CUMHURİYET’İN İLK YILLARINDA TASARRUF, YERLİ MALI VE KADINLAR (1929-1938)

Yıl 2025, Cilt: 12 Sayı: 2, 773 - 799, 27.10.2025

Ayşe Eryaman

https://doi.org/10.69878/deuefad.1688418

Öz

1929 Dünya Ekonomik Buhranı, tüm dünya ile birlikte Türkiye’yi de derinden etkilemiştir. Henüz genç bir Cumhuriyet olan Türkiye’nin ekonomik bağımsızlığını güçlendirme çabaları içinde olduğu bir dönemde bu buhran, önemli bir sınav niteliği taşımıştır. Bu zorlu sürecin atlatılabilmesi adına devlet ile milletin ortak hareket etmesi büyük önem kazanmış, bu doğrultuda hızlı bir şekilde tasarruf önlemleri alınmaya başlanmıştır. Halkın bu önlemlere destek vermesini sağlamak ve ekonomik bilinç oluşturmak amacıyla Millî İktisat ve Tasarruf Cemiyeti kurulmuştur. Cemiyetin temel hedefi, ulusal ekonomiyi inşa etmek ve bu anlayışı toplumun geniş kesimlerine yaymaktı. Evin iktisadi hayatını önemli ölçüde ellerinde tutmaları sebebiyle, kadınlardan bu politikalar içinde aktif rol alması istenmiştir. Bu çağrıya, Türk kadınının, ülkenin diğer tüm mücadelelerinde olduğu gibi, büyük bir fedakârlıkla yanıt verdiği görülmektedir. Çalışmada, 1929 Dünya Ekonomik Bunalımı karşısında Türkiye’nin verdiği mücadelede, kadının yeri ve önemi incelenmeye ve değerlendirilmeye çalışılmıştır. Analiz sonucunda, Milli İktisat ve Tasarruf Cemiyeti tarafından yürütülen mücadelenin her aşamasında kadınların aktif rol oynadıkları tespit edilmiştir. Yediden yetmişe toplumun her tabakasından Türk kadını, konferanslar vererek, sergiler açarak, müsamereler düzenleyerek, yürüyüşler yaparak, bu mücadelede sorumluluklarını başarıyla yerine getirmişlerdir. Bu çabalar, kadınların milli kalkınma sürecindeki kararlılığını ve katkısını açıkça ortaya koymaktadır.

Anahtar Kelimeler

Milli İktisat ve Tasarruf Cemiyeti , Kadın , Tasarruf , Yerli Malı , Milli İktisat

SAVINGS, DOMESTIC GOODS AND WOMEN IN THE EARLY YEARS OF THE REPUBLİC (1929-1938)

Öz

The World Economic Depression of 1929 deeply affected Turkey, with its remarkable impact across the entire world. This crisis was an important test at a time when Turkey, a young Republic, was trying to strengthen its economic independence. In order to overcome this difficult period, the cooperation of the state and the nation has become of great importance, leading to the immediate implementation of savings measures in this direction. In order to ensure public support for these measures and to raise economic awareness, The National Economy and Savings Society was established. The main goal of the society was to build the national economy and spread this understanding to wide segments of society. The society aims to create a national economy and spread this awareness in society. In creating this awareness, women were asked to take an active role in these policies s significant influence on the economic life of the house. It can be seen that Turkish women responded to this call with great sacrifice, as they did in all other struggles of the country. As a result of the analysis, it was concluded that women played an active role in every stage of this struggle carried out by the National Economy and Savings Society. All Turkish women from all walks of life, from seven to seventy, successfully fulfilled their responsibilities in this struggle by giving conferences, opening exhibitions, organizing shows and marching. These efforts clearly demonstrated the determination and contribution of women to the national development process.

Anahtar Kelimeler

National Economy and Savings Society , Woman , Saving , Local Goods , National Economy

