AVRUPA İNSAN HAKLARI MAHKEMESİ KARARLARINDA MÜKELLEF HAKLARI: MÜLKİYET HAKKI VE ADİL YARGILANMA HAKKI

Yıl 2021, Cilt: 23 Sayı: 1, 639 - 678, 24.05.2021

Seher Çakan Orçun Avcı

https://doi.org/10.33717/deuhfd.899927

Cited By: 1

Öz

Vergilendirme süreci bir tarafında mükelleflerin diğer tarafında ise,
devletlerin olduğu bir ilişkidir. Dolayısıyla bu ilişkide taraflar eşit değildir.
Üstün güç konumunda olan devletler, vergilendirme yetkisini kullanarak çeşitli
vergileri tahsil etmektedir. Ancak tarafların çıkarları arasında bir çatışma
olması durumunda vergilendirme alanında mükellef hakları ön plâna çıkmaktadır. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi mükelleflerin, ulusal mahkemeler tarafından hak ihlâli ile karşılaştıklarında haklarının korunması hususunda başvurabilecekleri en önemli yollardan biridir. Mükellef hakları Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nde açıkça yer almamaktadır. Ancak Avrupa İnsan Hakları
Mahkemesi geliştirdiği içtihatlar yoluyla mükelleflerin haklarının korunmasını
sağlamaktadır. Vergiler konusunda Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne yapılan hak ihlâli iddialarının büyük bir kısmı mülkiyet hakkı ve âdil yargılanma
hakkı kapsamında olduğundan çalışmayı sınırlandırabilmek amacıyla bu iki hak
üzerinde durulmaktadır. Bu çalışma, mükellef hakları bağlamında mülkiyet
hakkı ve âdil yargılanma hakkını Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin kararları çerçevesinde incelemektedir.

Anahtar Kelimeler

Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi,, Mükellef Hakları, Mülkiyet Hakkı, Adil Yargılanma Hakkı

