TÜRK HUKUKUNDA ÇİFTE/ÇOK VATANDAŞLIKTAN KAYNAKLANAN SORUNLAR

Yıl 2018, Cilt: 20 Sayı: 1, 239 - 264, 20.07.2018

Ebru Karademir

Öz

Vatandaşlık hukukuna hakim olan ilkelerden kabul edilen “herkesin sadece

tek bir vatandaşlığı olmalıdır” ilkesi, kişinin birden fazla devletin vatandaşlığına

aynı anda sahip olması demek olan “çifte vatandaşlık” veya “çok vatandaşlık”

hallerinin gün geçtikçe birçok devlet tarafından tanınarak vatandaşlık

kanunlarına girmesi ile birlikte neredeyse geçerliliğini kaybetmiştir. Buna rağmen,

bazı ülkeler, çifte/çok vatandaşlık konusunda muhafazakâr davranmaktadırlar.

Almanya gibi bazı devletler, kişinin başka bir devletin vatandaşlığını

kazanabilmesi için yasal olarak (de jure) önceki vatandaşlığından çıkmasını

öngörürken bazıları, öngördükleri bu yasal gerekliliği hafifletecek bir fiili (de

facto) uygulama geliştirmiştir. Diğer taraftan, Türk vatandaşlık hukuku, Türk

vatandaşlarının Türk vatandaşlığı yanında yabancı bir devlet vatandaşlığına

sahip olabilmesini anlayışla karşılamaktadır. “Avrupa Vatandaşlık Sözleşmesi”,

çifte/çok vatandaşlığı reddetmeyen bir düzenlemeye sahiptir. Amerika Birleşik

Devletleri’nde çifte/çok vatandaşlığı engelleyen kanuni bir düzenleme yoktur.

Devletlerin vatandaşlık kazanma şartlarını birbirinden farklı veya birbirine

benzer şekilde düzenlemeleri ya da sonradan vatandaşlık kazanılmasına imkân

tanımaları, kişinin aynı anda birden fazla devletin vatandaşı olması sonucunu

doğurabilmektedir. Çifte/çok vatandaşlık durumları, birden çok devletin vatandaşlık

ilişkisinden doğan hak ve yetkilerini aynı kişi üzerinde kullanmalarına

imkân sağladığı için diplomatik himaye hakkının ileri sürülmesi, yetkili mahkeme

ve uygulanacak hukukun tayini, askerlik yükümlülüğü ve nüfus kayıtlarının

tutulması gibi konularda çıkabilecek olumlu vatandaşlık uyuşmazlıklarına

hukuki zemin hazırlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Çifte/çok vatandaşlık

