FORUM NON CONVENIENS DOKTRİNİNİN TÜRK HUKUKUNDA LAHEY ÇOCUK KORUMA SÖZLEŞMESİ KAPSAMINDA UYGULANMASI

Yıl 2022, Cilt: 24 Sayı: 1, 79 - 122, 26.05.2022

Ali Gümrah Toker

https://doi.org/10.33717/deuhfd.1089741

Öz

Forum non conveniens doktrini, Müşterek Hukuk’tan doğmuştur. Bu doktrine göre davanın açıldığı milletlerarası yetkili mahkeme, dava ile daha yakın ve gerçek irtibata sahip olan ve davayı görmeye daha uygun bir başka ülkenin mahkemesinin bulunduğunu tespit ederse milletlerarası yetkisinden feragat edebilir. 1996 tarihli “Velayet Sorumluluğu ve Çocukların Korunması Hakkındaki Tedbirler Yönünden Yetki, Uygulanacak Hukuk, Tanıma, Tenfiz ve İşbirliğine Dair Lahey Sözleşmesi”nde bu doktrinin uygulanmasına yönelik hükümler yer almaktadır. Bu hükümler, yetki devrini düzenleyen m. 8-9 ve milletlerarası derdestliği düzenleyen m. 13(2)’dir. Forum non conveniens doktrini, Türk hukukunda kabul görmese de 2017 yılında Sözleşmenin yürürlüğe girmesiyle birlikte Sözleşme kapsamında bu doktrin Türk hukuku bakımından da etki doğuracaktır.

Anahtar Kelimeler

Forum Non Conveniens, Müşterek Hukuk, Yetki Devri, Lahey Çocuk Koruma Sözleşmesi, Milletlerarası Derdestlik

