UYGUR DÜĞÜN KOŞAKLARI (BÜGÜR ÖRNEĞİ)

Yıl 2024, Cilt: 11 Sayı: 2, 504 - 517, 22.10.2024

Rebiyanmu Maımaıtı

https://doi.org/10.69878/deuefad.1448684

Öz

Evlilik, insanlığın her kültürüne ortak bir deneyimdir. Evlilik ritüelinin en önemli yönlerinden birini de düğünler oluşturur. Her toplumun düğün gelenekleri, o toplumun sosyal yapısını, yaşam tarzını, kültürünü, inancını, ekonomik durumunu ve milli kimliğini yansıtan önemli bir aynadır. Duygu ve düşüncelerini şiirlerle ifade etmeyi seven Uygur toplumunda, tarihten bu yana çeşitli etkinliklerde şiir ve koşak söyleme geleneği oldukça yaygındır. Bu geleneğin en canlı örneklerinden biri Uygur düğünlerinde kendini göstermektedir. Uygur düğünlerindeki koşak söyleme geleneği, Uygur toplumun zengin kültürel mirasının önemli bir parçasıdır. Koşaklar, düğün törenlerinin atmosferine eğlence katma açısından önemli bir unsur olmasının yanı sıra düğün sahiplerine ve katılımcılarına manevi telkin ve tavsiyelerde bulunma; damat ile gelinin yeni yaşamlarına yönelik güzel dilekler sunma amaçları taşır. Uygur düğün adetleri zamanla değişmiş, gelişmiş ve çağımızda düğünler, modern ve evrensel unsurları da içine katarak daha zengin ve renkli bir hal almıştır. Günümüzde düğünlerde koşak söyleme geleneği yavaş yavaş vazgeçilmezliğini koruyamamış, şehirlerde gerçekleştirilen düğünlerde modern müzik ve dans ağırlıklı olan eğlenceler, adım adım koşak söyleme âdetlerinin yerini almaya başlamıştır. Köylerde de koşak söyleyebilen kişilerin sayısı gittikçe azalmış, koşaklar unutulmaya yüz tutmuştur. Bu makalede, Uygur düğünlerindeki koşak söyleme geleneği üzerinde durulmakta ve bu geleneğin evlilik törenlerinin zenginliği ve derinliği üzerindeki etkileri incelenmektedir. Makalede Uygur düğünleri, düğünde koşak söyleme âdetleri ve bu koşakların türleri hakkında genel bilgi verildikten sonra, özellikle Bügür nahiyesinin köylerindeki Uygur düğünlerinde koşak söyleme geleneği üzerine odaklanılmakta ve bizzat düğünlere katılarak kaydettiğimiz düğün koşakları üzerinde inceleme yapılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Uygur, Gelenek, Düğün, Koşak, Bügür

Etik Beyan

Bu çalışma Hubei Eyaleti Eğitim Departmanı Felsefe ve Sosyal Bilimler Araştırmaları Temel Projeleri tarafından desteklenmektedir. Proje No: 22D121

Destekleyen Kurum

Hubei Eyaleti Eğitim Departmanı

Proje Numarası

22D121

ON UYGHUR WEDDING KOSHAKS (BÜGÜR EXAMPLE)

Öz

Marriage is an experience common to every culture. One of the most important aspects of the marriage ritual is weddings. Wedding traditions are important mirrors reflecting the social structure, lifestyle, culture, faith, economic status, and national identity of a society. Among the Uyghurs, who like to express their feelings and thoughts with poems, the tradition of singing poems and koshaks at events has been quite common throughout history. One of the most vivid examples of this tradition manifests itself in Uyghur weddings. In addition to being an important element in terms of adding fun to the atmosphere of wedding ceremonies, koshak serves the purpose of giving spiritual suggestions and advice to the hosts and participants of the wedding, and offering good wishes for the new life of the groom and the bride. Today, the tradition of singing koshak at weddings has gradually lost its indispensability, and modern music and dance-oriented entertainment at weddings in cities has gradually begun to replace these customs. In the villages, the number of people who can sing koshaks has gradually decreased, and koshaks have sunk into oblivion. This article focuses on the tradition of koshak singing at Uyghur weddings and examines the impact of this tradition on the richness and depth of marriage ceremonies. In this article, after providing general information about Uyghur weddings, the custom of singing koshaks at weddings, and the types of these koshaks, it specifically focuses on the tradition of singing koshaks at Uyghur weddings in the villages of Bugur subdistrict, examining the wedding koshaks that were recorded by attending weddings directly.

