ANTİK ROMA’DA ATLETİZM YARIŞMALARININ TARİHÎ GELİŞİMİ VE ROMA HUKUKUNDA PROFESYONEL ATLETLERE İLİŞKİN BAZI HUKUKÎ MESELELER

Yıl 2022, , 887 - 929, 26.11.2022

Ali Selkor Atak

https://doi.org/10.33717/deuhfd.1182519

Öz

Antik Roma’da Yunan tarzı atletizm yarışmalarına ilk düzenlendikleri dönemlerden itibaren muhtelif gerekçelerle karşı çıkılmıştır. Bu gerekçelerin başta gelenlerinden biri atletlerin çırılçıplak antrenman yapıp yarışmalarıdır. Bununla birlikte yarışmalar başlangıçta Roma’da antik Yunan’da olduğu kadar popüler ve revaçta olmasalar da zamanla kabul görmüş ve popülerlik kazanmışlardır. Antik metinlere göre Roma’da ilk atletizm müsabakaları M.Ö. 2. yüzyıldan itibaren düzenlenmeye başlamıştır. Buna karşın Yunan Olimpiyat oyunları gibi periyodik ve düzenli yarışmaların görülmeye başlanması ise M.S. 1. yüzyılı bulmuştur. Bu gelişmeler hukuk alanında da yansımalarını oluşturmuş ve profesyonel atletlerin durumuna ilişkin meseleler hukuk metinlerinde kendilerine yer bulmuşlardır. Çalışmamızda Corpus Iuris Civilis’te yer alan profesyonel atletlere yönelik muhtelif hukukî düzenlemeler incelenmiştir. Bu metinlerden özellikle ödünç verenin bir profesyonel atleti yarışmalara katılmasını engellemek suretiyle atletin borçlandığından daha fazlasını geri ödemeye zorlaması durumunu ele alan metin ve bir atletin atletizm yarışmalarında kazanacağı ödüller üzerinde rehin hakkı tesis etmesini yasaklayan imparator emirnamesi üzerinde durulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Roma Hukuku, Atletizm Yarışmaları (agones-certamina athletarum), Oyunlar (ludi), Ödünç (Tüketim Ödüncü) Sözleşmesi (mutuum), Rehin Hakkı (pignus)

Kaynakça

• Akurgal, Ekrem: “Eski Yunanlılarda Spor”, Eski Çağda Ege ve İzmir, İzmir, 1993, s. 74-77 [Makalenin ilk basımı için bkz.: Ülkü Dergisi, 17, 1943].
• Atak, Ali Selkor: “Roma Hukukunda Profesyonel Atletler ile Yapılan Ödünç Sözleşmeleri”, İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt: 11, Sayı: 2, 2020, s. 680-694.
• Aydoğdu, Murat/Kahveci, Nalan: Türk Borçlar Hukuku, Özel Borç İlişkileri (Sözleşmeler Hukuku), 5. Baskı, Ankara, 2021.
• Behrends, Okko/Knütel, Rolf/Kupisch, Berthold/Seiler, Hans Hermann: Corpus Iuris Civilis, Text und Übersertzung, auf der Grundlage der von Theodor Mommsen und Paul Krüger besorgten Textausgaben, Bd. II (1-10), C.F. Müller juristischer Verlag, Heidelberg, 1995; Knütel/Kupisch/Seiler/Behrends, Bd. IV (21-27), Heidelberg, 2005.
• Berger, Adolf: Encyclopedic Dictionary of Roman Law, The American Philosophical Society, Philadelphia, 1953.
• Bernstein, Frank: “Complex Rituals: Games and Processions in Republican Rome”, in Rüpke, Jörg (ed.), A Companion to Roman Religion, Blackwell, Malden, 2007, s. 222-234.
• Christesen, Paul/Kyle, Donald G.: “General Introduction”, in Christesen, Paul/Kyle, Donald G. (ed.), A Companion to Sport and Spectacle in Greek and Roman Antiquity, WILEY Blackwell, Malden, 2014, s. 1-15.