Kaynakça

• Akıncı, Ziya/Demir-Gökyayla, Cemile: Milletlerarası Aile Hukuku, Vedat Kitapçılık, İstanbul 2010.
• Akıncı, Ziya: Milletlerarası Usul Hukukunda Yetki Sözleşmesine Dayanan Yabancı Derdestlik, Seçkin, Ankara 2002.
• Altıparmak, Ayşe K.: “Velayet Uyuşmazlıklarında Yeni Bir Dönem Mi? 1996 Tarihli Lahey Velayet Sözleşmesi Hakkında Bir İnceleme”, AndHD 2000, C. 6, S. 2, s. 411-433.
• Arzandeh, Ardavan: “The Origins of the Scottish forum non conveniens Doctrine”, Journal of Private International Law, vol. 13, n. 1, 2017, s. 130-151.
• Bayraktaroğlu-Özçelik, Gülüm: Milletlerarası Usûl Hukukunda Paralel Davalar, Yetkin, Ankara 2016.
• Canbeldek-Akın, Özlem: Milletlerarası Derdestlik (Lis Pendens), On İki Levha, İstanbul 2019.
• Cheshire/North & Fawcett: Private International Law, edited by Paul Torremans, fifteenth Edition, Oxford University Press 2017.
• Çalışkan, Yusuf: “Türk Tâbiiyetinde Olan Kişiler ile İlgili Davalar Işığında Amerikan Milletlerarası Yargılama Hukukundaki Bazı Temel Kavramlar”, TBB Dergisi, 2006, S. 62, s. 62-83.
• Çelikel, Aysel/Erdem, Bahadır B.: Milletlerarası Özel Hukuk, 17. Bası, Beta, İstanbul 2021.
• Çörtoğlu-Koca, Sema: “Evliliğe ve Ebeveyn Sorumluluğuna İlişkin Konularda Milletlerarası Yetki ve Mahkeme Kararlarının Tanınması ve Tenfizi Hakkında Brüksel II-a Tüzüğü (AT 2201/2003)”, Özkan, Işıl (edt)/Süral, Ceyda (edt)/Tütüncübaşı, Uğur (edt), Avrupa Birliği Devletler Özel Hukuku, Adalet 2016, s. 234-278.
• Ekşi, Nuray: Türk Mahkemelerinin Milletlerarası Yetkisi, 2. Bası, Beta, İstanbul 2000.
• Elçin, Doğa: “Forum Non Conveniens Doktrini”, Prof. Dr. İlhan Unat’a Armağan, Mülkiyeliler Birliği Yayın No: 2012/1, Ankara, s. 311-329.
• Giray, Faruk K.: Milletlerarası Özel Hukukta Kaçırılan veya Alıkonulan Çocukların İadesi, Beta, İstanbul 2010.
• Giray, Faruk K.: “Forum Shopping-Forum Non Conveniens Kavramları ile Anti Suit Injuction Kavramlarının Türk Milletlerarası Usul Hukukundaki Görünümleri”, Adalete Yönelmiş Bir Toplumsa Düzen Olarak Hukuk: Prof. Dr. Yasemin Işıktaç Armağanı (edt. Gürler, Sercan), Sümer Kitapevi, İstanbul 2020, s. 869-890 (Anılış: forum non conveniens).
• Giray, Faruk K.: “19 Ekim 1996 Tarihli Velayet Sorumluluğu ve Çocukların Korunmasına Yönelik Tedbirler Yönünden Yetki, Uygulanacak Hukuk, Tanıma ve Tenfız ve İşbirliği Hakkında Lahey Sözleşmesi Sonrası Çocuğun Vesayetine Uygulanacak Hukuk”, Prof. Dr. Cemal Şanlı’ya Armağan, PPIL, C. 40, S. 1, 2020, s. 354-399 (Anılış: Vesayet)
• Hartley, Trevor C.: International Commercial Litigation, Text, Cases and Materials on Private International Law, Second Edition, Cambridge University Press 2015. Hayakawa, Yoshihisa: “Lis Pendens”, Japanese Yearbook of International Law, vol. 54, 2011, s. 324-332.
• HCCH: “Practical Handbook on the Operation of the 1996 Hague Child Protection Convention”, Hague Conference on Private International Law, Hague Netherlands 2014 (Anılış: HCCH, Practical Handbook).
• Lagarde, Paul: explanatory report, Convention of 19 October on jurisdiction, applicable law, recognition, enforcement and co-operation in respect of parental responsibility and measures for the protection of children, Hague Conference on private international law, s. 538-604 <https://assets.HCCH.net/docs/5a56242c-ff06-42c4-8cf0-00e48da47ef0.pdf> (Erişim: Ocak 2022).
• Lamont, Ruth: “Care Proceedings with a European Dimension under Brussels Ila: Jurisdiction, Mutual Trust and the Best Interests of the Child”, Child and Family Law Quarterly, vol. 28, no. 1, 2016, s. 67-86. Mardirosian, Helen E.: “Forum Non Conveniens”, Loyola of Los Angeles Law Review, vol. 37, no. 5, Summer 2004, s. 1643-1686.
• McEleavy, Peter: “Luxembourg, Brussels and Now the Hague: Congestion in the Promotion of Free Movement in Parental Responsibility Matters”, International and Comparative Law Quarterly, vol. 59, no. 2, April 2010, s. 505-519.
• Moss, Alexander R.: “Bridging the Gap: Addressing the Doctrinal Disparity between Forum Non Conveniens and Judgment Recognition and Enforcement in Transnational Litigation”, Georgetown Law Journal, vol. 106, no. 1, November 2017, s. 210-246.