Kaynakça

• Acu, Melek: “Bireysel Başvuruya Konu Edilebilecek Haklar”, (Türkiye Barolar Birliği Dergisi, (110), 2014, ss. 403-434).
• Akça, Kürşat: “Anayasa Mahkemesi Kararlarında Mülkiyet Hakkı”, (İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 1, 2015, ss. 543-596).
• Akıllıoğlu, Tekin: “Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararlarında Mülkiyet Hakkı ve Kazanılmış Hak Üzerine Bazı Gözlemler”, (İdare Hukuku ve İlimleri Dergisi, 15(2), 2012, ss. 9-27).
• Arslan Öncü, Gülay: “Vergi Hukuku ve Yargılamasına Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin Uygulanabilirliği: Avrupa İnsan Hakları Kararları Işığında Bir Analiz”, (Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, 6(20), 2015, ss. 139-190).
• Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi, Avrupa Antlaşmaları Serisi, No. 5, 2010.
• Aydın, Alper: “Mahkemeye Erişim Hakkı Işığında Vergi Mahkemelerinde Dava Açma Süreleri”, (Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, (34), 2018, ss. 537-585).
• Baker, Philip: “Taxation and the European Convention on Human Rights”, British Tax Review, 2000, http://www.fieldtax.com/wp-content/ uploads/2015/04/BTR-2000-4-211-377-Taxation-and-the-EuropeanConvention-on-Human-Rights.pdf, E. T.: 12.04.2019.
• Başaran, Başar: Adil Yargılanma Hakkı, (Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kamu Hukuku Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi), Ankara, 2007.
• Bayraktar, Tuğba/Koyuncu, Nuran: “Adil Yargılanma Hakkı”, 2nd International Congress on Political, Economic and Social Studies (ICPESS), 2017, ss. 161-177.
• Cebre, Ayvaz: “Hak Arama Yolları ve Adil Yargılanma Hakkı”, (Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, 1(5), 2011, ss. 373-396).
• Centel, Nur: “Adil Yargılama İlkesi ve Türk Hukukundaki Bazı Sorunlar”, (Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, 16(1-2), 2010, ss. 3-14).
• Çağıran, Mehmet Emin: Uluslararası Alanda İnsan Hakları, Genişletilmiş Gözden Geçirilmiş 4. Baskı, (Turhan Kitabevi), Ankara, 2020.
• Çayan, Gökhan: Adil Yargılanma Hakkı, Birinci Basım, (Legal Yayıncılık), İstanbul, 2016, (Adil Yargılanma).
• Çayan, Gökhan: “Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi ve Anayasa Mahkemesi Kararları Işığında Mahkemeye Erişim Hakkı”, (Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, (28), 2016, ss. 235-271), (Avrupa İnsan Hakları).
• Çırak, Ezgi: “Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Çerçevesinde Adil Yargılanma Hakkının Uygulama Alanı”, (Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Prof. Dr. Durmuş Tezcan’a Armağan, 21, 2019, ss. 997-1028).
• Değirmencioğlu, Burcu: “Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi İçtihatları Işığında “Masumiyet Karinesi”nin Korunması”, (Ankara Sosyal Bilimler Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, (2), 2019, ss. 307-356).
• Demirbaş, Timur: “Soruşturma Evresinde Şüphelinin İfadesi Alınması ve Müdafilik”, (Legal Hukuk Dergisi, (32), 2005, ss. 2871-2883).
• Demirkıran, Eyüp Kaan: “İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi ve 1982 Anayasası Bağlamında Etkili Başvuru Hakkı ve Adil Yargılanma Hakkının Kapsam Alanlarının Karşılaştırılması”, (Türk-Alman Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2(1), 2020, ss. 49-88).
• Dilemre Öden, Begüm: Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararlarının Türk Vergi Hukukuna Etkisi, 1. Baskı, (Savaş Yayınevi), Ankara, 2017, (Türk Vergi Hukukuna Etkisi).
• Dilemre Öden, Begüm: “Vergi Mükelleflerinin Mahkemeye Erişim Hakkı”, (Vergi Sorunları Dergisi, (372), 2019, ss. 122-131), (Mahkemeye Erişim Hakkı).
• Dinç, Güney: “Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Mülkiyet Hakkı”, (Türkiye Barolar Birliği Dergisi, (51), 2004, ss. 133-151).
• Doğmuş, Simay: “Vergi Uyuşmazlıkları Bakımından Makul Sürede Yargılanma Hakkı”, (Çankaya Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 5(1), 2020, ss. 1149-1190).
• Doğru, Osman/Nalbant, Atilla: İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi Açıklama ve Önemli Kararlar, Cilt 1, 2. Baskı, (Yargıtay Başkanlığı ve Avrupa Konseyi Ortak Yayını), Ankara, 2013.
• Ekinci, Ahmet: “Anayasa Mahkemesi’nin Bireysel Başvuru Kararlarında Mahkemeye Erişim Hakkı”, (Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 18(3-4), 2014, ss. 821-848).
• Er, Selami: “Mükellef Hakları ve Kamuda Faiz Uygulamaları”, (Sayıştay Dergisi, (81), 2011, ss. 3-32).
