SUBJECT OF THE SPECIAL AUDIT IN CORPORATIONS

Yıl 2019, Cilt: 21 Sayı: 2, 629 - 660, 26.12.2019

Direnç Akbay

https://doi.org/10.33717/deuhfd.644547

Öz

Special audit  is an important  part  of information system, dedicated to public  limited companies.  Therefore,  there  is  a  unity of  goals  between components of  information  system, like rights of  information and investigation, and special  audit. In  this study  is the subject  of  special  audit  investigated in  the light  of  the  above-mentioned  unity  of  goals.  Art.  438  and  Art.  439  of  Turkish Commercial  Code, which  regulate the  subject  of  special  audit,  are abstract rules. Because of this, in  this study the subject of  special audit is systematically examined. In order to  make  it understandable, it is benefited from  doctrine  and decisions of  courts. Conditions, which effects the subject of  special audit before court phase, are subsidiarity,  necessity  and  definiteness. Subsidiarity means that, before demanding  a  special  audit,  the right  of  information or  investigation must  be used.  Therefore, it  effects  the subject  of the claim of special  audit in  each  case. Necessity means  that, special audit must  be  necessary in  order  to  use  of shareholder rights.  Definiteness means that, special  audit  can only  be  claimed  if there  are  certain events to  clarified.  If general meeting  of  shareholders denied  the  claim  of special  audit,  a minority can  demand  it  from  the court.  But this  time  subject  of  the  claim must have some  additional properties. In  order to claim  a  special  audit  from  the court, company or shareholders must have damage. And this must be  a result of an act of  founders’ or organs’ of the company, which violates law or  statute of the company. 

ANONİM ORTAKLIKLARDA ÖZEL DENETİMİN KONUSU

Öz

Özel denetim  anonim  ortaklıklara  özgü  bilgilendirme sisteminin  önemli bir parçasıdır.  Bu  nedenle  bilgi  alma ve  inceleme  hakkı  gibi  bilgilendirme  sisteminin diğer  unsurlarıyla amaç  birliği içindedir.  Bu çalışmada,  söz konusu amaç birliği  göz  önünde  tutularak,  özel  denetimin konusu  incelenmiştir.  Özel  denetimin konusuna  ilişkin olarak  TTK m.  438  ve m.  439 soyut  düzenlemeler getirmektedir. Bu  nedenle çalışmada özel  denetimin  konusu  sistemli bir biçimde incelenmiştir. Soyut koşulların  anlaşılabilir kılınması  için  öğreti ve yargı  kararlarından  faydalanılmıştır. Özel denetimin konusunu mahkeme aşamasından  önce etkileyen koşullar, ikincillik,  gereklilik  ve  belirliliktir.  İkincillik  özel  denetim talebinden  önce  bilgi alma  veya inceleme  hakkının kullanılmış  olmasını  ifade  eder. Dolayısıyla somut olayda  özel  denetim  talebinin konusunu  etkiler.  Gereklilik koşulu,  özel  denetimin pay  sahipliği haklarının kullanılması  bakımından gerekli  olması  anlamındadır. Belirlilik  koşulu da özel denetimin  sadece belirli  olayların aydınlatılması amacıyla istenebileceğini ifade  eder. Özel denetim talebi  genel  kurulda reddedilirse,  azınlık mahkemeden talepte bulunabilir. Fakat bunun  için  talep  konusunun ek  bazı  özellikler  taşıması gerekir.  Mahkemeden  özel denetim  talep edilebilmesi için, ortaklığın ya  da  pay sahiplerinin zarara uğraması  gerekmektedir. Keza  bunun kurucuların veya şirket organlarının  kanunu  ya  da  esas  sözleşmeyi ihlali neticesinde  olması gereklidir. 