Kaynakça

• Akıncı, Ziya/Demir Gökyayla, Cemile: Milletlerarası Aile Hukuku, Vedat Kitapçılık, İstanbul 2010.
• Aybay, Rona: “Türk Hukukunda Çifte Vatandaşlık Bir Hak Mıdır?”, Vatandaşlık, Göç, Mülteci ve Yabancılar Hukukundaki Güncel Gelişmeler, (Ed. Hailbronner, Kay/Tiryakioğlu, Bilgin/Küçük, Esin/ Schneider, Katja), 2. bs., Türkiye Barolar Birliği Yayınları, No. 175, Ankara 2013, s. 156-163.
• Aygün, Mesut: “Askerlik Hizmetinin Türk Vatandaşlığı Açısından Değerlendirilmesi”, (Ed. Hailbronner, Kay/Tiryakioğlu, Bilgin/ Küçük, Esin/Schneider, Katja), 2. bs., Türkiye Barolar Birliği Yayınları, No. 175, Ankara 2013, s. 231-251.
• Bayraktaroğlu Özçelik, Gülüm: “Kanunlar İhtilafı Hukukunda Olumlu Vatandaşlık İhtilaflarının Çözümü ve MÖHUK m. 4 (1) (b) ve (c) Hükümlerinin Değerlendirilmesi”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, S. 1, C. 19, Y. 2015, s. 111-150.
• De Vido, Sara: “The Relevance of Double Nationality To Conflict Of Law Issues Relating To Divorce And Legal Seperation In Europe”, Cuadernos de Derecho Transnacional, V. 4, No. 1, Marzo, 2012, s. 222- 232.
• Doğan, Vahit: Türk Vatandaşlık Hukuku, 13. bs., Savaş Yayınevi, Ankara 2016.
• Ekşi, Nuray: Askerliğin Vatandaşlık Üzerindeki Etkisi ve Özellikle Çifte Vatandaşlığa Sahip Kişilerin Askerlik Yükümlülüğü, 2. bs., Beta Basım, İstanbul 2005.
• Erdem, Bahadır: Türk Vatandaşlık Hukuku, 5. bs., Beta Basım, İstanbul 2016.
• Ekşi, Nuray: 5718 Sayılı Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun’a İlişkin Yargıtay Kararları, Beta Basım, İstanbul 2010.
• Goodman, Sara Wallace: “Dual/Multiple Citizenship”, Encyclopedia of Migration (Ed. Bean, Frank/Brown, Susan), Springer, Amsterdam 2014, s. 1-4.
• Güngör, Gülin: Tabiiyet Hukuku, 4. bs., Yetkin Yayınları, Ankara 2016.
• Güngör, Gülin: “Avrupa Vatandaşlık Sözleşmesi (“AVS”)”, Prof. Dr. Yılmaz Altuğ’a Armağan, Milletlerarası Hukuk ve Özel Hukuk Bülteni, S. 1-2, C. 17-18, Y. 1997-1998, s. 229-250.
• Göğer, Erdoğan: “Çifte Vatandaşlık”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 44, S. 1-4, Y. 1995, s. 127-181.
• Martin, Philip: “US Experience With Double Citizenship”, Vatandaşlık, Göç, Mülteci ve Yabancılar Hukukundaki Güncel Gelişmeler, (Ed. Hailbronner, Kay/Tiryakioğlu, Bilgin/Küçük, Esin/Schneider, Katja), 2. bs., Türkiye Barolar Birliği Yayınları, No. 175, Ankara 2013, s. 186-195.
• Nomer, Ergin: Türk Vatandaşlık Hukuku, 22. bs., Filiz Kitabevi, İstanbul 2016.
• Nomer, Ergin: “Türk Devletler Özel Hukukunda Çifte Vatandaşlık” (“Çifte Vatandaşlık”), Milletlerarası Hukuk ve Özel Hukuk Bülteni, S. 1-2, C. 14, Y. 1994, s. 55-62.
• Özkan, Işıl/Tütüncübaşı, Uğur: “Türk ve Alman Hukukunda Çifte Vatandaşlığa İlişkin Gelişmeler”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 57, S. 3, Y. 2008, s. 599-634.
• Pusch, Barbara: “Dual Citizenship In The Transnational German-Turkish Space: Notes From Germany”, IPC-Mercator Policy Brief, Fabrika Basım, İstanbul 2015, s. 1-10.
• Şanlı, Cemal/Esen, Emre/Ataman Figanmeşe, İnci: Milletlerarası Özel Hukuk, 5. bs., Vedat Kitapçılık, İstanbul 2016.
• Tanrıbilir, Feriha Bilge: “Avrupa Vatandaşlık Sözleşmesi ve Türk Hukuku”, Milletlerarası Hukuk ve Özel Hukuk Bülteni, S. 2, C. 22, Y. 2002, s. 791-818.
• Tiryakioğlu, Bilgin: “Multiple Citizenship And Its Consequences In Turkish Law”, Ankara Law Review, V. 3, No. 1, Y. 2006, s. 1-16.
• Uluocak, Nihal: “Çifte Vatandaşlığın Önlenmesine İlişkin Avrupa Konseyi Sözleşmesi Ve Son Gelişmeler”, Milletlerarası Hukuk ve Özel Hukuk Bülteni, S. 2, C. 7, Y. 1987, s. 181-186.
• Yücel, Gerçek Şahin: “Avrupa Birliği Adalet Divanı’nın Avrupa Birliği Vatandaşlığı İle İlgili Son Yaklaşımları”, Marmara Avrupa Araştırmaları Dergisi, C.21, S. 2, Y. 2013, s. 37-54.
• http://www.coe.int/en/web/conventions/full-list/-/conventions/treaty/043 (erişim: 06.07.2017).
• http://www.coe.int/en/web/conventions/full-list/-/conventions/treaty/166 (erişim: 06.07.2017).
• https://www.un.org/ruleoflaw/files/volume-932-I-13272-English.pdf (erişim: 09.08.2017).
• http://eur-lex.europa.eu/legalcontent/ EN/TXT/HTML/?uri=CELEX:61990CJ0369&qid=149925795 8685&from=EN (erişim: 04.07.2017).
• http://eur-lex.europa.eu/legalcontent/ EN/TXT/PDF/?uri=OJ:C:2016:202:FULL&from=EN (erişim: 10.07.2017).
• http://www.icj-cij.org/en/case/18 (erişim: 04.07.2017). https://treaties.un.org/doc/Publication/MTDSG/Volume%20II/LON/PARTII -3.en.pdf (erişim: 06.07.2017).