ÖRGÜTLÜ HAPİSHANE SİSTEMİNE GEÇİŞ SÜRECİNE İLİŞKİN TESPİTLER

Yıl 2021, Cilt: 23 Sayı: 1, 69 - 109, 24.05.2021

Hakan Karakehya Hande Özger

https://doi.org/10.33717/deuhfd.897855

Öz

Hapishanenin doğuşu modern dönemin başlangıcına tekabül eder. Bu
bağlamda 17. yüzyılda Avrupa’da başlayıp, sonrasında tüm dünyayı etkisi altına
alan ekonomik, sosyal ve kültürel değişim sürecini ifade eden modern sürecin,
kamusal cezalandırma sistemlerine önemli etkisinin olduğu görülmektedir.
Nitekim daha önceki dönemlerde istisnai olarak uygulanan hürriyeti bağlayıcı
cezalar, modern sürece geçişle birlikte asıl cezalandırma şekli haline gelmiş ve
devletler örgütlü bir cezaevi sistemi oluşturmaya başlamışlardır.
Modern öncesi cezalandırma sistemlerinde fiziksel şiddet içeren cezalar ön
planda iken; modern sürece geçişle birlikte hürriyeti bağlayıcı cezaların merkezi konuma geldiği görülmektedir. Bunun yanında modern öncesi dönemde
cezanın odağını hükümlünün bedeni oluştururken, modern dönemle birlikte
hükümlünün ruhu cezalandırılmaya başlanmıştır. Nitekim hürriyeti bağlayıcı
ceza hükümlüye fiziksel olarak değil; ama manevi yönden ıstırap vermektedir.
Ayrıca modern öncesi dönemde cezalandırmanın gösteri şeklinde (seyirlik
olarak) infaz edildiği görülürken, modern dönemde hürriyeti bağlayıcı cezalar
kapalı kapılar ardında infaz edilmektedir. Önceki zamanlarda fiziksel şiddet
içeren cezaların infazı zamana yayılmış olmadığından, iyi yapılandırılmış bir
hapishane sistemine ve hükümlülerin gözetimine de ihtiyaç yoktu. Ancak modern
dönemle birlikte, zamana yayılan hürriyeti bağlayıcı cezanın infazıyla aynı
zamanda hükümlünün disipline edilmesi de amaçlandığından, iyi yapılandırılmış
bir hapishane sistemi ve hükümlülerin etkin gözetimine ihtiyaç duyulduğu görülür. Ayrıca modern dönemde hükümlülerin gözetim ve disipline edilmesinde çalışan kişilerin icra ettiği özel meslek gruplarının da ortaya çıktığı görülmektedir. Bu bağlamda gardiyanlık da tıpkı hapishane gibi modern bir icattır.