• Cicero’s Tusculan Disputations, translated with an Introduction and Notes by Andrew P. Peabody, Boston: Little, Brown and Company, 1886.
• Cornell, Tim J.: “On War and Games in the Ancient World”, in Barney, Robert Knight/Martyn, Scott G./Wamsley, Kevin B. (ed.), Sixth International Symposium for Olympic Research 2002, University of Western Ontario, London, Ontario, 2002, s. 29-40.
• Crowther, Nigel B.: “Nudity and Morality: Athletics in Italy” (Nudity), The Classical Journal, 76(2), 1980/1981, s. 119-123.
• Crowther, Nigel B.: “Greek Games in Republican Rome” (Greek Games), L'antiquité classique, 52, 1983, s. 268-273.
• Crowther, Nigel B.: “Second-Place Finishes and Lower in Greek Athletics” (Athletics), Zeitschrift für Papyrologie und Epigraphik, Bd. 90, 1992, s. 97-102.
• Crowther, Nigel B.: Sport in Ancient Times (Sport), Praeger, Westport, 2007.
• Dinçer Araz, Nilgün: “Roma Hukukunda Davaların Yarışması (concursus actionum) Meselesine Genel Bir Bakış”, MÜHFHAD, Özel Sayı, Prof. Dr. Bülent Tahiroğlu’na Armağan, 23(3), 2017, s. 235-281. Dodge, Hazel: “Venues for Spectacle and Sport (other than Amphitheaters) in the Roman World”, in Christesen, Paul/Kyle, Donald G. (ed.), A Companion to Sport and Spectacle in Greek and Roman Antiquity, WILEY Blackwell, Malden, 2014, s. 561-577.
• Dunkle, Roger: Gladiators: Violence and Spectacle in Ancient Rome (Gladiators), Routledge, London and New York, 2008.
• Dunkle, Roger: “Overview of Roman Spectacle” (Overview), in Christesen, Paul/Kyle, Donald G. (ed.), A Companion to Sport and Spectacle in Greek and Roman Antiquity, WILEY Blackwell, Malden, 2014, s. 381-394.
• Erdoğmuş, Belgin: “Roma Hukukunda Borcun Aynî Teminatına Genel Bakış” (Aynî Teminat), Prof. Dr. Ümit Yaşar Doğanay’ın Anısına Armağan, Cilt: I, İstanbul 1982, s. 255-274.
• Erdoğmuş, Belgin: Roma Eşya Hukuku (Eşya Hukuku) , Der Yayınları, İstanbul, 2003
• Erdoğmuş, Belgin: Roma Borçlar Hukuku Dersleri (Borçlar Hukuku), 1.7.2012’de yürürlüğe giren Yeni Türk Borçlar Kanunu’na Göre Hazırlanmış Yeni Bası, Der Yayınları, İstanbul, 2019. Erhat, Azra: Mitoloji Sözlüğü, 2. Basım, Remzi Yayınevi, İstanbul, 1978.
• Fisher, Nick: “Athletics and Sexuality”, in Hubbard, Thomas K. (ed.), A Companion to Greek and Roman Sexualities, WILEY Blackwell, Malden, 2014, s. 244-264.
• Friedländer, Ludwig: Darstellungen aus der Sittengeschichte Roms in der Zeit von August bis zum Ausgang der Antonine, Bd. II, 9. Aufl., Verlag von S. Hirzel, Leipzig, 1920.
• Gardiner, Edward Norman: Greek Athletic Sports and Festivals (Sports), MacMillan and Co., London, 1910.
• Gardiner, Edward Norman: Athletics of the Ancient World (Athletics), Clarendon Press, Oxford, 1930.
• von Glück, Christian Friedrich: Ausführliche Erläuterung der Pandecten nach Hellfeld, Bd. 21, 1, Erlangen, Johann Jacob Palm, 1820.
