BİR ZAYIF YARGISAL DENETİM YÖNTEMİ ÖRNEĞİ OLARAK KANADA HAKLAR VE ÖZGÜRLÜKLER BEYANNAMESİ’NİN 33. MADDESİ’NİN (ASKIYA ALMA HÜKMÜ) DEĞERLENDİRİLMESİ

Yıl 2022, Cilt: 24 Sayı: 1, 317 - 345, 26.05.2022

İsmail Yüksel

https://doi.org/10.33717/deuhfd.1089752

Öz

Kanada Haklar ve Özgürlükler Beyannamesi’nin 33. maddesiyle parlamentoya tanınmış olan temel hak ve hürriyetlere dair güvenceleri askıya alma yetkisi yeni bir yargısal denetim modeli yaratmıştır. Bu modelde mahkemeler yasama işlemlerinin yargısal denetimini yapmakta ancak mahkemelerin verecekleri kararlar ya da mahkemelerin denetim yetkisi parlamento tarafından askıya alınabilmektedir.
Kanada’nın 1982 tarihli Anayasası’nın yapımı sürecinde eyaletler ve federal hükümet arasındaki pazarlıkların sonucu olarak Beyanname’ye eklenen 33. madde, anayasa yargısına getirilen çoğunluk karşıtlığı eleştirisine bir cevap; parlamento üstünlüğü ile yargısal denetimi uzlaştıran bir yöntem olarak düşünülmüştür. 33. madde hem federal hem eyalet yasama organlarına olağan dönemlerde, salt çoğunlukla beş yıl süreyle temel haklardan bir kısmı için yargısal denetimi askıya alma yetkisi tanımaktadır.
33. maddenin metrukiyete düşmesi nedeniyle Kanada’da her ne kadar hukuken zayıf bir yargısal denetim sistemi kurulmuş olsa da uygulamada Kanada mahkemelerinin yetkisinin Amerika Birleşik Devletleri’ndekilerden farklı olmadığı iddia edilmiştir. Bununla beraber son yıllarda madde daha sık gündeme gelmeye başlamıştır.
Maddeye getirilen en önemli eleştiri, askıya alma yetkisinin temel hak ve hürriyetleri koruma rejimini neredeyse çalışmaz hale getirebileceğidir. Yasama çoğunluğuna hakları askıya alma yetkisi verilmesi sert anayasaların hedefledikleri korumanın tam tersine çalışmaktadır. 33. maddeyi savunan yazarların temel dayanakları ise demokratik karar alma mekanizmalarına öncelik vermesidir.

Anahtar Kelimeler

Anayasa Yargısı, Zayıf Yargısal Denetim, Kanada, Temel Haklar, Parlamento Üstünlüğü