Anahtar Kelimeler

Hapishanenin Doğuşu, Modernizm, Hapis Cezası, Hapishane, Gözetim, Ceza Hukuku

Kaynakça

• Althusser, Louis: İdeoloji ve Devletin İdeolojik Aygıtları, 4. Bası, İstanbul, 2000 (Çev: Alp, Yusuf/Özışık, Mahmut).
• Artuk, Mehmet Emin: “1926 Tarihli Ceza Kanunun Hazırlanışı”, Gerekçeli Ceza Kanunları, İstanbul, 2015 (Hazırlayan: Artuk, Mehmet Emin/Gökcen, Ahmet/Yenidünya, A. Caner).
• Artuk, Mehmet Emin/Alşahin, Mehmet Emin: “Hapis Cezalarının ve Cezaevlerinin Tarihi Gelişimi”, Mehmet Akif Aydın’a Armağan, 2015.
• Aydın, Erdem: Dünya ve Türk Tıp Tarihi, İstanbul, 2006.
• Bahar, Halil İbrahim: “Hapishaneler, Sorunlar ve Çözüm Arayışları”, Hapishane Kitabı, İstanbul, 2010 (Hazırlayan: Naskali Gürsoy, Emine/Oytun Altun, Hilal).
• Bauman, Zygmunt: Akışkan Modernite, 1. Bası, İstanbul, 2017 (Çev: Çavuş, Sinan Okan).
• Bauman, Zygmunt: Yasa Koyucular ile Yorumcular, 4. Bası, İstanbul, 2017 (Anılış: Yasa Koyucular) (Çev: Atakay, Kemal).
• Beccaria, Cesare: Suçlar ve Cezalar Hakkında, 6. Bası, Ankara, 2016 (Çev: Selçuk, Sami).
• Bentham, Jeremy: Panoptikon: Gözün İktidarı, 1. Bası, İstanbul, 2008 (Çev: Çoban, Barış/Özarslan, Zeynep).
• Bozkurt, Gülnihal: Batı Hukukunun Türkiye’de Benimsenmesi, Ankara, 1996.
• Bozkurt, Veysel: Değişen Dünyada Sosyoloji, Bursa, 2007.
• Calhoun, Craig: “Bourdieu Sosyolojisinin Ana Hatları”, Ocak ve ZanaatPierre Bourdieu Derlemesi, İstanbul, 2007 (Çev: Çeğin, Güney) Daştan, Nihagül: “Cennetten Kovulma Motifinin Semavi Dinler ile Bazı Mitolojilerdeki (Sümer, Türk ve Yunan) Görünümü”, Türklük Bilimi Araştırmaları Dergisi, S. 36 (2014), 61-81.
• Demirbaş, Timur: İnfaz Hukuku, Ankara, 2008.
• Demirbaş, Timur: “Hürriyeti Bağlayıcı Cezaların ve Cezaevlerinin Evrimi”, Hapishane Kitabı, İstanbul, 2010 (Anılış: Cezaevlerinin Evrimi).
• Dönmezer, Sulhi/Erman, Sahir: Nazari ve Tatbiki Ceza Hukuku Genel Kısım (Cilt II), İstanbul, 1994.
• Durbin, Jon: Social Psychology, London, 2006.
• Feyzioğlu, Metin: Ceza Muhakemesinde Vicdani Kanaat, Ankara, 2002.
• Foucault, Michel: Hapishanenin Doğuşu, Ankara, 2017 (Çev: Kılıçbay, Mehmet Ali).
• Giddens, Anthony: Modernliğin Sonuçları, İstanbul, 2018 (Çev: Kuşdil, Ersin).
• Gökcen, Ahmet: “1929 Tarihli Ceza Muhakemeleri Usulü Kanununun Hazırlanışı”, Gerekçeli Ceza Kanunları, İstanbul, 2015 (Hazırlayan: Artuk, Mehmet Emin/Gökcen, Ahmet/Yenidünya, A. Caner).
• Gözler, Kemal: “Islahat Fermanı”, www.anayasa.gen.tr/islahatfermani.htm.
• Hafızoğulları, Zeki: “Türk Ceza Hukuku'nun Seksen Yılı”, Cumhuriyetin Kuruluşundan Bugüne Türk Hukukunun Seksen Yıllık Gelişimi, Ankara, 2003.
• İçel, Kayıhan/Donay, Süheyl: Karşılaştırmalı ve Uygulamalı Ceza Hukuku Genel Kısım, 5. Bası, İstanbul, 2006.
• Kaboğlu, İbrahim Özden: Dayanışma Hakları, Ankara, 1996.
• Karakaş Doğan, Fatma: Cezanın Amacı ve Hapis Cezası, Marmara Üniversitesi SBE Doktora Tezi, İstanbul, 2009.
• Karakehya, Hakan: “Modern Cezalandırma Sistemlerinin Büyük Anlatıları”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, C. 66, S. 1 (2008), 87-108 (Anılış: Modern Cezalandırma).
• Karakehya, Hakan: “Gözetim ve Suçla Mücadele: Gözetimin Tarihsel Gelişimi ile Yakın Dönemde Gerçekleştirilen Hukuki Düzenleme ve Uygulamalar Bağlamında Bir Değerlendirme”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 58, S. 2 (2009), 319-358.
