Zorunluluk Halinin (TCK m.25/2) Hukuki Niteliği

Yıl 2007, Cilt: 9 Sayı: 2, 195 - 222, 01.12.2007

Veli Özer Özbek Koray Doğan

Öz

765 sayılı Türk Ceza Kanunu’ndaki düzenleme şekliyle, doktrin ve yargı
kararlarında bir hukuka uygunluk sebebi olarak kabul edilen1
zorunluluk
halinin hukuki niteliği, 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu ve 5271 sayılı Ceza
Muhakemesi Kanunu’nun yürürlüğe girmesiyle tartışmalı hale gelmiştir.
TCK’da zorunluluk hali, hukuka uygunluk sebepleri (Meşru savunma, Hakkın
Kullanılması, Mağdurun Rızası) ile kusurluluğu etkileyen hallerin (Cebir,
şiddet, korkutma ve tehdit, Haksız tahrik, Hata) tartışmaya açık bir şekilde
aynı başlık altında düzenlendiği Ceza Sorumluluğunu Kaldıran veya Azaltan
Nedenler bölümünde yer almaktadır. Bu şekilde kanunun sistematiğinden
zorunluluk halinin hukuki niteliğinin tespiti imkânsız hale gelmiştir. Kanunun
gerekçesinde ise “kusurluluğu ortadan kaldıran bir neden olarak zorunluluk
(zaruret, ıztırar) hali…” denilmek suretiyle düzenlemenin hukuka uygunluk
sebebi değil bir kusurluluğu kaldıran hal olduğu belirtilmiştir.

Kaynakça

• Artuk Mehmet Emin/Gökcen Ahmet/Yenidünya Caner, Ceza Hukuku Genel Hükümler, Ankara 2007.
• Baumann Jürgen/Weber Ulrich/Mitsch Wolfgang, Strafrecht Allgemeiner Teil, Bielefeld 2003.
• Centel Nur/Zafer Hamide/Çakmut Özlem, Türk Ceza Hukukuna Giriş, Đstanbul 2006.
• Demirbaş Timur, Ceza Hukuku Genel Hükümler, Ankara 2007.
• Donay Süheyl, Açıklamalı Ceza Muhakemesi Kanunu, Đstanbul 2005.
• Dönmezer Sulhi/Erman Sahir, Nazari ve Tatbiki Ceza Hukuku Genel Kısım, C.II, Đstanbul 1997.
• Erem Faruk, Ümanist Doktrin Açısından Türk Ceza Hukuku, C.1, Ankara 1971.
• Eren Fikret, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, Đstanbul 1998.
• Gropp Walter, Strafrecht Allgemeiner Teil, Berlin Heilderberg New York 2001.
• Hafızoğulları Zeki, Türk Ceza Hukuku Sisteminde Zaruret Hali ve Üçüncü Kişiyi Kurtarma, Ankara Hukuk Fakültesi Dergisi, C.28, S.1-4, Y.1971.
• Hafızoğulları Zeki, Kusurluluğu Kaldıran Bir Neden Olarak Ceza Hukukunda Đstenemezlik Đlkesi (Nichtzumutbarkeit/L’Inesigibilità), http://www.zekihafizogullari.com/Makaleler/istenemezlik.pdf (Erişim 30.01.2009); (Đstenemezlik). Haft Fritjof, Strafrecht Allgemeiner Teil, München 2004.
• Hakeri Hakan, Ceza Hukuku, 4. Bası, Ankara 2005.
• Hauf Claus-Jürgen, Strafrecht Allgemeiner Teil, Kurzlehrbuch, 1996 Berlin.
• Đçel Kayıhan/Evik A. Hakan, Đçel Ceza Hukuku Genel Hükümler, 2. Kitap, Đstanbul 2007.
• Jescheck Hans Heinrich/Weigend Thomas, Lehrbuch des Strafrechts Allgemeiner Teil, Berlin 1996.
• Jakobs Günther, Strafrecht Allgemeiner Teil, Berlin New York 1993.
• Kangal Zeynel Temel, Zorunluluk Durumunun Ceza Sorumluluğuna Etkisi, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Đstanbul 2006.
• Lackner Karl/Kühl Kristian, Strafgesetzbuch, Kommentar, München 2007.
• Mahmutoğlu Fatih Selami, “5237 S. Türk Ceza Kanununda Hukuka Uygunluk Nedenleri”, Hukuk ve Adalet Dergisi, S.5, Nisan 2005.
• Önder Ayhan, Ceza Hukuku Genel Hükümler, C.II-III, Đstanbul 1992.
• Özbek Veli Özer, Türk Ceza Kanunun Anlamı, TCK Đzmir Şerhi, C.I, Ankara 2006.
• Özbek Veli Özer, Bacaksız Pınar, Doğan Koray, Ceza Genel Hukuku Çalışma Kitabı, Ankara 2006.
• Özgenç Đzzet, Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, Ankara 2007.
• Öztürk Bahri/Erdem Mustafa Ruhan Erdem, Uygulamalı Ceza Hukuku ve Güvenlik Tedbirleri Hukuku, Ankara 2008.
• Roxin Claus, Strafrecht Allgemeiner Teil, Band I, Grundlagen Der Aufbau der Verbrechenslehre, 4. Auflage, München 2006.
• Schmidt Rolf, Strafrecht Allgemeiner Teil, Grundlagen der Strafbarkeit Methodik der Fallbearbeitung, Bremen 2007.
• Schönke Adolf/Schröder Horst, Strafgesetzbuch Kommentar, 27. Auflage, München 2006.
• Şahin Cumhur, Ceza Muhakemesi Kanunu Gazi Şerhi, Ankara 2005.
• Toroslu Nevzat, Ceza Hukukunda Zaruret Hali, Ankara 1968.
• Tröndle Herbert/Fischer Thomas, Strafgesetzbuch, Kurz Kommentar, Münih 2007.
• Koca Mahmut/Üzülmez Đlhan, Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, Ankara 2008.
• Wessels Johannes/Beulke Werner, Strafrecht Allgemeiner Teil, Die Straftat und ihr Aufbau; Heilderberg 2007.
• Yazıcıoğlu Yılmaz, Yeni Türk Ceza Kanununda Hırsızlık Suçunun Nitelikli Halleri, Kazancı Hakemli Hukuk Dergisi, S.41-42.
• Yüce Turhan Tufan, Ceza Hukuku Dersleri, C.I, Manisa 1982.