NİKLAS LUHMANN’IN ZAMAN YAKLAŞIMI VE SOSYAL SİSTEMLER TEORİSİNDE ZAMAN

Yıl 2025, Cilt: 12 Sayı: 1, 290 - 319, 29.04.2025

Ejder Çelik

https://doi.org/10.69878/deuefad.1578674

Öz

Niklas Luhmann’ın sosyal sistemler teorisinde, “zaman yalnızca bir çalışma nesnesi değil, aynı zamanda sosyal sistemlerin işleyişini yapılandıran bir unsurdur.” Sistemlerin karmaşıklığın seçici bir şekilde işlenmesini sağlayan zamansal sınırlar (geçmiş, şimdi ve gelecek) oluşturmasına olanak tanıyan bir ortam işlevi görür. “Bir sistem, mevcut eylemlerini yönlendirmek için olası gelecekleri düşünürken sürekli olarak geçmişine atıfta bulunur.” Bu nedenle, zaman sistemlerin kendi kendini üretmesi için elzem hale gelir, çünkü “sisteme ait süreçlerin tekrarlanmasına ve kendi kendine yeten bir çerçevenin oluşturulmasına olanak tanır.” Luhmann’a göre zaman aynı zamanda sistemlerin değişen ortamlara uyum sağlamasını sağlayan “anlamı düzeltme ve bozma” mekanizmasıdır. Zamansal yapı olmadan “sistemlerin farklı olaylar arasında ayrım yapamayacağını” ve bunun da bilgi aşırı yüklenmesine yol açacağını savunur. Luhmann, “karar anının” kritik olduğunu ve şimdiki zamanın sistemlerin geçmiş etkileri ve geleceğe yönelik projeksiyonları sentezleyerek eylemi yönlendirdiği bir nokta olarak hareket ettiğini vurgular. Geleneksel nesnel zaman kavramlarını reddeden Luhmann, “zamanın toplumsal olarak inşa edildiğini” ve siyasi veya yasal sistemler gibi her alt sisteme özgü olduğunu iddia eder. Bu alt sistemler, belirsiz, hızla değişen bağlamlarda risk yönetimini destekleyen farklı zamansal çerçeveler üzerinde çalışır ve karmaşık modern toplumlarda “Luhmann’ın zaman teorisinin esnekliğini” gösterir.

Anahtar Kelimeler

Sosyal zaman , zamansal farklılaşma , sosyal hızlanma , sosyal sistemler teorisi

NIKLAS LUHMANN’S TIME APPROACH AND TIME IN SOCIAL SYSTEMS THEORY

Öz

In Niklas Luhmann’s social systems theory, “time is not only an object of study, but also an element that structures the functioning of social systems.” It functions as a medium, allowing systems to create temporal boundaries—past, present, and future—that enable selective processing of complexity. “A system constantly refers to its past while reflecting on possible futures to guide its current actions.” Thus, time becomes essential to systems’ self-production, as it “allows the repetition of the processes belonging to the system and the creation of a self-sufficient framework.” For Luhmann, time is also a mechanism for “fixing and disrupting meaning” that allows systems to adapt to changing environments. He argues that without temporal structure, “systems cannot distinguish between different events,” leading to information overload. Luhmann emphasizes the “moment of decision” as crucial, with the present acting as a point where systems synthesize past influences and future projections to guide action. Rejecting traditional concepts of objective time, Luhmann claims “time is socially constructed” and unique to each subsystem, like political or legal systems. These subsystems operate on distinct temporal frameworks, which support risk management in uncertain, fast-changing contexts, illustrating “the flexibility of Luhmann’s theory of time” in complex modern societies.

Anahtar Kelimeler

Social time, temporal differentiation, social acceleration, social systems theory

Kaynakça

• Albert, M., Buzan, B., & Zürn, M. (Eds.). (2013). Bringing sociology to international relations. World politics as differentiation theory. Cambridge University Press.
• Bardon, A. (2023). A brief history of the philosophy of time. Oxford University Press. https://doi.org/10.1093/acprof:oso/9780199976454.001.0001
• Bergson, H. (2001). Time and free will: An essay on the immediate data of consciousness (F. L. Pogson, Trans.). Dover Publications.
• Elias, N. (2000). The civilizing process: Sociogenetic and psychogenetic investigations (E. Jephcott, Trans.). Blackwell.
• Ertong, G. (2011). Niklas luhmann’ın sosyal sistemler kuramı ve güven tartışmaları bağlamanda sağlık sistemi. Ankyra Dergisi, 2(2), 3-26.
• Giddens, A. (1984). The constitution of society. University of California Press.
• Habermas, J. (1981). The theory of communicative action: Volume 1: Reason and the Rationalization of Society. Beacon Press.
• Linklater, A., ve Mennell, S. (2010). Norbert Elias, The civilizing process: Sociogenetic and psychogenetic investigations. History and Theory, 49(2), 384–404. https://doi.org/10.1111/j.1468-2303.2010.00562.x
• Luhmann, N. (1976). The future cannot begin: temporal structures in modern society. Social Research: An International Quarterly, 43(1), 130-152.
• Luhmann, N. (1981). Politische theorie im wohlfahrtsstaat. Olzog.
• Luhmann, N. (1990). Political theory in the welfare state. de Gruyter.
• Luhmann, N. (1993a). Risk: A sociological theory. de Gruyter.
• Luhmann, N. (1993b). “Was ist der fall?” und “was steckt dahinter?” die zwei soziologien und die gesellschaftstheorie. Zeitschrift für Soziologie, 22(4), 245–260.
• Luhmann, N. (1995). Social systems. Stanford University Press.
• Luhmann, N. (1997). Die gesellschaft der gesellschaft. Suhrkamp Verlag.
• Luhmann, N. (2000). The reality of the mass media. Stanford University Press.
• Luhmann, N. (2002). Theories of distinction: Redescribing the descriptions of modernity. Stanford University Press.
• Luhmann, N. (2004). Law as a social system. Oxford University Press.
• Luhmann, N. (2012). Introduction to systems theory. Polity Press.
• Luhmann, N. (2017). Systemtheorie der Gesellschaft. Suhrkamp.
• Luhmann, N. (1978). Temporalization of complexity. In R. F. Geyer & J. van der Zouwen (Eds.), Sociocybernetics: An actor-oriented social systems approach, Vol. 2, (pp. 97–111). Martinus Nijhoff.
• Moeller, H. G. (2006). Luhmann explained: From souls to systems. Open Court Publishing.
• Stetter, S. (2007). World society and the Middle East: Reconstructions in regional politics. Palgrave Macmillan.
• Yoldaş, Y. (2007). İşlevsel-yapısal sistem kuramı. Alfa Akademi.
• Zalta, E. N. (Ed.). (2017). Niklas Luhmann. In Stanford Encyclopedia of Philosophy (Fall 2017 Edition). Stanford University. https://plato.stanford.edu/archives/fall2017/entries/luhmann/