• Karakehya, Hakan: “Tanzimat Sonrası Osmanlı Devletinin Kamusal Cezlandırma Sisteminde Yaşanan Değişim”, Prof. Dr. Nevzat Toroslu'ya Armağan, C. 1, Ankara, 2015 (Anılış: Tanzimat Sonrası).
• Karakehya, Hakan: “Hürriyeti Bağlayıcı Cezaların İnfazıyla Hükümlünün Islahının Sağlanması Mümkün Müdür?”, Dr. Dr. h.c. Silvia Tellenbach’a Armağan, Ankara, 2018.
• Karakehya, Hakan: Ceza Muhakemesi Hukuku, Eskişehir, 2019.
• Karakehya, Hakan/Usluadam, Asena Kamer: “Neden Gözetl(en)iyoruz?”, Anadolu Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, (2016- Akar Öcal’a Armağan), 187-200.
• Koca, Mahmut/Üzülmez, İlhan: Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, Ankara, 2017.
• Küçüktaşdemir, Özgür: “Aydınlanma ve Ceza Hukuku”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, S. 113 (2014), 57-98.
• Locke, John: Yönetim Üzerine İkinci İnceleme, Ankara, 2012 (Çev: Bakırcı, Fahri).
• Lyon, David: Elektronik Göz-Gözetim Toplumunun Yükselişi, İstanbul, 1997 (Çev: Hattatoğlu, Dilek).
• Lyotard, Jean François: Postmodern Durum, Ankara, 2000 (Çev: Çiğdem, Ahmet).
• Merquior, Jose Guilherme: Foucault, İstanbul, 1986.
• Öktem, Niyazi/Türkbağ, Ahmet Ulvi: Felsefe, Sosyoloji, Hukuk ve Devlet, 1. Bası, İstanbul, 2009.
• Özkazanç, Alev: “Örgütlü Modernliğin Çözülmesi Sürecinde Suçun Yeniden Siyasallaşması”, Yoksulluk, Şiddet ve İnsan Hakları, Ankara, 2002 (Editör: Özdek, Yasemin).
• Özbek, Veli Özer: İnfaz Hukuku, 9. Baskı, Ankara 2017.
• Polat, Burak: İngiltere’de Cezalandırma Sisteminin Evrimi ve Sanayi Devrimi Sürecinin Bu Evrime Etkisi, Gazi Üniversitesi SBE Yüksek Lisans Tezi, Ankara, 2018.
• Rawls, John: Bir Adalet Teorisi, , Ankara, 2017 (Çev. Coşar, V. Ahsen). Roth, Mitchel P.: An Eye For An Eye: A Global History of Crime and Punishment, London, 2014.
• Rousseau, Jean Jacques: Toplum Sözleşmesi, Ankara, 2005 (Çev: Ilgaz, Turhan).
• Roxin, Claus: Strafverfahrensrecht, München, 1998.
• Rusche, Georg/Kirscheimer, Otto: Punishment and Soical Structrue, New Brunswick and London, 2003.
• Saner, Yasemin: “Osmanlının Yüzlerce Yıl Süren Cezalandırma ve Korkutma Refleksi: Prangaya Vurma”, Osmanlıda Asayiş, Suç ve Ceza, İstanbul (Tarih Belirtilmemiş).
• Şahin, Cumhur: Ceza Muhakemesi Hukuku-I, Ankara, 2018.
• Şen, Ömer: Osmanlı’da Mahkum Olmak, İstanbul, 2017.
• Toroslu, Nevzat: “Ceza Hukukunda Okullar”, Nurullah Kunter’e Armağan, İstanbul, 1998.
• Toroslu, Nevzat/Feyzioğlu, Metin: Ceza Muhakemesi Hukuku, Ankara, 2015.
• Toroslu, Nevzat/Toroslu, Haluk: Ceza Hukuku Genel Kısım, Ankara, 2015.
• Türkmen, Metin: Modernleşme ve Hukuk: Türkiye’de Ceza Adalet Sistemi ve Denetimli Serbestlik, 1. Bası, İstanbul, 2018.
• Ünver, Yener/Hakeri, Hakan: Ceza Muhakemesi Hukuku, Ankara, 2012.
• Zekiyan, Boğos: Hümanizm (İnsancılık) Düşünsel İçlem ve Tarihsel Kökenler, 1. Bası, İstanbul, 2005.
• Diyanet İşleri Başkanlığı Kuran-ı Kerim Meali, Diyanet İşleri Başkanlığı : (https://kuran.diyanet.gov.tr/mushaf/kuran-meal-2/araf-suresi-7/ayet24/diyanet-isleri-baskanligi-meali-1 , erişim: 10.07.2019)
• Kitab-ı Muakkdes Şirketi: Kutsal Kitap, Kitab-ı Mukaddes Şirketi Web Sitesi: (https://www.kitabimukaddes.com/kutsal-kitap-hakkindabilgilendirme-ve-tam-metni/eski-antlasma/yaratilis , erişim: 10.07.2019)