Kaynakça

• Ali Süreyya. (19 Aralık 1932). İlk Kadın İktisat Sergisi. Cumhuriyet, 6.
• Arslantürk, Y. (2023). Misak-ı İktisadi ve Sonuçlarına İlişkin Ekonomik ve Mali Göstergelerin Analizi. ODÜ Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 13(1), 915-940.
• Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri (1918-1937). (1997). C. II. 5. Basım. Ankara. Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Avcıoğlu, D. (1969). Türkiye’nin Düzeni (Dün-Bugün-Yarın). Ankara. Bilgi Yayınevi.
• Bayur, Y. H. (1991). Türk İnkılâbı Tarihi. C. II. K. IV. Ankara. Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• BCA. Diyanet İşleri Reisliği, 51-0-0-0/3-17-23.
• BCA. Cumhuriyet Halk Partisi, 490-1-0-0/1-3-16.
• BCA. Cumhuriyet Halk Partisi, 490-1-0-0/1-3-22.
• BCA. Cumhuriyet Halk Partisi, 490-1-0-0/2-7-18.
• BCA. Muamelat Genel Müdürlüğü, 30-10-0-0/192-315-10.
• BCA. Muamelat Genel Müdürlüğü, 30-10-0-0/24-136-4.
• BCA, Cumhuriyet Halk Partisi, 490-1-0-0/14-76-2.
• BCA, Muamelat Genel Müdürlüğü, 30-10-0-0/24-137-14.
• Boratav, K. (1998). Türkiye İktisat Tarihi 1908-1985. İstanbul. Gerçek Yayınevi.
• Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ekonomisi. (1980). İstanbul. Akbank Kültür Yayını.
• Çavdar, T. (2003). Türkiye Ekonomisinin Tarihi 1900-1960. Ankara. İmge Kitabevi.
• Çavdar, T. (2006). Küresel Kapitalizm Girdabında Türkiye. Ankara. Bilgi Yayınevi.
• Duman, D. (1990). Milli İktisat ve Tasarruf Cemiyeti. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
• Duman, D. (1992). Milli İktisat ve Tasarruf Cemiyeti. Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, 1(2), 127-141.
• Hakimiyeti Milliye (1929-1934)
• İloğlu, A. S. (1974). Türkiye Ekonomi Kurumunun Kuruluşu ve 1929-1973 Yıllarındaki Çalışmalarına Toplu Bakış. Ankara. Türkiye Ekonomi Kurumu Yayınları.
• İlyas, Ahmet. (2021). Erken Cumhuriyet’te Ekonominin Millileştirme Çabalarına Bir Örnek: Milli İktisat ve Tasarruf Cemiyeti. Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (28), 654-660.
• İnan, A. (2018). Türkiye Cumhuriyeti ve Türk Devrimi. 5. Baskı. Ankara. Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• İzmir, B. (2023). “Yerli Malı Yurdun Malı, Her Türk Onu Kullanmalı”: Erken Cumhuriyet Dönemi’nde Millî İktisat ve Tasarruf Cemiyeti’nin Faaliyetleri. Bayburt Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Dergisi, 6(12), 13-23.
• Kaplan, L. (1998). Cemiyetlerde ve Siyasi Teşkilatlarda Türk Kadını (1908-1960). Ankara. Atatürk Araştırma Merkezi Yayını.
• Keyder, Ç. (1993). Dünya Ekonomisi İçinde Türkiye (1923-1929). İstanbul. Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Milli İktisat ve Tasarruf Cemiyeti Nizamnamesi. (1929). Ankara. TBMM Matbaası.
• Oktar S.; Varlı A. (2009). İttihat ve Terakki Dönemi’nin Ulusal Bankası: Osmanlı İtibar-ı Milli Bankası. Marmara Üniversitesi İİBF Dergisi, XXVII(II), 1-20.
• Ökçün, A. G. (1997). 1923 Yılında İzmir’de Toplanan Türkiye İktisat Kongresinde Kabul Edilen Esaslar, İktisat Tarihi Yazıları. Ankara. Sermaye Piyasası Kurulu.
• Özçaylak, A. (2017). Cumhuriyet Dönemi Ekonomisinde Yerli Malı Politikaları ve Uygulamaları. Ankara. Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları.
• Sarıdoğanr, Ö. (2014). Tasarruf ve Yerli Malı Haftası Kutlamaları (1929-1949). (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• Semiz, Y. (1996). Atatürk Döneminin İktisadi Politikası, Milli İktisat ve Tasarruf Cemiyeti. Konya. Saray Kitabevi.
• Son Posta (1930-1938)
• TBMMZC, D. 3, Cilt. 14. 12.12.1929.
• Tezel, Y. S. (1994). Cumhuriyet Döneminin İktisadi Tarihi (1923-1950). 3. Basım. İstanbul. Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Güven Toker, N. (2019). Cumhuriyetin İlk Yıllarında Toplumla Bütünleşme Projesi Olarak Milli İktisat ve Tasarruf Cemiyeti. History Studies, 11(2), 655-679.
• Tokgöz, E. (2001). Türkiye’nin İktisadi Gelişme Tarihi (1914-2001). Ankara. İmaj Yayınevi.
• Toprak, Z. (1962). Türkiye’de “Milli İktisat” (1908-1918). Ankara. Yurt Yayınları.
• Toprak, Z. (2009). İktisat Tarihi, Türkiye Tarihi, Osmanlı Devleti 1600-1908 C. 3 içinde (219-271), Cem Yayınevi.
• Tunaya, T. Z. (2007). Türkiye’de Siyasal Partiler, İkinci Meşrutiyet Dönemi 1908-1918. C. 1. İstanbul. İletişim Yayınları.
• Yıldız, M. (2025). Cumhuriyetin İlk Kalkınma Girişimleri: Türkiye’nin Ekonomik Bağımsızlık Arayışı (1923-1945), Journal of History School, 75, 1444-1471.
• Yıldız, M. (2024). Türk Kadınının Siyasete Giriş Serüveni. İstanbul. Dahi Yayıncılık.
• Zihnioğlu Y. (2003). Kadınsız İnkılâp Nezihe Muhittin, Kadınlar Halk Fırkası, Kadın Birliği. İstanbul. Metis Yayınları.