Anahtar Kelimeler

Özel denetim, ikincillik, gereklilik, belirlilik, ticaret hukuku

Kaynakça

• Aday, Nejat: “Anonim Şirkette Özel Denetçi”, Prof. Dr. Hayri Domaniç’e Armağan, İstanbul, 1995, s. 21-48.
• Akdağ Güney, Necla: 6102 Sayılı Türk Ticaret Kanuna Göre Anonim Şirket Yönetim Kurulu, İstanbul, 2012.
• Akünal, Teoman: Türk Medeni Hukukunda Tüzel Kişiler, İstanbul, 1995.
• Altay, Sıtkı Anlam: “Anonim Ortaklıklarda Özel Denetimin Koşullarına İlişkin Düşünceler”, Galatasaray Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2, 2013, s. 55-76.
• Böckli, Peter: Schweizer Aktienrecht, Zürich, 2009. Bürgers, Tobias/Körber, Torsten: Aktiengesetz-Heidelberger Kommentar, Heidelberg, 2011 (Anılış: Bürgers/Körber/(İlgili Bölüm Yazarı)).
• Casutt, Anderas: “Was brachte die Sonderprüfung als neues Instrument des Aktionärsschutzes? Praktische Erfahrungen der ersten zehn Jahre”, Der Schweizer Treuhänder, 5, 2002, s. 506-511 (Anılış: Was brachte die Sonderprüfung).
• Casutt, Anderas: Die Sonderprüfung im künftigen schweizerischen Aktienrecht, Zürich, 1991 (Anılış: Sonderprüfung).
• Değirmencioğlu Aydın, Nihan: Anonim Şirketlerde Özel Denetim İsteme Hakkı, İstanbul, 2015.
• Forstmoser, Peter/Meier-Hayoz, Arthur/Nobel, Peter: Schweizerisches Aktienrecht, Bern, 1996.
• Forstmoser, Peter: “Informations- und Meinungsäuserungsrechte des Aktionärs”, içinde: Forstmoser, Peter/Druey, Jean Nicholas (ed.), Rechtsfragen um die Generalversammlung, Zürich, 1997, s. 85-129.
• Gabrielli, Fabrizio: Das Verhältnis des Rechts auf Auskunftserteilung zum Recht auf Einleitung einer Sonderprüfung, Zürich, 1997.
• Günay, Gözde Engin: Anonim Ortaklıklar Hukuku’nda Özel Denetim, İstanbul, 2018.
• Güven, Şirin: “6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu Çerçevesinde Anonim Şirketler Hukukunda Özel Denetim”, Cankaya University Journal of Law, (7) 2, 2011, s. 133-175.
• Heizmann, Reto: “Sonderuntersuchung A./Chenaux, statt Sonderprüfung - Hundertmetersprint statt Hürdenlauf?”, içinde: Weber, Rolf H./Stoffel, Walter Jean-Luc/Sethe, Rolf (ed), Aktuelle Herausforderungen des Gesellschafts- und Finanzmarktrechts - Festschrift für Hans Caspar von der Crone zum 60. Geburtstag, Zürich, 2017.
• Honsell, Heinrich/Vogt, Nedim Peter/Watter, Rolf: Basler Kommentar, Obligationenrecht II, Art. 530-964 OR, Art. 1-6 SchlT AG, Art. 1-11 ÜBest GmbH, Basel, 2012 (Anılış: Honsell/Vogt/Watter/(İlgili Bölüm Yazarı)).
• Hopt, Klaus J./Wiedemann, Herbert: Aktiengesetz Großkommentar, Berlin, 2008 (Anılış: Hopt/Wiedemann/(İlgili Bölüm Yazarı)).
• Horber, Felix: Die Informationsrechte des Aktionärs, Zürich, 1995.
• Jänig, Ronny: Die Aktienrechtliche Sonderprüfung, Norderstedt, 2008.