• Golden, Mark: Sport in the Ancient World from A to Z, Routledge, London, 2004.
• Gökberk, Macit: Felsefe Tarihi, 9. Basım, Remzi Kitabevi, İstanbul, 1998.
• Greenidge, A.H.J.: Infamia, Its Place in Roman Public and Private Law, Clarendon Press, Oxford, 1894.
• Grimmal, Pierre: Mitoloji Sözlüğü, Yunan ve Roma, Çev. Sevgi Tamgüç, Sosyal Yay., İstanbul, 1997.
• Hallett, Christopher H.: The Roman Nude, Heroic Portrait Statuary 200 BC-300 AD, Oxford University Press, Oxford, 2005.
• Harris, Harold Arthur: Sport in Greece and Rome, Cornell University Press, Ithaca, 1972.
• Honoré, Tony: Ulpian, Pioneer of Human Rights, 2. ed., Oxford University Press, Oxford, 2002.
• Honsell, Heinrich/Mayer-Maly, Theo/Selb, Walter: Römisches Recht, 4. Aufl. (Aufgrund des Werkes von Jörs, Paul/Kunkel, Wolfgang/Wenger, Leopold), Springer Verlag, Berlin, Heidelberg, New York, 1987. Hubbard, Thomas: “Contemporary sport sociology and ancient Greek athletics”, Leisure Studies, 27(4), 2008, s. 379-393 (DOI: 10.1080/02614360802334955), http://dx.doi.org/10.1080/02614360802334955 (Erişim tarihi: 04.07.2022).
• Jakab, Éva: “Geld und Sport, Rezeption griechiscer Topoi in der römischen Jurisprudenz”, Revue Internationale de Droits de l’Antiquité (RIDA), 59, 2012, s. 93-125.
• Jörs, Paul: “Domitius (88)”, RE V, 1 (Paulys Realencyclopädie der classischen Altertumswissenschaft), Alfred Druckenmüller Verlag, Stuttgart, 1903.
• Kabaağaç, Sina/Alova, Erdal: Latince/Türkçe Sözlük, Sosyal Yayınlar, İstanbul, 1995.
• Karadeniz-Çelebican, Özcan: Roma Eşya Hukuku, Yeni Medenî Kanuna uyarlamış 5. Basım, Yetkin Yayınları, Ankara, 2015.
• Karakocalı, Ahmet: Roma Hukukunda ve Türk Hukukunda Korkutma (Metus), Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2016.
• Karaman, Başak: Roma Hukukunda Rehin Akti, Galatasaray Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2008.
• Kaser, Max: “Partus ancillae”, (Partus ancillae), Zeitschrift der Savigny-Stiftung für Rechtsgeschichte, romanistische Abteilung, Bd. 75, 1958, s. 156-200.
• Kaser, Max: Das römische Privatrecht, das altrömische, das vorklassische und klassische Recht (RP I), erster Abschnitt, 2. Aufl., Verlag C. H. Beck, München, 1971.
• Kaser, Max: Das römische Privatrecht, die nachklassischen Entwicklungen (RP II), zweiter Abschnitt, 2. Aufl., Verlag C. H. Beck, München, 1975.
• Kaser, Max: Römische Rechtsgeschichte (RG), 4. Nachdruck der 2. Aufl., Vandenhoeck & Ruprecht, Göttingen, 1986.
• Kaser, Max/Hackl, Karl: Das römische Zivilprozessrecht, 2. Aufl., Verlag C. H. Beck, München, 1996.
• Knütel, Rolf: “Hoffnungskauf und Eviktionshaftung”, Zeitschrift der Savigny-Stiftung für Rechtsgeschichte, romanistische Abteilung, Bd. 117, 2000, s. 445-453.
• Krüger, Paul: Geschichte der Quellen und Literatur des römischen Rechts, 2. Aufl., Verlag von Duncker & Humblot, München und Leipzig, 1912.