• Nomer, Ergin: Devletler Hususî Hukuku, Yenilenmiş 23. Bası, Beta, İstanbul 2021.
• Özkan, Işıl/Tütüncübaşı Uğur: Uluslararası Usûl Hukuku, Adalet, Ankara 2017.
• Palmer, Jason S.: “A Separation of Powers Analysis of Forum Non Conveniens' Adequate Available Forum”, St. John's Law Review, vol. 94, no. 1, 2020, s. 157-204.
• Pannaikadavil-Thomas, Seema/Bumbaca, Vito: “The Role of International Social Services in Private International Law”, Yearbook of Private International Law, 2018, vol. 19, 2017/2018, s. 531-553.
• Paton, Jennifer: “The Correct Approach To The Examination Of The Best Interests Of The Child In Abduction Convention Proceedings Following The Decision Of The Supreme Court In RE E (Children) (Abduction: Custody Appeal)”, J. Priv. Int'l L., vol. 8, no. 3, 2012, s. 547- 576.
• Romano, Gian P.: The 1996 Hague Convention on Protection of Children: Key Aspects. In: Conference on “Cross-border child protection: Legal and social perspectives - Towards a better protection of children worldwide - The 1996 Hague Child Protection Convention in practice”, organised by the International Social Service (ISS) and the Hague Conference on Private International Law (HCCH), Geneva, 20 October 2015, s. 187-195.
• Sahni, Binda: “Limitations of Access at the National Level: Forum Non Conveniens”, Gonzaga Journal of International Law, 9, 2005-2006, s. 119-146.
• Silberman, Linda: “The Hague Convention on The Protection of Children: Should the United States Join?”, FLQ, vol. 34, no. 2, Summer 2000, s. 239-270.
• Spector, Robert G.: “Proper Forum for Child Custody Determinations: The 1980 and 1996 Hague Conventions and the UCCJEA”, Journal of Comparative Law, vol. 9, no. 1, 2014, s. 163-191. Şanlı, Cemal/Esen, Emre/Ataman-Figanmeşe, İnci: Milletlerarası Özel Hukuk, 9. Bası, Beta, İstanbul 2021.
• Şensöz, Ebru: “Çocukların Korunması ve Ülkelerarası Evlât Edinme Konusunda İşbirliğine Dair 1993 Tarihli La Haye Sözleşmesi Uyarınca Yabancı Adli veya İdari Evlât Edinme Kararlarının Doğrudan Tanınması ve Kontrol Usulü”, İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Y. 10, S. 20, Güz 2011, s. 179-233.
• Tiryakioğlu, Bilgin: “Velâyet Sorumluluğu ve Çocukların Korunmasına İlişin Önlemler Hakkında Yetki, Uygulanacak Hukuk, Tanıma, Tenfiz ve İşbirliğine Dair Sözleşme (La Haye 19 Ekim 1996)”, Prof. Dr. Nihal Uluocak’a Armağan, İstanbul 1999, s. 381-424.
• Toker, Gümrah A.: Uluslararası Çocuk Kaçırmanın Hukuki Yönlerine Dair Lahey Sözleşmesi Kapsamında Çocuğun Mutad Meskeni Kavramı, Adalet Yayınevi, Ankara 2020. Trimmings, Katarina: “Transfer of Jurisdiction and the Best Interests of the Child”, Cambridge Law Journal, vol. 75, no. 3, November 2016, s. 471-474.
• Uluocak, Nihal: “Velayet Sorumluluğu ve Çocukların Korunması Tedbirleri Hakkında Yetkiye, Uygulanan Kanuna, Tanıma ve Tenfize ve İşbirliğine Dair Sözleşme Tasarısının Değerlendirilmesi (Nihaî Metin, 19 Ekim 1996)”, MHB 1996, Y. 16, S. 1-2, s. 119-127.
• Ulusu-Karataş, Elif: “Velayet Sorumluluğu ve Çocukların Korunması Hakkında Tedbirler Yönünden Yetki, Uygulanacak Hukuk, Tanıma, Tenfiz ve İşbirliğine Dair 1996 Tarihli Lahey Sözleşmesi ve Türk Milletlerarası Özel Hukukuna Etkisi”, Milletlerarası Hukuk Bülteni, C. 37, S. 2, Y. 2017, s. 911-1003.
• Van Calster, Geert: European Private International Law, Second Edition, Oxford and Portland, Oregon 2016.
• Verheul, J. P.: “The Forum (Non) Conveniens in English and Dutch Law and under Some International Conventions”, The International and Comparative Law Quarterly, Apr., 1986, vol. 35, no. 2, Apr., 1986, s. 413-423.
• Whytock, Christopher A./Cassandra, Burke R.: “Forum Non Conveniens and the Enforcement of Foreign Judgments”, Columbia Law Review, vol. 111, no. 7, November 2011, s. 1444-1521.
• Workman, Brett J.: “Deference to the Plaintiff in Forum Non Conveniens Cases”, Fordham Law Review, vol. 86, no. 2, November 2017, s. 872-904.
• Wright, Maria: “Working the International Child Protection Case: a Snapshot of Local Authorities’ Experiences within an Evolving Legal Context”, Journal of Social Welfare and Family Law, 41:1, 2019, s. 15-33.