Gelecek Yaratmada Müzelerin Yeri. II.Müzecilik Semineri Bildiriler, (ss. 16-18).
• Genim, S. (1998). Müze Esinevi. 4.Müzecilik Semineri Bildirileri, (s. 47-50).
• Halaç, H. H., Abacı, C. S., & Dağlı, H. (2021). Arkeolojik Kalıntılar Üzerine İnşa Edilen Müzelerin Tasarım Yaklaşımları. Opus, 17(35), 2225 - 2253.
• ICCROM. (1995). Conservation on Archaeological Excavations: with particular reference to the Mediterranean area. https://www.iccrom.org/publication/conservation-archaeological-excavations-particular-reference-mediterranean-area
• ICOMOS. (1990). Arkeolojik Mirasın Korunması ve Yönetimi Tüzüğü. http://www.icomos.org.tr/?Sayfa=Icomostuzukleri&dil=tr
• İstanbeautiful (2023, Ocak 19). [Fotoğraf]. İstanbeautiful. https://istanbeautiful.com/tr/sakip-sabanci-muzesi-emirgan/
• Johnson, M. (2001). Renovating Hue (Vietnam): authenticating destruction, reconstructing authenticity. R. Layton, P. G. Stone, & J. Thomas (Eds.), Destruction and Conservation of Cultural Property içinde (s. 75–92). Routledge. https://doi.org/10.4324/9780203165096-10
• Keskin, Y., & Tanaç Zeren, M. (2018). Arkeolojik Alanlarda Bir Sunum Yöntemi Olarak “Arkeoparklar”. Süleyman Demirel Üniversitesi Mimarlık Bilimleri ve Uygulamaları Dergisi, 110-124.
• Koca, A. (2014, October 2). Mahalle Arasında Arkeoloji: Küçükyalı Arkeopark. [Fotoğraf]. Yapı Dünyası ve İnşaat Sektörü Haberleri | Yapı. https://www.yapi.com.tr/haberler/mahalle-arasinda-arkeoloji-kucukyali-arkeopark_125267.html
• Küçükyalı ArkeoPark. (2023). Küçükyalı ArkeoPark | Koç University. [Fotoğraf]. https://kyap.ku.edu.tr/?q=tr
• Kwas, M. L. (1986). Archeological parks. Department of Conservation, Division of Parks and Recreation.
• Marchetti, N., Repellini, G. F., Musso, S. F., & Spadolini, M. B. (2020). An integrated approach for an archaeological and environmental Park in south-eastern Turkey: Tilmen Höyük. Springer.
• Mbunwe-Samba, P. (2001). Should developing countries restore and conserve?. R. Layton, P. G. Stone, & J. Thomas (Eds.), Destruction and Conservation of Cultural Property içinde (s. 30–41). Routledge. https://doi.org/10.4324/9780203165096-7
• Nicosia, C., & Stoops, G. (2017). Archaeological soil and sediment Micromorphology. John Wiley & Sons.
• Olsen, B. J. (2001). The end of history? Archaeology and the politics of identity in a globalized world. R. Layton, P. G. Stone, & J. Thomas (Eds.), Destruction and Conservation of Cultural Property içinde (s. 42–54). Routledge. https://doi.org/10.4324/9780203165096-8
• Özkasım, H., & Ögel , S. (2005). Türkiye’de müzeciliğin gelişimi. itüdergisi/b, 2(1), 96-102.
• Richmond, A., & Bracker, A. (2009). Conservation: Principles, Dilemmas and Uncomfortable Truths. Elsevier.
• Santral İstanbul (2023). [Fotoğraf]. Santral İstanbul. https://www.santralistanbul.org/tr/ziyaret/
• Smith, L., & Waterton, E. (2009). Heritage, Communities and Archaeology. Bloomsbury Publishing Plc.
• Tuna, A. (2019). Arkeolojik Sit Koruma Pratikleri: Türkiye ve ABD Karşılaştırması. Gaziantep University Journal of Social Sciences, 724–735. https://doi.org/10.21547/jss.440106
• Tuna, A., & Erdoğan, E. (2016). Arkeolojik Sitlerin Sürdürülebilirliği Kapsamında Arkeolojik Parklar. Tekirdağ Ziraat Fakültesi Dergisi, 13(2), 110-122.
• Uçar, M. (2019). Türkiye'de Müzeciliğin Tarihsel Gelişiminin Kurumsalcı Bakış Açısıyla Analizi. [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Bursa Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• UNESCO. (2009). Stonehenge World Heritage Site Management Plan 2015. https://www.stonehengeandaveburywhs.org/management-of-whs/stonehenge-and-avebury-whs-management-plan-2015/
• Utkuluer, H. (2017, Nisan 15). Osmanlı Müzeciliği Altın Çağında “ Müze-i Hümayun”. [Fotoğraf]. Arsız Sanat. https://arsizsanat.com/osmanli-muzeciligi-altin-caginda-muze-i-humayun/
• Yaraş, A. (1994). Anadolu'daki İlk Koleksiyonculuk ve Müzecilik Faaliyetleri. II. Müzecilik Semineri Bildirileri (s. 19-21). Askeri Müze ve Kültür Sitesi Komutanlığı.
• Yavuz, S. (2017). Müzecilik: Dünya ve Türkiye Müzeleri. İstanbul Üniversitesi Yayınları.