• Kunkel, Wolfgang: Herkunft und soziale Stellung der römischen Juristen, 2. Aufl., Böhlau Verlag, Graz-Wien-Köln, 1967.
• Kyle, Donald G.: Athletics in Ancient Athens (Athletics), E. J. Brill, Leiden, 1993.
• Kyle, Donald G.: “Greek Athletic Competitions-The Ancient Olympics and More” (Olympics), in Christesen, Paul/Kyle, Donald G. (ed.), A Companion to Sport and Spectacle in Greek and Roman Antiquity, WILEY Blackwell, Malden, 2014, s. 21-35.
• Kyle, Donald G.: Sport & Spectacle in the Ancient World (Sport), Second Edition, WILEY Blackwell, Malden, 2015.
• Larson, Jennifer: Greek and Roman Sexualities, A Sourcebook, Bloomsbury Publishing, London, New York, 2012.
• Lee, Hugh M.: “Greek Sports in Rome”, in Christesen, Paul/Kyle, Donald G. (ed.), A Companion to Sport and Spectacle in Greek and Roman Antiquity, WILEY Blackwell, Malden, 2014, s. 533-542. Liebs, Detlef: “Ulpianum Opinionum libri VI”, TR (Tijdschrift voor Rechtsgeschiedenis), vol. 41, 1973, s. 279-310 (URN: urn:nbn:de:bsz: 25-opus-50855) (https://freidok.uni-freiburg.de/data/5085) (Erişim tarihi: 04.07.2022).
• Litewski, Wieslaw: “Römisches Seedarlehen”, Rivista Internazionale di diritto romano e antico (IURA), 24, 1973, s. 112-183.
• Livius, Titus: Ab Urbe Condita, 39, 22, 1-2 (Latince metin için bkz. http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.02.0174%3Abook%3D39%3Achapter%3D22; metnin İngilizce çevirisi için bkz. http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Liv.+39+22&fromdoc=Perseus%3Atext%3A1999.02.0149) (Erişim tarihi: 04.07.2022).
• Livius, Titus: Periocha, 16 (Latince metin için bkz. https://www.thelatinlibrary.com/livy/liv.per16.shtml; metnin İngilizce çevirisi için bkz. https://www.livius.org/sources/content/livy/livy-periochae-16-20/#16.1) (Erişim tarihi: 04.07.2022)
• Mammel, Kathryn: “Ancient Critics of Roman Spectacle and Sport”, in Christesen, Paul/Kyle, Donald G. (ed.), A Companion to Sport and Spectacle in Greek and Roman Antiquity, WILEY Blackwell, Malden, 2014, s. 603-616.
• Mann, Christian: Die Gladiatoren (Gladiatoren), C. H. Beck, München, 2013.
• Mann, Christian: “Greek Sport and Roman Identity” (Greek Sport), in Scanlon, Thomas F. (ed.), Sport in the Greek and Roman Worlds, Vol. 2: Greek athletic Identities and Roman Sports and Spectacle, Oxford University Press, Oxford, 2014, s. 151-179.
• Maximus, Valerius: Factorum et Dictorum Memorabilium, 2, 4, 7 (Latince metin için bkz. https://penelope.uchicago.edu/Thayer/L/Roman/Texts/Valerius_Maximus/2*.html; metnin İngilizce çevirisi için bkz. http://www.attalus.org/translate/valerius2a.html#c4) (Erişim tarihi: 04.07.2022)
• Miller, Stephen G.: Ancient Greek Athletics, Yale University Press, New Haven and London, 2004.
• Mitteis, Ludwig: Römisches Privatrecht bis auf die Zeit Diokletians, Bd. I, unveränderter Neudruck der ersten Auflage, Verlag von Duncker & Humblot, München und Leipzig, 1935. Murray, Sarah C.: “The Role of Religion in Greek Sport” (Religion), in Christesen, Paul/Kyle, Donald G. (ed.), A Companion to Sport and Spectacle in Greek and Roman Antiquity, WILEY Blackwell, Malden, 2014, s. 309-319.