Anahtar Kelimeler

Uyghur, Tradition, Wedding, Koshak, Bugur

Etik Beyan

This work is supported by PRC Hubei Provincial Education Department Philosophy and Social Science Research Major Projects, project No: 22D121.

Destekleyen Kurum

PRC Hubei Provincial Education Department

Proje Numarası

22D121

Kaynakça

• Abdulla, B. (2010). Béyit- Qoşaqlar: Turpan Qedimiy Toy- Murasim Tékistliri. Bulaq, 133(4), 105-107.
• Abdulla, B. (2010). Béyit- Qoşaqlar: Turpan Qedimiy Toy- Murasim Tékistliri 2. Bulaq, 134(5), 110-112.
• Abdulla, B. (2010). Turpan Qedimiy Toy- Murasim Tékistliri. Bulaq, 136(1), 86-88.
• Abduxaliq, M. & Selim G. (2005). Çöçek Uyģur Yaşliriniƞ Toy Adetliri. Miras, 6, 43-48.
• Aydemir, A. (2013). Türk Dünyasında Bazı Düğün Terimleri ve ‘Al Duvak’ Geleneği Üzerine. Turkish Studies (Elektronik), 8(9a), 619-655. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.3715
• Beiseğluova, A., Kalşabayeva, B. & Smağulov, B. (2023). Türkiye ve Özbekistanʼda Yaşayan Kazak Türklerinin Düğün Geleneklerindeki Bazı Unsurlar. Milli Folklor, 137(18), 159-173. https://doi.org/10.58242/millifolklor.685973
• Ebey, A. (2005). Uyģur Xelq Éģiz Edebiyati Qamusi (Cilt11). Xinjiang Xelq Neşriyati ve Milletler Neşriyati.
• Ġappar, Z. (2012). Uyģur Xelq Qoşaqliri Heqqide Tetqiqat. Milletler Neşriyati.
• İmin, A. (2007). Qumul Yüz Açqu Meşrepliridiki Béyit Éytişiş En’enisi. Miras, 3, 21-60.
• İsmail, E. (1991). Qumul Nezmiliri. Xinjiang Xelq Neşriyati.
• Kadir, E. (2005). Lun Weiwuer Hunli zhong de Chuantong Xisu (Uygur Düğünlerinde Geleneksel Âdetler Üzerine). Nei Menggu Minzu Daxue Xuebao, 1.
• Kılıç, E. (2023). Geleneksel Su Yönetim Sisteminin (Karız) Uygur Halk Koşaklarına Yansıması. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 11(35), 661-677. https://doi.org/10.33692/avrasyad.1276033
• Maihemaiti, A. (2003). Weiwuerzu de Hunli Xisu Geyao (Uygurların Düğün Koşakları). Zhongguo Minzu, 2, 53.
• Mexmut, S. (1981). Uyģur Xelq Qoşaqliri 2, Xinjiang Xelq Neşriyati.
• Öger, A. (2006). Mâni Tarzındaki Uygur Halk Koşakları Üzerine Bir Değerlendirme. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, 6(2), 401-409.
• Raxman, A. (1989). Uyģur Folklori Heqqide Bayan. Xinjiang Universitéti Neşriyati.
• Raxman, A., Hemdulla, R. & Xuştar, Ş. (1996). Uyģur Örp- Adetliri. Xinjiang Yaşlar- Ösmürler Neşriyati.
• Vico, G. (1986). Xin Xueke (Yeni Bilim) (G. Zhu, Çev.). Renmin Wenxue Chubanshe.
• Wufuer, M. (2019). On Uighur Wedding Traditions and Change (Uygur Düğün Gelenekleri ve Değişimi Üzerine). Sosyal ve Kültürel Araştırmalar Dergisi (SKAD), 5(9), 169-191. https://doi.org/10.25306/skad.540047
• Zhong, J. (2012). Minsu xue Gailun (Folklora Giriş). Gaodeng Jiaoyu Chubanshe.
• KAYNAK KİŞİLER: Tursun İnayet, 55, ilkokul mezunu, çiftçi, görüşme: 25 Ocak 2017 / Bügür
• Yasın İsmail, 60, ortaokul mezunu, çiftçi, görüşme: 14 Temmuz 2017 / Bügür
• Patem İbirahim, 50, ilkokul mezunu, çiftçi, görüşme: 16 Temmuz 2017 / Bügür