• Ertutar, Ege: “Vergi Uyuşmazlıkları Kapsamında Mülkiyet Hakkının Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Nezdinde Değerlendirilmesi”, http://www.ksavukatlik.com/vergi-uyusmazliklari-kapsamindamulkiyet-hakkinin-avrupa-insan-haklari-mahkemesi-nezdindedegerlendirilmesi/, E.T.: 18.08.2020.
• Gemalmaz, Haydar Burak: “Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Açısından Mülkiyet Hakkının Sınırlanmasında ‘Adil Denge’ İlkesi”, (İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, 69(1-2), 2011, ss. 649-674), (Adil Denge İlkesi).
• Gemalmaz, Haydar Burak: “Mali Güç Ölçütünü Dikkate Almayan Aşırı Vergi Mülkiyet Hakkı İhlalidir: Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin Macaristan’a Karşı 14 Mayıs 2013 Tarihinde Verdiği N.K.M. Kararının İncelenmesi”, (İstanbul Barosu Dergisi, 88(2), 2014, ss. 128-143), (N.K.M. Kararı).
• Gölcüklü, Feyyaz: “Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinde Kişi Özgürlüğü ve Güvenliği”, (Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 49(3), 1994, ss. 199-218).
• Gözler, Kemal: Anayasa Hukukuna Giriş, 18. Baskıdan Ek Baskı, (Ekin Yayınevi), Bursa, 2012.
• Gözübüyük, A. Şeref/Gölcüklü, Feyyaz: Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Uygulaması- Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi İnceleme ve Yargılama Yöntemi, 10. Bası, (Turhan Kitabevi), Ankara, 2013.
• Grgić, Aida/Mataga, Zvonimir/Longar, Matija/Vilfan, Ana: Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Kapsamında Mülkiyet Hakkı Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Ek Protokollerinin Uygulanmasına İlişkin Kılavuz Kitap, Avrupa Konseyi İnsan Hakları El Kitapları, (Çeviren: Özgür Heval Çinar ve Abdulcelil Kaya), Numara 10, Haziran, Belçika, 2007.
• Güngör, Burak: Silahların Eşitliği İlkesi ve Çelişmeli Yargılama Hakkı’nın Bireysel Başvuru Usulünde İncelenmesi, (Kocaeli Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kamu Hukuku Anabilim Dalı, Doktora Tezi), Kocaeli, 2019.
• Haydar, Nuran: Susma Hakkı, (Seçkin Yayıncılık), Ankara, 2019.
• Hoşten, Zamira: “Anayasa Mahkemesi ve AİHM Kararları Çerçevesinde Adil Yargılanma Hakkı”, (Terazi Hukuk Dergisi, 14(156), 2019, ss. 1544-1551).
• Işık, Hüseyin: “Suçsuzluk Karinesi”, (Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi, (1), 2012, ss. 103-145).
• İnce Tunçer, Asuman: “Susma Hakkı Bağlamında Birtakım Ceza Muhakemesi İşlemlerinin Değerlendirilmesi”, (Anadolu Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 4(2), 2018, ss. 355-379).
• Kamışlı, Gani: Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi ve Anayasa Mahkemesi Kararları Işığında Mülkiyet Uyuşmazlıkları, Güncellenmiş ve Genişletilmiş 2. Baskı, (Seçkin Yayıncılık), Ankara, 2018.
• Kan Aydın, Çağrı: “Adil Yargılanmanın Bir Unsuru Olarak Susma Hakkı”, (Türkiye Barolar Birliği Dergisi, (91), 2010, ss. 146-180).
• Karakoç, Yusuf: Genel Vergi Hukuku, Gözden Geçirilmiş ve Genişletilmiş 7. Bası, (Yetkin Yayınları), Ankara, 2014, (Genel Vergi).
• Karakoç, Yusuf: Vergi Yargılaması Hukuku-Vergi Anlaşmazlıklarının/ Uyuşmazlıklarının Çözüm Yolları, Gözden Geçirilmiş ve Genişletilmiş 4. Baskı, (Yetkin Yayınları), Ankara, 2017, (Vergi Yargılaması).
• Karataş, Mustafa: “Anayasa Mahkemesi ve AİHM Kararları Işığında Vergilendirme Yoluyla Mülkiyet Hakkına Müdahalenin Sınırları”, (IX. Genç Vergi Hukukçuları Sempozyumu, 2019, ss. 163-194).
• Kartal, Kaya: “Adil Yargılanma Hakkı”, (Genç Hukukçular Hukuk Okumaları, 2009, ss. 45-63).
• Kaşıkara, M. Serhat: “Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin 6. Maddesi Çerçevesinde Makul Süre İçerisinde Yargılanma Hakkı”, (Türkiye Barolar Birliği Dergisi, (84), 2009, ss. 231-259).
• Keskin, Bayram: “İdari Yargılamada Makul Süre Kavramının Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararları Işığında İncelenmesi”, (İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 9(2), 2018, ss. 391-414).
• Kocaoğlu, Serhat Sinan: “Susma Hakkı”, (Ankara Barosu Dergisi, (1), 2011, ss. 29-58).
• Kup Belge, Kamuran: İdari Yargı Yönüyle Adil Yargılanma Hakkı, (Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kamu Hukuku Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi), Samsun, 2019.
• Odabaş Sağır, Esin: Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Çerçevesinde Gerçek Kişilerin Mülkiyet Hakkı, (Beykent Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Hukuk Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi), İstanbul, 2016.
• Oğuzman, Kemal/Barlas, Nami: Medeni Hukuk Giriş Kaynaklar Temel Kavramlar, 13. Bası, (Arıkan Basım Yayım), Denizli, 2006.