• Murray, Sarah C.: “Sport and Education in Ancient Greece and Rome” (Sport), in Bloomer, Martin W., in Bloomer, Martin W. (ed.), A Companion to Ancient Education, WILEY Blackwell, Malden, 2015, s. 430-443.
• Neils, Jenifer: “Picturing Victory: Representations of Sport in Greek Art”, in Christesen, Paul/Kyle, Donald G. (ed.), A Companion to Sport and Spectacle in Greek and Roman Antiquity, WILEY Blackwell, Malden, 2014, s. 81-97.
• Newby, Zahra: Greek Athletics in the Roman World, Victory and Virtue, Oxford University Press, Oxford, 2005.
• Notopoulos, James A.: “The Name of Plato”, Classical Philology, 34(2), 1939, s. 135-145.
• Otto, Carl Eduard/Schilling, Bruno/Sintenis, Carl Friedrich Ferdinand: Das Corpus Juris Civilis in’s Deutsche Übersetzt von einem Vereine Rechtsgelehrter, Verlag von Carl Focke, Bd. I, 2. Aufl., Leipzig, 1839, Bd. II, Leipzig, 1831/Bd. VI, Leipzig, 1832.
• Özsunar, Erdal: “Roma Hukukunda Rehin Hakkı (Pignus-Hypotheca)”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt: 7, Sayı: 2, 2005, s. 137-164.
• Platon: Yasalar, Çev. Candan Şentuna/Saffet Babür, 3. Basım, Kabalcı Yayınevi, İstanbul, 2007.
• Pleket, Henry Willy: “Zur Soziologie des antiken Sports” (Soziologie), Mededelingen van het Nederlands Instituut te Rome, 36, 1974, s. 57-87 (http://resources.huygens.knaw.nl/retroboeken/knir/#page=71&accessor=toc1&source=36&view=pdfPane), s. 57-87 (Erişim tarihi: 04.07.2022).
• Pleket, Henry Willy: “The Olympic Games in antiquity” (Olympic Games), European Review, 12(3), 2004, s. 401-413.
• Pleket, Henry Willy: “Sport in Hellenistic and Roman Asia Minor” (Sport), in Christesen, Paul/Kyle, Donald G. (ed.), A Companion to Sport and Spectacle in Greek and Roman Antiquity, WILEY Blackwell, Malden, 2014, s. 364-375.
• Plinius Caecilius Secundus, Gaius: The Letters of the Younger Pliny. Translated, with an introductory essay, by J.B. Firth (1900), (http://www.attalus.org/old/pliny4.html#22) (Erişim tarihi: 04.07.2022). Plinius Caecilius Secundus, Gaius: Genç Plinius’un Mektupları, Epistulae (I-IV), Latinceden Çev. Levent Keskin, Doğu Batı Yayınları, Ankara, 2018.
• Potter, David Stone: “Spectacles” (Spectacles), in Potter, David S. (ed.), A Companion to the Roman Empire, Blackwell, Malden, 2006, s. 385-408.
• Potter, David Stone: The Victor’s Crown: A History of Ancient Sport from Homer to Byzantium (Ancient Sport), Oxford University Press, Oxford, 2012.
• Rado, Türkân: Roma Hukuku Dersleri, Borçlar Hukuku, İstanbul 2014.
• Reid, Heather L.: “Sport and Moral Education in Plato’s Republic” (Sport), Journal of the Philosophy of Sport, 34(2), 2007, s. 160-175 (DOI: 10.1080/00948705.2007.9714719), (https://doi.org/10.1080/00948705.2007.9714719) (Erişim tarihi: 04.07.2022)
• Reid, Heather L. : “Wrestling with Socrates” (Wrestling), Sport, Ethics and Philosophy, 4(2), 2010, s. 157-169 (DOI: 10.1080/17511321.2010.486595), (https://doi.org/10.1080/17511321.2010.486595) (Erişim tarihi: 04.07.2022).