• Kaya, Arslan: “Özel Denetim İsteme Hakkının Bilgi Alma ve İnceleme Hakkı ile İlişkisi, BATİDER, (XXXI) 1, 2015, s. 61-83.
• Kostkiewicz, Jolanta Kren/Wolf, Stephan/Amstutz, Marc/Fankhauser, Roland: OR Kommentar - Schweizerisches Obligationenrecht, Zürich, 2016 (Anılış: Kostkiewicz/Wolf/Amstutz/Fankhauser/(İlgili Bölüm Yazarı)).
• Kunz, Peter V.: “Zur Subsidiarität der Sonderprüfung”, SJZ, 92, 1996, s. 1-5 (Anılış: Subsidiarität).
• Kunz, Peter V.: Der Minderheitenschutz im schweizerischen Aktienrecht, Bern, 2001.
• Martinez, Larissa Marolda: Information der Aktionäre nach Schweizerischem Aktien- und Kapitalmarktrecht, Zürich, 2006.
• Moroğlu, Erdoğan: “Anonim Ortaklıkta Özel Denetçi”, içinde: Moroğlu, Erdoğan, Makaleler I, İstanbul, 2001, s. 65-81.
• Narbay, Şafak: “Türk Ticaret Kanunu Tasarısı’na Göre Anonim Ortaklıkta Özel Denetim Yapılması Şartları ve Özel Denetçinin Atanması Usulü”, Prof. Dr. Hüseyin Ülgen’e Armağan, C.1, İstanbul, 2007.
• Özdamar, Mehmet: “Anonim Şirketlerde Özel Denetim”, içinde: Ulusoy, Erol (ed) , Anonim Şirketlerde Azınlık Hakları, Ankara, 2014, s. 45-74.
• Özkan, Ömer: “Türk ve İsviçre Anonim Ortaklıklar Hukukunda Özel Denetçi Atanması”, BATİDER, (XX) 2, 1999, s. 27-49.
• Paslı, Ali: “Anonim Ortaklıkta Özel Denetçi Tayini”, Bilgi Toplumunda Hukuk, Ünal Tekinalp’e Armağan, C. 1, İstanbul, 2003, s. 611-647.
• Poroy, Reha/Tekinalp, Ünal/Çamoğlu, Ersin: Ortaklıklar Hukuku I, İstanbul, 2014 (Anılış: Poroy/Tekinalp/Çamoğlu/(İlgili Bölüm Yazarı), C. 1).
• Poroy, Reha/Tekinalp, Ünal/Çamoğlu, Ersin: Ortaklıklar Hukuku II, İstanbul, 2017 (Anılış: Poroy/Tekinalp/Çamoğlu/(İlgili Bölüm Yazarı), C. 2).
• Pulaşlı, Hasan: “Anonim Şirketlerde Pay Sahiplerinin Özel Denetim İsteminin Mukayeseli Hukuk Açısından Değerlendirilmesi”, Prof. Dr. Hamdi Yasaman’a Armağan, İstanbul, 2017, s. 589-612 (Anılış: Mukayeseli Hukuk).
• Pulaşlı, Hasan: “Yönetim Kurulu Üyesinin Bilgi Alma Hakkı ve Mahkemeden Özel Denetim İstemesine İlişkin Koşullar - İsviçre Federal Mahkemesi’nin (133 III 133) 20 Aralık 2006 Tarih ve 4C278/2006 Sayılı Kararı”, Prof. Dr. Fırat Öztan’a Armağan, C. 2, Ankara, 2010, s. 1857-1883 (Anılış: Yönetim Kurulu Üyesinin Mahkemeden Özel Denetim İstemesi)
• Pulaşlı, Hasan: Şirketler Hukuku Şerhi, Cilt I, Ankara, 2014 (Anılış: C. I).
• Pulaşlı, Hasan: Şirketler Hukuku Şerhi, Cilt II, Ankara, 2014.
• Schenker, Urs: “Die Sonderprüfung - ein schwieriges Instrument”, GesKR, 1, 2019, s. 18-36.
• Schnyder, Orsolya Fercsik/Weber, Rolf H.: “Von der SOnderprüfung zur Sonderuntersuchung”, GesKR, Sondernummer, 2008, s. 113-117.
• Şener, Oruç Hami: Teorik ve Uygulamalı Ortaklıklar Hukuku, Ankara, 2017.
• Uçar Bulut, Gülnur Ceren: Anonim Şirketlerde Özel Denetim, Ankara, 2018.