TÜRK HUKUKUNDA VE KARŞILAŞTIRMALI HUKUKTA GÜMRÜKSÜZ SATIŞ MAĞAZALARI

Yıl 2021, Cilt: 23 Sayı: 2, 1057 - 1100, 26.11.2021

Altan Fahri Gülerci

https://doi.org/10.33717/deuhfd.1002848

Öz

“Gümrüksüz satış mağazası” terimi, dünyada yaygın bir uygulaması bulunan “duty-free shop” ifadesinin Türkçe’ye uyarlanmış halidir. Kavramın yaygın
ve bilinen adı “duty-free shop” şeklindedir. Bu mağazalar gümrük giriş ve çıkışlarında bulunan ve ancak belirli şartları yerine getirenlerin alışveriş yapabildikleri kendine özgü statüsü olan yerlerdir. Bu mağazalar ayrıca gümrük
hukukunun kamu karakterinin özel hukuk uygulamasına yansımış bir örneğini
teşkil etmektedir. Zira kamu hukuku bu mağazaların sadece kurulması, faaliyete
geçmesi, denetimi noktalarında değil, bu mağazalar tarafından yapılan birtakım
özel hukuk işlemlerinde de etkisini göstermektedir. Ancak kamu hukukunun ne
kadar etkisi olursa olsun, gümrüksüz satış mağazalarının fiil ve işlemlerinin
doğrudan ticaret hukukunu ilgilendirdiği de bir gerçektir. Bu makalede gümrüksüz satış mağazalarının açılması, faaliyetleri, denetimi ve hukuki niteliği
konuları ile mağazaların faaliyetlerinin ticaret hukuku boyutuna ilişkin önemli
noktalara değinilmiştir. Bu bağlamda gümrüksüz satış mağazalarının şube niteliği taşıyıp taşımadıkları, devri, tekel hakkı, mağazadaki malların haczi ve rehni
konularında değerlendirmelerde bulunulmuştur. Ayrıca uygulamada çıkabilecek
olası sorunlara da çözüm önerileri sunulmuştur. Makalede konuyla ilgili karşılaştırmalı hukuk incelemesine de yer verilmiştir. Bu kapsamda seçilmiş bazı
ülkelerin mevzuatlarındaki durum ayrıntılı olarak ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Gümrüksüz satış, Gümrüksüz satış mağazası, Antrepo, Ticari işletme, Şube