• Reid, Heather L.: “Plato’s Gymnasium” (Gymnasium), Sport, Ethics and Philosophy, 4(2), 2010, s. 170-182 (DOI: 10.1080/17511321.2010.486597), (https://doi.org/10.1080/17511321.2010.486597) (Erişim tarihi: 04.07.2022)
• Reisch, Emil: “Agones”, RE I, 1 (Paulys Realencyclopädie der classischen Altertumswissenschaft), Alfred Druckenmüller Verlag, Stuttgart 1893.
• Remijsen, Sofie: The End of Greek Athletics in Late Antiquity, Cambridge University Press, Cambridge, 2015.
• Riginos, Alice Swift: Platonica, The Anecdotes Concerning the Life and Writings of Plato, E. J. Brill, Leiden, 1976.
• Rudolph, Werner: “Zu den Formen des Berufssports zur Zeit der Poliskrise”, in Welskopf, Elizabeth Charlotte (ed.), Hellenische Poleis, Krise-Wandlung-Wirkung, Bd. III, Akademie Verlag, Berlin, 1974, s. 1472-1483.
• Sachers, Erich: “Ordo”, RE Suppl. VII (Paulys Realencyclopädie der classischen Altertumswissenschaft), Alfred Druckenmüller Verlag, Stuttgart, 1940.
• Sartre, Maurice: “Antik Yunan’da Eşcinsellik”, Duby, Georges (Der.), Batı’da Aşk ve Cinsellik içinde, 2. Baskı, İletişim Yayınları, İstanbul, 2015, s. 59-75.
• Sayın, Baha Yiğit: Roma’da Köle ve Hukuku, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2020.
• Scanlon, Thomas F.: Eros and Greek Athletics, Oxford University Press, Oxford, 2002.
• Scott, S.P.: The Civil Law, Including The Twelve Tables, The Institutes of Gaius, The Rules of Ulpian, The Opinions of Paulus, The Enactments of Justininan and The Constitutions of Leo, vol. III, vol. V, vol. XIV, The Lawbook Exchange, New Jersey, 2001.
• Sedley, David: Plato’s Cratylus, Cambridge University Press, Cambridge, 2003 (https://assets.cambridge.org/052158/4922/sample/0521584922ws.pdf) (Erişim tarihi: 04.07.2022).
• Skinner, Marilyn B.: Sexuality in Greek and Roman Culture, Second Edition, WILEY Blackwell, Malden, 2014.
• Söğütlü, Özlem: Roma Özel Hukuku, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2020.
• Suetonius Tranquillus, Gaius: On İki Caesar’ın Yaşamı, Latinceden Çev. Fafo Telatar/Gül Özaktürk, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 2008.
• Tacitus, Publius Cornelius: Annales, XIV, 20 (http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.02.0078%3Abook%3D14%3Achapter%3D20) (Erişim Tarihi:04.07.2022). Web sayfasındaki İngilizce çevirinin dayanağı olan kaynak: Complete Works of Tacitus, Tacitus (Publius Cornelius), Çev. Alfred John Church/William Jackson Brodribb/Sara Bryant, edited for Perseus, New York reprinted 1942.
• Tahan Orhan, Duygu: Roma Hukukunda Sportif Faaliyetlerden Kaynaklanan Hukukî Sorumluluk ve Türk Hukukuna Yansımaları, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2019.
• Tahiroğlu, Bülent: Roma Borçlar Hukuku, 1.07.2012’de yürürlüğe giren Yeni Türk Borçlar Kanunu ve 13.1.2011’de yürürlüğe giren Yeni Türk Ticaret Kanunu’na Göre Düzenlenmiş Yeni Bası, Der Yayınları, İstanbul, 2014.
• Tamer, Diler: Roma Hukuku, Cilt 2, Borçlar Hukuku, Legal Yayıncılık, İstanbul, 2021.