• Ormanoğlu, Hatice Derya: “Anayasal Bağlamda ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Boyutuyla Suçsuzluk Karinesi”, (Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 65(4), 2016, ss. 2241-2276).
• Özgüven, Ali Volkan: “Adil Yargılanma İlkesi ve Vergi İhtilaflarındaki Uygulaması-I”, (Vergi Sorunları Dergisi, (197), 2005, ss. 189-206).
• Özkan Duvan, Ayşe: “Bireysel Başvuru Kararlarında Makul Sürede Yargılanma Hakkı”, (Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 68(1), 2019, ss. 287-336).
• Pekcanıtez, Hakan: “Medeni Yargıda Adil Yargılama”, (İzmir Barosu Dergisi, (2), 1997, ss. 35-55).
• Perdecioğlu, İsmail Emrah: Mülkiyet Hakkı Yönünden Devletin Pozitif Yükümlülükleri, Birinci Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara, 2020.
• Sarıcaoğlu, Ercan: “AİHM’in Vergilerin Kanuniliğinde Öngörülebilirlik İlkesine Bakışı, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 5. Daire SerkovUkrayna Davası (Başvuru No: 39766/05)”, (Küresel Bakış, 1(3), 2011, ss. 131-144).
• Sencer, Rasih Feridun: “Adil Yargılanma Hakkı”, (İzmir Barosu Dergisi, 2013, ss. 108-173).
• Sevdiren, Öznur: “Çelişmeli Yargılama ve Silahların Eşitliği İlkeleri Bağlamında Teşhis İşlemi ve Bu İşlemde Müdafiin Hazır Bulunma Yetkisi”, (Galatasaray Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, (1), 2019, s. 15-55).
• Şahin, İsmail: “Anayasa Mahkemesi Kararlarında Makul Sürede Yargılanma Hakkının İhlali”, (Yıldırım Beyzıt Hukuk Dergisi, (1), 2019, ss. 223-255), (Anayasa Mahkemesi Kararlarında).
• Şahin, Kemal: “Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Hukukunda, Doğal Afetlerde Yaşam Hakkı ve Mülkiyet Hakkı Bağlamında Devletin Sorumluluğu: Budayeva Kararı”, (Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, 19(3), 2013, ss. 53-146), (Doğal Afetlerde).
• Şimşek, Suat: “Vergi Politikaları, Mülkiyet Hakkı ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi”, (Maliye Dergisi), 159 (Temmuz-Aralık), 2010, ss. 323- 345), (Vergi Politikaları).
• Şimşek, Suat: Türk Hukukunda ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinde Mülkiyet Hakkı, Hermes Matbaacılık, (T.C. Maliye Bakanlığı Strateji Geliştirme Başkanlığı, Yayın No: 2011/413), Ankara, 2011, (Mülkiyet Hakkı).
• Tabak, Bahadırhan: Mülkiyet Hakkı ve Anayasa Mahkemesinin Mülkiyet Hakkına Bakışı, (Çankaya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kamu Hukuku Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi), Ankara, 2016.
• Taner, Fahri Gökçen: Ceza Muhakemesi Hukukunda Adil Yargılanma Hakkı Bağlamında Çelişme ve Silahların Eşitliği, Birinci Baskı, (Seçkin Yayıncılık), Ankara, 2019.
• Tezcan, Durmuş: “AİHM’in Silahların Eşitliği Kapsamında, Göç-Türkiye Davasıyla Başlayan Sürece Nihat Ateş-Türkiye Davasıyla Getirdiği Yeni Anlayış”, (Yakın Doğu Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Prof. Dr. Yıldırım Uler’e Armağan, 2014, ss. 525-532).
• Tezcan, Durmuş/Erdem, Mustafa Ruhan/Sancakdar, Oğuz/Önok, R. Murat: İnsan Hakları El Kitabı, Genişletilmiş 5. Baskı, (Seçkin Yayıncılık), Ankara, 2014.
• Turan, Hüseyin: “Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi İçtihatlarında Makul Sürede Yargılanma Hakkı”, (Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, (11), 2012, ss. 47-75).
• Turinay, Faruk: “Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin 1996 Tarihli Miailhe V. Fransa Kararı Üzerine Bir İnceleme”, (Ankara Barosu Dergisi, (3), 2014, ss. 333-346).
• Uçan, Emine Sevcan: Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Çerçevesinde Türk Vergi Yargılaması Hukukunda Adil Yargılanma Hakkı, (Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kamu Hukuku Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi), İzmir, 2013.
• Uzun, Mine: “Bir Adil Yargılanma Hakkı Olarak Tanığı Sorgulama ve Tanık Dinletme Hakkının Türk Vergi Yargılamasındaki Yeri”, (AÜHFD, 63(1), 2014, ss. 219-245).
• Vitkauskas, Dovydas/Dikov, Grigoriy: Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Kapsamında Adil Yargılama Hakkının Korunması, (Avrupa Konseyi İnsan Hakları El Kitapları), (Çeviren: Serkan Cengiz), Strazburg, 2012.
• Yaltı, Billur: Vergi Yükümlüsünün Hakları, 1. Bası, (Beta Basım Yayım Dağıtım), İstanbul, 2006.
• Yücel, Özge: “Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’ne Göre Kamulaştırmasız El Atma”, (Prof. Dr. Tunçer Karamustafaoğlu’na Armağan), Adalet Yayınevi, Ankara, 2010, http://www.turkhukuksitesi.com/makale_ 1281.htm, E.T.: 04.04.2019.