Kaynakça

• Aksu, Mustafa: Gümrüksüz Satış Mağazalarında Pazarlama Organizasyonu, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), İstanbul, 1989.
• Arkan, Sabih: Ticari İşletme Hukuku, 24. Bası, Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü Yayınları, Ankara, 2018.
• Ayhan, Rıza/Çağlar, Hayrettin/Özdamar, Mehmet: Ticari İşletme Hukuku Genel Esaslar, 12. Bası, Yetkin Yayınları, Ankara, 2019.
• Ayoğlu, Tolga: Önemli Miktarda Şirket Varlığının Satışında Genel Kurul Kararının Hukuki Niteliği, Kadir Has Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt: 5, Sayı: 1, 2017, s. 93-104.
• Bahtiyar, Mehmet: Ortaklıklar Hukuku, 13. Bası, Beta Yayınları, İstanbul, 2019.
• Biçer, Levent/Hamamcıoğlu, Esra: Anonim Ortaklık Genel Kurul Toplantılarında Uygulanan Yetersayılar ve Bazı Değerlendirmeler, Bahçeşehir Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt: 12, Sayı: 149- 150, 2017, s. 71-134.
• Bilgili, Fatih/Demirkapı, Ertan: Şirketler Hukuku, 1. Bası, Dora Yayınları, Bursa, 2013.
• Canıtez, Murat: Uygulamalı Gümrük Mevzuatı, 1. Bası, Gazi Kitabevi Yayınları, Ankara, 2017.
• Çamoğlu, Ersin: Limited Ortaklıklar Hukukunun Temel İlkeleri, 1. Bası, Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2020.
• Çebi, Hakan: Limited Şirketler Hukuku, 1. Bası, Adalet Yayınevi, Ankara, 2019.
• Dölek, Ali: Gümrük İşlemleri,1. Bası, Umut Kitap Basım Yayım Dağıtım, İstanbul, 2013.
• Ercan, Tayfun: Gümrük Hukuku, 1. Bası, Ekin Yayınları, Bursa, 2019.
• Göle, Celal: Ticari İşletmenin Merkez ve Şubesinin Tayini Sorunu, Prof. Dr. Ernst E. Hirsch’in Hatırasına Armağan, Ankara, 1986, s. 181-206.
• Hirş, E.: Ticaret Hukuku Dersleri, 3. Bası, İsmail Akgün Matbaası Hak Kitabevi, İstanbul, 1948.
• İnal, Tamer: Ticari İşletme Hukuku, 2. Bası, Seçkin Yayınları, Ankara, 2015.
• Kaliç, Özkan: Gümrüksüz Satış Mağaza Faaliyetlerinin Bilgisayar Desteğinde Yürütülmesi ve Bir Uygulama Örneği, (Yayımlanmamış YL Tezi), İstanbul, 1992.
• Karaman Coşgun, Özlem: Anonim Şirketin Tasfiyesi, 1. Bası, Adalet Yayınevi, Ankara 2015.
• Karayalçın, Yaşar: Ticaret Hukuku Dersleri I.Giriş-Ticari İşletme, 2. Bası, Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü Yayınları, Ankara, 1960.
• Kayış, Ferhat: Ticari İşletmede Şube Kavramı ve Şube Olmaya Bağlanan Hukuki Sonuçlar, 1. Bası, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2019.
• Kendigelen, Abuzer (Ülgen, Hüseyin/Helvacı, Mehmet/Kaya, Arslan/ Nomer Ertan, Füsun): Ticari İşletme Hukuku, 4. Bası, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2015.
• Kervankıran, Emrullah: Anonim Şirketlerin Tasfiyesi, 1. Bası, Seçkin Yayınları, Ankara 2015
• Özdamar, Mehmet: Yargıtay Kararları Işığında Ticari İşletmede Şube Kavramı, Ankara Barosu Dergisi, 2007/1, s. 48-61.
• Pekdinçer, Tamer: Ticaret Sicili Açısından Merkez-Şube-Satış Mağazası Kavramları, Prof. Dr. Fahiman Tekil’in Anısına Armağan, s. 471-479.
• Savaş, Deniz Okan: Serbest Dolaşıma Girmemiş Eşyanın Haczi ve Haciz Sonrası Vergisel Sorumluluk, Gümrük ve Ticaret Dergisi, 2013/1, s. 74-83.
• Seely, Antony: Duty-free shopping, House of Commons Library Research Paper 99/74, 1999. Duty-free shopping (parliament.uk)
• Sektör Tanıtımı, Gümrüksüz ve Vergisiz Satış Mağazaları (Duty-Free) İşletmeciliği, Gümrük ve Ticaret Dergisi, 2013/1, s. 118-119.
• Selen, Ufuk: Gümrük İşlemleri ve Vergilendirilmesi, 9. Bası, Ekin Yayınları, Bursa, 2017.
• Şener, Oruç Hami: Ticari İşletme Hukuku, 2. Bası, Seçkin Yayınları, Ankara, 2020.
• Şener, Oruç Hami: Ticari Temsilci ve Ticari Temsil Yetkisi, 1. Bası, Adalet Yayınevi, Ankara, 2015.
• Şenocak, Kemal/Kahraman, Zafer/Tuncer Kazancı, İdil/Öcal Apaydın, Bahar: Ticari İşlemlerde Taşınır Rehni, 1. Bası, Yetkin Yayınları, Ankara, 2019.
• Tekin, Abdulkadir/Tekin, Ümit Engin: 4458 Sayılı Gümrük Kanunu’na Göre Gümrük İşlemleri, 2. Bası, Seçkin Yayınları, Ankara, 2018.
• Türk Hukuk Lügati, Türk Hukuk Kurumu, 3. Bası, Türk Hukuk KurumuBaşbakanlık Mevzuatı Geliştirme ve Yayın Genel Müdürlüğü, Başbakanlık Basımevi, Ankara, 1991.
• Ülgen, Hüseyin/Helvacı, Mehmet/Kaya, Arslan/Nomer Ertan, Füsun: Ticari İşletme Hukuku, 6. Bası, Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2019.
• Yerci, Cahit: Gümrük Hukuku ve Davaları, 2. Bası, Seçkin Yayınları, Ankara, 2020.
• Yeşilova, Alper: Gümrük Hukukuna İlişkin Uyuşmazlıklar ve Hukuki Çözüm Yolları, 1. Bası, Seçkin Yayınları, Ankara, 2017.
• Yılmaz, Ejder, Hukuk Sözlüğü, 5. Bası, Yetkin Yayınları, Ankara, 1996.
• Yurtman, Hazalcan: 6750 Sayılı Ticari İşlemlerde Taşınır Rehni Kanunu Uyarınca Temerrüt Sonrası Haklar, 1. Bası, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2021.