• Tekin Ali/Tekin Gülcan: “Antik Yunan Dönemi: Spor ve Antik Olimpiyat Oyunları”, Tarih Okulu Dergisi (TOD), 18, 2014, s. 121-140 (DOI No: http://dx.doi.org/10.14225/Joh480) (Erişim tarihi: 04.07.2022). Torlone, Martirosova Zana: “Writing Arenas: Roman Authors and Their Games”, in Christesen, Paul/Kyle, Donald G. (ed.), A Companion to Sport and Spectacle in Greek and Roman Antiquity, West Sussex 2014, s. 412-421.
• Türkoğlu Özdemir, Gökçe: “Roma Hukukunda Formula Yargılaması” (Formula), Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt: 7, Sayı:1, 2005, s. 167-212.
• Türkoğlu Özdemir, Gökçe: Roma Hukukunda Infamia (Şerefsizlik) (Infamia), Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2008.
• Tüzüner, Özlem: “Kumar ve Bahis Borcu Hakkında De Lege Feranda Düşünceler”, Türkiye Barolar Birliği (TBB) Dergisi, Yıl: 26, Sayı: 107, 2013, s.245-272.
• Umur, Ziya: Roma Hukuku Lügatı (Lügat), Fakülteler Matbaası, İstanbul, 1983.
• Umur, Ziya: Roma Hukuku, Tarihî Giriş- Kaynaklar-Umumî Mefhumlar-Hakların Himayesi (Roma Hukuku), Filiz Kitabevi, İstanbul, 1984.
• Wacke, Andreas: Athleten als Darlehensnehmer nach römischem Recht, Studia et Documenta Historiae et Iuris (SDHI), 44, 1978, s. 439-452.
• Wacker, Christian: “Antike Sportgeschichte versus Geschichte des Agon”, Jahrbuch 2005 der Deutschen Gesellschaft für Geschichte der Sportwissenschaft e. V., herausgegeben von Jürgen Court, LIT Verlag, Berlin, 2006, s. 39-43.
• Watson, Alan: The Digest of Justinian, vol. I-II, University of Pennsylvania Press, Philadelphia, 1998.
• Weiler, Ingomar: “Recent Trends in the Study of Greek Sport”, in Christesen, Paul/Kyle, Donald G. (ed.), A Companion to Sport and Spectacle in Greek and Roman Antiquity, WILEY Blackwell, Malden, 2014, s. 112-129.
• Wiedemann, Thomas: Emperors and Gladiators, Routledge, London and New York, 1995.
• Williams, Craig A.: Roman Homosexuality, Second Edition, Oxford University Press, New York, 2010.
• Wlassak, Moritz: “Cognitio”, RE IV (Paulys Realencyclopädie der classischen Altertumswissenschaft), Alfred Druckenmüller Verlag, Stuttgart, 1900.
• Yavuz, Cevdet/Acar, Faruk/Özen, Burak: Borçlar Hukuku Dersleri (Özel Hükümler), 9. Baskı, Beta Yayıncılık, İstanbul, 2011.
• Young, David C.: A Brief History of the Olympic Games, Blackwell, Malden, 2004.
• Zaleski, John: “Religion and Roman Spectacle”, in Christesen, Paul/Kyle, Donald G. (ed.), A Companion to Sport and Spectacle in Greek and Roman Antiquity, WILEY Blackwell, Malden, 2014, s. 590-602. Zevkliler, Aydın/Gökyayla, Emre: Borçlar Hukuku, Özel Borç İlişkileri, 18. Bası, Turhan Kitabevi, Ankara, 2018.
• Zimmermann, Reinhard: The Law of Obligations-Roman Foundations of the Civilian Tradition, Oxford University Press, Oxford, 1996.
• Çevrimiçi Kaynak https://sozluk.gov.tr/?kelime=atletizm (Erişim tarihi: 04.07.2022).