ON AFFIX POLYSEMY IN TURKISH: -(y)IcI MORPHEME

Yıl 2024, Cilt: 11 Sayı: 2, 671 - 685, 22.10.2024

Özge Can , Eylül Gözel , Özgün Koşaner

https://doi.org/10.69878/deuefad.1511443

Öz

In this study, the phenomenon of affix polysemy in Turkish is analyzed within the framework of {-(y)IcI} morpheme's derivation of different types of nouns, and it is discussed whether Lieber (2004)'s finding of affix polysemy for the roles of agent and subject in English is also observed in Turkish on the basis of the Lexical Semantic Framework with natural language data taken from TUDv3. At this point, our study questions whether the phenomenon of affix polysemy observed in the derivation of the agentive and instrumental nouns in Turkish also occurs in the derivation of the experiencer and theme/patient nouns. Accordingly, 95 out of 7029 lines obtained and cleaned by “\w+IcI” queries in TUDv3 were analyzed, and as expected, the morpheme {-(y)IcI} was found to derive many different types of nouns (agentive, instrumental, experiencer, stimulus, force), but not theme/patient nouns. Going beyond Lieber (2004), it was found that the morpheme {-(y)IcI} derives both agentive and instrumental nouns from the same verb. In the light of these findings, it was found that the morpheme {-(y)IcI} is a morpheme that exhibits the phenomenon of affix polysemy in Turkish.

Anahtar Kelimeler

affix polysemy, morpheme {-(y)IcI}, Lexical Semantic Framework, thematic roles

TÜRKÇEDE EK ÇOKANLAMLILIĞI ÜZERİNE BİR TARTIŞMA: -(y)IcI BİÇİMBİRİMİ ÖRNEĞİ

Öz

Çalışmamızda Türkçede ek çokanlamlılığı görüngüsü {-(y)IcI} biçimbiriminin farklı türden adları türetmesi çerçevesinde incelenmekte, Lieber (2004)’ün İngilizcedeki EDİCİ ve KONU rollerine ilişkin saptadığı ek çokanlamlılığı bulgusunun, Türkçede de gözlemlenip gözlemlenmediği Sözlük Anlambilimsel Çerçeve temelinde TUDv3’ten alınan gerçek dil verileriyle tartışılmaktadır. Bu noktada çalışmamız Türkçede edici ve araç adlarının türetiminde gözlemlenen ek çokanlamlılık görüngüsünün deneyimci ve konu/etkilenen adlarının türetiminde de gerçekleşip gerçekleşmediğini sorgulamaktadır. Bu doğrultuda TUDv3’te yapılan “\w+IcI” sorgulamalarıyla elde edilen ve temizlenen 7029 satırdan 95’i incelenmiş ve beklendiği gibi {-(y)IcI} biçimbiriminin çok farklı türden adlar (edici, araç, deneyimci, uyarıcı, gücül) türettiği, ancak konu/etkilenen adlarını türetmediği görülmüştür. Çalışmada, Lieber (2004)’ten farklı olarak {-(y)IcI} biçimbiriminin aynı eylemden hem edici hem de araç adları türettiği bulgulanmıştır. Bu bulgular ışığında{-(y)IcI} biçimbiriminin Türkçede ek çokanlamlılığı görüngüsünü sergileyen bir biçimbirim olduğu bulgulanmıştır.

Anahtar Kelimeler

ek çokanlamlılığı, {-(y)IcI} biçimbirimi, Sözlüksel Anlambilimsel Çerçeve, Konusal Roller

Kaynakça

• Aksan, Y., Aksan, M., Koltuksuz, A., Sezer, T., Mersinli, Ü., Demirhan, U. U., Yılmazer, H., Atasoy, G., Öz, S., Yıldız, İ. & Kurtoğlu, Ö. (2012). Construction of the Turkish national corpus (TNC). Proceedings of the Eight International Conference on Language Resources and Evaluation (LREC 2012). İstanbul. Turkiye.
• Booij, G. (2005). Polysemy and Construction Morphology. Cuadernos de linguistica, 12, 21-30.
• Booij, G. ve Lieber, R. (2004). On the paradigmatic nature of affixal semantics in English and Dutch. Linguistics, 42, 327-257.
• Jackendoff, R. (1990). Semantic Structures. MIT Press.
• Lewis, G. L. (1967). Turkish Grammar. The Clarendon Press.
• Lieber, R. (2004). Morphology and Lexical Semantics. Cambridge University Press.
• Lieber, R. (2009). Introducing Morphology. Cambridge University Press.
• Mansuroğlu, M. (1953). Türkçede -ĠU ekinin fonksiyonları. Türkiyat Mecmuası X, 341-348.
• Rappaport Hovav, M. ve Levin, B. (1992). “Er-nominals. Implications for the theory of argument structure.’ Tim Stowell ve Eric Wehrli (ed.), Syntax and Semantics içinde, vol. 26: Syntax and Lexicon. Academic Press. 127-153.
• Wierzbicka, A. (1996). Semantics: Primitives and Universals. Oxford University Press.