Kaynakça

• Albert, Richard: “Advisory Review: The Reincarnation of the Notwithstanding Clause” Alberta Law Review, Cilt 45, Sayı 4, (2008), 1037-1070.
• Axworthy, Thomas S.: “The Notwithstanding Clause: Sword of Damocles or Paper Tiger?”, Policy Options, Mart 2007, 57-63.
• Blakeney, Allan E.: “The Notwithstanding Clause, the Charter, and Canada’s Patriated Constitution: What I Thought We Were Doing” Constitutional Forum, Cilt 19, Sayı (2010), 1-10.
• Carter, Mark: “Diefenbaker’s Bill of Rights and the Counter-Majoritarian Difficulty: The Notwithstanding Clause and Fundamental Justice as Touchstones for the Charter Debate” Saskatchewan Law Review, Cilt 82, Sayı 2, (2019), 121-146.
• Dixon, Rosalind: “The Core Case for Weak-Form Judicial Review” Cardozo Law Review, Cilt 38, Sayı 6, (2017), 2193-2232.
• Dodek, Adam: “The Canadian Override: Constitutional Model or Bete Noire of Constitutional POlitics”, Israel Law Review, Cilt 49, Sayı 1, (2016), 45-65.
• Gardbaum, Stephen: “Reassessing the New Commonwealth Model of Constitutionalism”, International Journal of Constitutional Law, Cilt 8, Sayı 2, (2010), 167-206. (Reassessing)
• Gardbaum, Stephen: “The New Commonwealth Model of Constitutionalism”, The American Journal of Comparative Law, Cilt 49, Sayı 4, (2001), 707-760. (Commonwealth Model)
• Goldsworthy, Jeffrey: “Judicial Review, Legislative Override, and Democracy” Wake Forest Law Review, Cilt 38, Sayı 2, (2003), 451-472.
• Grover, Sonja: “Democracy and the Canadian Charter Notwithstanding Clause: Are They Compatible?”, The International Journal of Human Rights, Cilt 9, Sayı 4, (2005) 479-490
• Hogg, Peter W./Thornton, Allison A. Bushell: “The Charter Dialogue between Courts and Legislatures (Or Perhaps the Charter of Rights Isn’t Such a Bad Thing after All)”, Osgoode Hall Law Journal Cilt 35, Sayı 1, (1997), 75-124.
• Hogg, Peter W./Thornton, Allison A. Bushell; and Wright, Wade K.: “Charter Dialogue Revisited: Or “Much Ado About Metaphors”, Osgoode Hall Law Journal Cilt 45, Sayı 1, (2007), 1-65.
• Jonahsen, David/Philip, Rosen: “Background Paper; The Notwithstanding Clause of the Charter”, Library of Parliament, Publication no. BP-194-E, 2012.
• Kahana, Tsvi: “Understanding the Notwithstanding Mechanism”, The University of Toronto Law Journal, Cilt 52, Sayı 2, (2002), 221-274.
• Leckey, Robert: “Advocacy Notwithstanding the Notwithstanding Clause” Constitutional Forum, Cilt 28, Sayı 4, (2019), 1-8.
• Mailey, Richard: “The Notwithstanding Clause and the New Populism” Constitutional Forum, Cilt 28, Sayı 4, (2019), 9-18.
• Manfredi, Christopher P. and Kelly, James B.: “Six Degrees of Dialogue: A Response to Hogg and Bushell” Osgoode Hall Law Journal, Cilt 37, Sayı 3, (1999), 513-527.
• Russell, Peter H.: “The Political Purposes of the Canadian Charter of Rights and Freedoms” Canadian Bar Review Cilt 61, Sayı 1, (1983), 30-54. (Purposes)
• Russell, Peter H.: “Standing Up for Notwithstanding” Alberta Law Review, Cilt 29, Sayı 2, (1991), 293-309. (Standing Up)
• Slattery, Brian: “Canadian Charter of Rights and Freedoms -- Override Clauses Under Section 33 -- Whether Subject to Judicial Review Under Section 1.” Canadian Bar Review Cilt 61, Sayı 1 (1983), 391-397.
• Snow, David: “Notwithstanding the Override: Path Dependence, Section 33, and the Charter”, Innovations: Ajournal of Politics, Cilt 8, (2008-2009), 1-15.
• Tushnet, Mark: “Alternative Forms of Judicial Review” Michigan Law Review, Cilt 101, Sayı 8, (2003), 2781-2802. (Alternative)
• Tushnet, Mark: “Weak-Form Judicial Review and Core Civil Liberties” Harvard Civil Rights-Civil Liberties Law Review, Cilt 41, Sayı 1, (2006), 1-22. (Liberties)
• Tushnet, Mark V.: Constitutional Hardball (September 11, 2021). Forthcoming, Cambridge Handbook of ConstitutionalThoery (J. King & R. Bellamy eds.), 1-30. (http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.3921575)
• Weiler, Paul C.: “Rights and Judges in a Democracy: A New Canadian Version.” University of Michigan Journal of Law Reform, Cilt 18, Sayı 1, (1984), 51-92.
• Weill, Rivka: “The New Commonwealth Model of Constitutionalis Notwithstanding: On Judicial Review and Constitution Making”, American Journal of Comparative Law, Cilt 62, Sayı 1, (2014), 127-169.
• Weinrib, Lorraine Eisenstat: “Learning to Live with the Overide,” McGill Law Journal, Cilt 35, Sayı 3, (1990), 541-571.
• Whyte, John D.: “On Not Standing For Notwithstanding” Alberta Law Review, Cilt 28, Sayı 2, (1990), 347-357 (Not Standing)
• Whyte, John D.: “Sometimes Constitutions are Made in the Streets: The Future of the Charter’s Notwithstanding Clause” Constitutional Forum, Cilt 16, Sayı 2, (2007), 79-88 (Streets)